วิกิพีเดีย

อักษรมอญ

อักษรมอญ (มอญ: အက္ခရ်မန်, အခဝ်မန်; พม่า: မွန်အက္ခရာ) เป็นตัวอักษรที่พัฒนามาจากอักษรพราหมี ผ่านทางอักษรปัลลวะ และเป็นแม่แบบของอักษรอื่น เช่น อักษรพม่า อักษรไทย อักษรลาว อักษรล้านนา อักษรไทลื้อ และอักษรธรรมที่ใช้เขียนคัมภีร์ในอักษรธรรมล้านนาและอักษรธรรมลาว อักษรมอญ เป็นอักษรที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับอักษรพม่ามาก และสามารถนำไปใช้แทนอักษรพม่าได้ทุกตัว แต่อักษรพม่าไม่สามารถใช้แทนอักษรมอญได้ทุกตัว เพราะอักษรมอญมีตัวอักษรที่เพิ่มขึ้นมาจากอักษรพม่าปกติ

อักษรมอญ
ชนิดอักษรสระประกอบ
ภาษาพูดภาษามอญ
ช่วงยุคพุทธศตวรรษที่ 11 (คริสต์ศตวรรษที่ 6) –ปัจจุบัน
ระบบแม่
ระบบลูกอักษรพม่า
อักษรไทใหญ่
อักษรธรรมล้านนา
ช่วงยูนิโคดU+1000–U+109F Myanmar
U+AA60–U+AA7F Myanmar Ext-A
U+A9E0–U+A9FF Myanmar Ext-B
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด

ประวัติ แก้

อักษรมอญโบราณ (มอญ: မအခဝ်လိက်မန်တြေံ) พัฒนามาจากอักษรยุคหลังปัลลวะ พบจารึกอักษรนี้ในเขตหริภุญชัย เช่นที่ จารึกแม่หินบดเวียงมะโน[2] เวียงเถาะ อักษรมอญถูกพัฒนาขึ้นใช้ก่อนอักษรขอม และแตกต่างจากอักษรขอมที่พัฒนาจากอักษรในอินเดียใต้เช่นเดียวกันคือ อักษรมอญตัดบ่าอักษรออกไป ทำให้รูปอักษรค่อนข้างกลม ส่วนอักษรขอมเปลี่ยนบ่าอักษรเป็นศกหรือหนามเตย

อักษรมอญ ที่เก่าแก่ที่สุดนั้น ค้นพบที่จังหวัดนครปฐม ในประเทศไทย หลักฐานที่พบคือ จารึกวัดโพธิ์ร้าง อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 เป็นอักษรมอญโบราณที่เก่าแก่ที่สุด ในบรรดาจารึกภาษามอญที่ได้ค้นพบ ในแถบอุษาคเนย์ทั้งหมด ปรากฏเป็นจารึกที่เขียนด้วยตัวอักษรปัลลวะ ที่ยังไม่ได้ดัดแปลงให้เป็น อักษรมอญ และได้พบอักษรที่มอญประดิษฐ์เพิ่มขึ้น เพื่อให้พอกับเสียงในภาษามอญ แสดงว่ามอญใช้อักษรปัลลวะในการสื่อสาร[3] อักษรที่ประดิษฐ์เพิ่มนี้ยังได้พบในจารึกเสาแปดเหลี่ยมที่ศาลสูง เมืองลพบุรี ข้อความที่จารึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา สันนิษฐานว่า จารึกในราวพุทธศตวรรษที่ 14–15 อักษรจารึกในศิลาหลักนี้ เรียกว่า ตัวอักษรหลังปัลลวะ[4]

อักษรมอญและพม่า
พยัญชนะมอญและพม่า
က (k) ခ (hk) ဂ (g) ဃ (gh) င (ng)
စ (c) ဆ (hc) ဇ (j) ဈ (jh) ည (ny)
ဋ (t) ဌ (ht) ဍ (d) ဎ (dh) ဏ (n)
တ (t) ထ (ht) ဒ (d) ဓ (dh) န (n)
ယ (y) ရ (r) လ (l) ဝ (w) သ (s)
ဟ (h) ဠ (l) (b)* အ (a) (b)*
สระลอยพม่า
အ (a) ဣ (i) ဤ (ii) ဥ (u) ဦ (uu)
ဧ (e) ဩ (o) ဪ (au)
สระลอยมอญ
အ (a) အာ (aa) ဣ (i) (ii)*
ဥ (u) ဥႂ (uu) ၉ (e) အဲ (ua) ဩ (au)
(aau)* အံ (aom) အး (a:)
สระประสม
ဢာ (aa) ဢိ (i) ဢီ (ii) ဢု (u) ဢူ (uu)
ေဢ (e) ဢဲ (ua) ေဢာ (au)
เครื่องหมาย และอักขระพิเศษ
ဢံ (อนุนาสิก) ဢ့ (อนุสวาร)
ဢး (Visarga) ဢ္ (Virama)
၊ (Little Section) ။ (Section)
၌ (Locative) ၍ (Completed)
၏ (Genitive) ၎ (Aforementioned)
ၐ (sha) ၑ (ssa) ၒ (r) ၓ (rr) ၔ (l)
ၕ (ll) ၖ (r) ၗ (rr) ဢၘ (l) ဢၙ (ll)
ตัวเลข
၀၁၂၃၄၅၆၇၈၉ ดูที่เลขมอญ และเลขพม่า
* มีใช้เฉพาะในภาษามอญ ไม่มีในชุดอักษรพม่า
  ????? หน้านี้มีตัวอักษรพม่าที่อาจจะไม่แสดงผล ควรติดตั้งฟอนต์ยูนิโคด 5.1 สำหรับอักษรพม่า
สมัยกลาง แก้
 
