พระแม่จามุณฑา

จามุณฑา (Sanskrit: चामुण्डा, IAST: Cāmuṇḍā), หรือ นามอันนิยมขนานอื่นๆ คือ จามุณเฑศวรี, จามุณฑี หรือ จารจิกา, เป็นเทพีภาคดุร้ายของพระเทพีจัณฑีอันเป็นเทพมารดรอิตถีพละและเป็นหนึ่งในหมู่คณะสัปตมาตฤกา (เจ็ดเทพมารดร)ในศาสนาฮินดู

จามุณฑา
เทพีแห่งการณรงค์ยุทธสงคราม และ "ผู้ทำลายโรคระบาดร้าย, ความอดอยาก , และภัยพิบัติอื่นๆ"
เทพีปฏิมาทองแดง เจ้าแม่จามุณฑา ศิลปะเนปาล พุทธศตวรรษที่ยี่สิบ จัดแสดง ณ จัดแสดง ณ พิพิธภัณฑ์ศิลปะลอสแองเจลีสเคาน์ตี้ ลอสแอนเจลิส สหรัฐ
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤต	Cāmuṇḍā
ชื่อในDevanagari	चामुण्डा
ส่วนเกี่ยวข้อง	ทุรคา, อาทิปราศักติ, เจ้าแม่ศรีมหาอุมาเทพี, กาลี, มหากาลี
ที่ประทับ	เชิงตะกอนที่ฌาปนกิจหรือต้นมะเดื่อ
มนตร์	ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे oṁ aiṁ hrīṁ klīṁ cāmuṇḍāyai vicce
อาวุธ	ตรีศูล พระขรรค์
พาหนะ	กระบือ หรือ หมาใน ภูตผี (เปรต)
คู่ครอง	พระอินทร์ศวร หรือ พระภีษนะ ไภรวะ หรือ พระภูตไภรวะ

พระนางยังเป็นหนึ่งในประมุขของโยคินีทั้งหลาย เช่น คณะหกสิบสี่โยคินี หรือ แปดสิบเอ็ดเทพีตันตระอันเป็นเทพีอัศวินนารีบริวารของเจ้าแม่ศรีมหาอุมาเทพี นามของนางนั้นมาจากนามของเทพปกรณัมการสงครามกับอสูรจัณฑะ และ มุณฑะสองอสูรที่นางได้สังหารในยุทธรณรงค์สงคราม นางมีความใกล้ชิดกับเจ้าแม่กาลีและเป็นอีกแง่มุมของความดุร้ายของเจ้าแม่อุมาเทวี ในเทพปกรณัมมักกล่าวว่านางนั้นคือภาคหนึ่งของพระแม่ศรีมหาอุมาเทวี, กาลี หรือ ทุรคา

นางนั้นมักถูกพรรณนาว่าสถิตย์อยู่ในบริเวณที่เผาศพ เชิงตะกอนหรือรอบต้นมะเดื่อ นางนั้นยังได้รับการบวงสรวงบัตรีพลีสังเวยด้วยเลือดเนื่อสัตว์และเหล้าตามธรรมเนียมประเพณีพิธีกรรมเดิมพื้นเมือง ซึ่งลดน้อยลงด้วยการมาถึงและแพร่อิทธิพลของลัทธิไศวะ และ ลัทธิไวษณพ ของศาสนาฮินดู

ในคติพุทธศาสนา

เทวปฏิมาเจ้าแม่จามุณฑา ศิลปะอาณาจักรฮอยศาลา พุทธศตวรรษที่สิบเจ็ด ณ โหยสวเรศวรมนเทียร หเลพีฑู รัฐกรณาฏกะ ประเทศอินเดีย

นางนั้นได้มีการเคารพบูชาในฐานะพุทธมารดาในทางพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน ในพระคาถา นมะ​ สมันตะ พุทธานัม จามุณฑาเย สวาหะ โอม​ หุรุ​ หุรุ​ จามุณฑา สวาหะ

ดูเพิ่ม

• มาตฤกา
• พระแม่ไวษณวี
• พระเทพี
• พระเทวี

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ เจ้าแม่จามุณฑา