มาตฤกา (Sanskrit: मातृका (singular), IAST: mātṝkās, lit. "มารดร")[2] หรือเรียกอีกอย่างว่ามาตฤหรือมาตริ เป็นกลุ่มพระเทวีในศาสนาพราหมณ์ ฮินดูซึ่งมักปรากฏองค์พร้อมกันทั้งเจ็ดนาง จึงขนานนามว่า สัปตมาตฤ (เจ็ดเทพี)[3] หรือในบางครั้งปรากฏองค์แปดนาง จึงขนานนามว่า อัสตมาตฤกา (แปดเทพี)[4] คณะเทพีกลุ่มนี้คืออิตถีพละหรืออำนาจแห่งเทพชายาของเทพบุรุษที่สำคัญในศาสนาฮินดู (ศักติ) คือ พระพรหมาณี มาจากอิตถีพละแห่ง พระพรหม, พระไวษณวี จาก พระวิษณุ, พระมเหศวรี จาก พระศิวะ, พระอินทราณี จาก พระอินทร์, พระเกามารี จาก พระขันธกุมาร, พระวราหิ จาก พระวราหะ และ พระจามุณฑา จาก พระจัณฑี[5] ในบางครั้งอาจปรากฏ พระนรสิงหิ จาก พระนรสิงห์ และ พระวินายกี จาก พระพิฆเนศ

มาตฤกา
เทพีแห่งการพิชัยรณรงค์สงคราม, ผู้คุ้มครองเด็ก และผู้นำสู่การรู้แจ้งหลุดพ้น [1]
เทวรูปคณะเทพีมาตฤกาทั้งเจ็ดองค์พร้อมด้วยพระคเณศทางซ้ายและพระศิวะทางขวา ณ พิพิธภัณฑ์ศิลปะลอสแอนเจลิสเคาน์ตี้
ชื่อในอักษรเทวนาครีमातृका
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤตmātṝkā
ส่วนเกี่ยวข้องศักติ, พระเทวี, มหาเทวี

ในประเทศไทยมีเทวรูปคณะเทพีกลุ่มนี้ประดิษฐานอยู่ในวัดพระศรีมหาอุมาเทวี (วัดแขกสีลม) ณ พื้นที่ด้านข้างเทวสถานในส่วนเทพเจ้าพื้นเมืองของอินเดียใต้ ในโดยประดิษฐานร่วมกันกับพระอัยยนาร์และออกนามเป็นสำเนียงแบบอินเดียใต้ว่า พระซับทระกรรณี[6]

อ้างอิง

แก้
  1. Wangu 2003, p. 99.
  2. Monier-Williams, Monier (1872). Sanskrit-English Dictionary. Clarendon. p. 765. matrika
  3. Berkson 1992, p. 134.
  4. "Mantras to the Aṣṭamātṛkās". Cambridge Digital Library. สืบค้นเมื่อ 2 February 2015.
  5. Leeming, David; Fee, Christopher (2016). The Goddess: Myths of the Great Mother. Reaktion Books. p. part 33. ISBN 9781780235387.
  6. "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-11-30. สืบค้นเมื่อ 2023-11-07.

ดูเพิ่ม

แก้