อักษรมอญเก่า 35 ตัว
  1. จารึกในประเทศพม่าภาคเหนือ ส่วนมากได้จากเมืองพะขัน และเมืองแปร ศิลาจารึกเหล่านี้ สร้างขึ้นในรัชสมัยของพระเจ้าอโนรธา กษัตริย์พุกามประมาณ พ.ศ. 1600 เป็นต้นมา พม่ารับอักษรมอญมาใช้เขียนภาษาพม่าเป็นครั้งแรก
  2. ศิลาจารึกพบที่วัดมหาวันจังหวัดลำพูน ลักษณะอักษรเป็นจารึกในสมัยพุทธศตวรรษที่ 17 กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณ ซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับตัวอักษรที่ปรากฏบนจารึกเมียเซดี ของพระเจ้าจานสิตา กษัตริย์พุกาม ซึ่งจารึกไว้เมื่อ พ.ศ. 1628 และ 1630 ดังนั้นจารึกหลักนี้จึงน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 เช่นเดียวกัน[5]
  3. จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว) จารึกหลักนี้ถูกพบเมื่อ พ.ศ. 2460 โดยบัญชีทะเบียนพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย จังหวัดลำพูน ระบุว่าพบจารึกดังกล่าวที่วัดดอน ซึ่งอยู่ราว 250 เมตร ทางทิศตะวันออกของเมืองลำพูน ในบริเวณทิศตะวันออกของวัดต้นแก้ว มีรูปอักษรมอญโบราณ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17[6]
  4. จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด) พบที่ฐานพระเจดีย์ด้านทิศตะวันออกของวัดจามเทวีหรือกู่กุด อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน มีรูปอักษรมอญโบราณ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17[7]
  5. จารึกธรรมมิกราชา พบจารึกดังกล่าวที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติหริภุญไชย จังหวัดลำพูน กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณซึ่งมีลักษณะเช่นเดียวกับจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว) และจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด) ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17[8]
  6. จารึกวิหารโพธิ์ลังกา พบจารึกหลักนี้ที่วิหารโพธิ์ลังกา วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2514 พบว่าภาษาที่ใช้ในจารึกมีทั้งภาษามอญโบราณและพม่าโบราณ โดยมีคำบาลีสันสกฤตปะปน สันนิษฐานว่าน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 18-19[9]
  7. จารึกในประเทศพม่าตอนใต้ เป็นจารึกของพระเจ้าธรรมเจดีย์ (พ.ศ. 2003–2034)

ประมาณพุทธศตวรรษที่ 16–17 ตัวอักษรมอญแบบปัลลวะได้คลี่คลายมาเป็นตัวอักษรสี่เหลี่ยมที่เรียกว่าอักษรมอญโบราณและเปลี่ยนแปลงขนาดเล็กลงในระยะต่อมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 21 จนกลายเป็นอักษรมอญปัจจุบันซึ่งมีลักษณะกลม ซึ่งเกิดจากอิทธิพลของการจารหนังสือโดยใช้เหล็กจารลงบนใบลาน

สมัยปัจจุบัน แก้
  • ภาษามอญปัจจุบัน เป็นภาษาในระยะพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมา จนถึงปัจจุบัน นับเป็นระยะเวลาประมาณ 400 ปีเศษ ในยุคนี้เป็นจารึกในใบลาน

ลักษณะ แก้

พยัญชนะแบ่งเป็น 2 ชุดคือ พยัญชนะเสียงไม่ก้อง (อโฆษะ เสียงขุ่น) พื้นเสียงเป็นอะ พยัญชนะเสียงก้อง (โฆษะ เสียงใส) พื้นเสียงเป็นเอียะ เมื่อประสมสระ พยัญชนะต่างชุดกันออกเสียงต่างกัน มีรูปพยัญชนะซ้อน เมื่อเป็นตัวควบกล้ำ

ยูนิโคด แก้

อักษรมอญในยูนิโคด ใช้รหัสช่วงเดียวกันกับอักษรพม่า เพียงแต่มีส่วนขยายของอักษรมอญเพิ่มขึ้นมาจากอักษรพม่าตามปกติ

พม่า
Unicode.org chart (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+100x က ခ ဂ ဃ င စ ဆ ဇ ဈ ဉ ည ဋ ဌ ဍ ဎ ဏ
U+101x တ ထ ဒ ဓ န ပ ဖ ဗ ဘ မ ယ ရ လ ဝ သ ဟ
U+102x ဠ အ ဢ ဣ ဤ ဥ ဦ ဧ ဨ ဩ ဪ ါ ာ ိ ီ ု
U+103x ူ ေ ဲ ဳ ဴ ဵ ံ ့ း ္ ် ျ ြ ွ ှ ဿ
U+104x ၀ ၁ ၂ ၃ ၄ ၅ ၆ ၇ ၈ ၉ ၊ ။ ၌ ၍ ၎ ၏
U+105x ၐ ၑ ၒ ၓ ၔ ၕ ၖ ၗ ၘ ၙ ၚ ၛ ၜ ၝ ၞ ၟ
U+106x ၠ ၡ ၢ ၣ ၤ ၥ ၦ ၧ ၨ ၩ ၪ ၫ ၬ ၭ ၮ ၯ
U+107x ၰ ၱ ၲ ၳ ၴ ၵ ၶ ၷ ၸ ၹ ၺ ၻ ၼ ၽ ၾ ၿ
U+108x ႀ ႁ ႂ ႃ ႄ ႅ ႆ ႇ ႈ ႉ ႊ ႋ ႌ ႍ ႎ ႏ
U+109x ႐ ႑ ႒ ႓ ႔ ႕ ႖ ႗ ႘ ႙ ႚ ႛ ႜ ႝ ႞ ႟


พม่า ส่วนขยาย-A
Unicode.org chart (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+AA6x ꩠ ꩡ ꩢ ꩣ ꩤ ꩥ ꩦ ꩧ ꩨ ꩩ ꩪ ꩫ ꩬ ꩭ ꩮ ꩯ
U+AA7x ꩰ ꩱ ꩲ ꩳ ꩴ ꩵ ꩶ ꩷ ꩸ ꩹ ꩺ ꩻ        


ดูเพิ่ม แก้

อ้างอิง แก้

  1. ↑ Aung-Thwin 2005: 157
  2. ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกแม่หินบดเวียงมะโน". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
  3. ↑ ตรงใจ หุตางกูร, วชรพร อังกูรชัชชัย, ดอกรัก พยัคศรี, บ.ก. (24 มิถุนายน 2021). "จารึกวัดโพธิ์ร้าง". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
  4. ↑ ตรงใจ หุตางกูร (บ.ก.). "จารึกเสาแปดเหลี่ยม (ลพบุรี)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 มีนาคม 2018. สืบค้นเมื่อ 29 มีนาคม 2016.
  5. ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (15 กรกฎาคม 2021). "จารึกวัดมหาวัน (ลำพูน)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
  6. ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
  7. ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
  8. ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกธรรมมิกราชา". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
  9. ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (15 กรกฎาคม 2021). "จารึกวิหารโพธิ์ลังกา". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).

บรรณานุกรม แก้

  • พวน รามัญวงศ์ (2005). พจนานุกรมมอญ-ไทย ฉบับมอญสยาม. ศิลปวัฒนธรรม ฉบับพิเศษ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน. ISBN 978-974-323-544-3.
  • สุจิตต์ วงษ์เทศ (2005). อักษรไทย มาจากไหน. ศิลปวัฒนธรรม ฉบับพิเศษ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน. ISBN 978-974-323-547-4.
  • Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-824-82886-8.
  • Bauer, Christian (1991). "Notes on Mon Epigraphy". Journal of the Siam Society. 79 (1): 35. ISSN 0304-226X.
  • Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. p. 136. ISBN 978-0-521-80496-7.
  • Stadtner, Donald M. (2008). "The Mon of Lower Burma". Journal of the Siam Society. 96: 198. ISSN 0304-226X.
  • Sawada, Hideo (พฤษภาคม–มิถุนายน 2013). Some Properties of Burmese Script (PDF). 23rd Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. pp. 1–36. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 20 ตุลาคม 2016. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2017.
  • Jenny, Mathias (กรกฎาคม 2015). Foreign Influence in the Burmese Language (PDF). International Conference on Burma/Myanmar Studies Burma/Myanmar in Transition: Connectivity, Changes and Challenges. Chiangmai, Thailand. pp. 1–21.

แหล่งข้อมูลอื่น แก้

 
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ อักษรมอญ
 
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษามอญ
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=อักษรมอญ&oldid=11218823"