พระยาอนุศาสน์จิตรกร (จันทร์ จิตรกร)
บทความนี้ยังต้องการเพิ่มแหล่งอ้างอิงเพื่อพิสูจน์ความถูกต้อง คุณสามารถพัฒนาบทความนี้ได้โดยเพิ่มแหล่งอ้างอิงตามสมควร เนื้อหาที่ขาดแหล่งอ้างอิงอาจถูกลบออก |
มหาเสวกตรี พระยาอนุศาสน์จิตรกร (จันทร์ จิตรกร) (23 ตุลาคม พ.ศ. 2414 – 10 ตุลาคม พ.ศ. 2492) เป็นขุนนางชาวไทย อดีตองคมนตรี เป็นผู้มีฝีมือทางด้านศิลปะ โดยเฉพาะด้านจิตรกรรม และการถ่ายภาพ จนได้เป็นช่างภาพประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยฉายพระบรมฉายาลักษณ์ และการเสด็จประพาสในวาระต่าง ๆ
พระยาอนุศาสน์จิตรกร (จันทร์ จิตรกร) | |
---|---|
![]() | |
เกิด | 23 ตุลาคม พ.ศ. 2414 ตำบลวัดราชบูรณะ อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร |
เสียชีวิต | 10 ตุลาคม พ.ศ. 2492 (77 ปี) จังหวัดพระนคร |
สัญชาติ | สยาม |
อาชีพ | ข้าราชการในพระราชสำนัก |
มีชื่อเสียงจาก | จิตรกรและช่างภาพ |
พระยาอนุศาสน์จิตรกรเป็นต้นสกุล "จิตรกร"[1]
ประวัติแก้ไข
พระยาอนุศาสน์จิตรกรเป็นต้นสกุล "จิตรกร" เป็นบิดาของคุณหญิงอำพัน บำรุงราชบริพาร มารดาของสมัคร สุนทรเวช
พระยาอนุศาสน์จิตรกรเกิดที่ตำบลวัดราชบูรณะ อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2414 เข้าศึกษาวิชาการชั้นต้นที่ วัดสังเวชวิศยาราม สำนักพระอาจารย์เพชร และพระอาจารย์สังข์ และวิชาการอื่น ๆ จากครูพุด ยุวะพุกกะ
พระยาอนุศาสน์จิตรกรเข้ารับราชการครั้งแรกใน พ.ศ. 2436 โดยถวายตัวเป็นมหาดเล็กในพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ต่อมาได้รับราชการในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร เป็นที่ "หลวงบุรีนวราษฐ์" มีตำแหน่งราชการในกรมมหาดเล็ก ถือศักดินา 600 เมื่อวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2448[2]เมื่อสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ได้ขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว ในปี พ.ศ. 2454 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หลวงบุรีนวราษฎร์ได้รับพระราชทานยศชั้นหัวหมื่นมหาดเล็ก มีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาอนุศาสน์จิตรกร" ตำแหน่งจางวางกรมช่างมหาดเล็ก และได้โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้ากรมช่างมหาดเล็กในปี พ.ศ. 2459
พระยาอนุศาสน์จิตรกรได้ดำรงตำแหน่งองคมนตรีในองค์พระมหากษัตริย์ 2 รัชกาล โดยเป็นองคมนตรีรัชกาลที่ 6 เมื่อ พ.ศ. 2462 และองคมนตรีในรัชกาลที่ 7 เมื่อ พ.ศ. 2469
พระยาอนุศาสน์จิตรกรถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2492 เมื่ออายุได้ 78 ปี
ผลงานแก้ไข
พระยาอนุศาสตร์จิตรกรเป็นช่างฝีมือในทางศิลปหลายแขนง โดยเฉพาะการเขียนภาพ ทั้งภาพปก ภาพลายเส้นประกอบเรื่อง และภาพจิตรกรรมฝาผนัง เชี่ยวชาญทางเขียนภาพที่ใช้สีผสมน้ำปูนตามแบบโบราณ ภาพสีน้ำมัน ออกแบบเครื่องแต่งกาย สร้างฉากละครเรื่องต่าง ๆ ที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแสดง ภาพวาดฝาผนังในสถานที่สำคัญ ได้แก่ พระราชวังสนามจันทร์, วัดพระปฐมเจดีย์ (นครปฐม), ภาพเรื่องรามเกียรติ์ ในพระที่นั่งบรมพิมาน และระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม, ภาพเขียนสีน้ำมัน บนกุฏิสมเด็จฯ วัดเทพศิรินทราวาส, ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดสุวรรณดาราราม (อยุธยา) และวัดสามแก้ว (ชุมพร) เป็นต้น
ผลงานชิ้นเอกที่คนไทยรู้จักมากที่สุด น่าจะเป็นภาพพระราชประวัติของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ในวิหารวัดสุวรรณดาราราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งใช้เวลาวาดเกือบสองปีเต็ม
ในทางการถ่ายภาพ ท่านยังเป็นช่างภาพที่มีฝีมือดี เคยเป็นผู้อำนวยการร้านถ่ายรูปฉายานรสิงห์ (อยู่ตรงข้ามศาลาเฉลิมกรุงในปัจจุบัน) ร้านถ่ายรูปหลวง ได้ถ่ายภาพพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และภาพสถานที่ต่าง ๆ ที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสไว้เป็นจำนวนมาก
นอกจากนี้พระยาอนุศาสน์จิตรกรยังได้แต่งกวีนิพนธ์ไว้จำนวนหนึ่ง ตามความนิยมในแวดวงพระราชสำนักของสมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า เช่น "นิราศตามเสด็จฯ" เมื่อคราวตามเสด็จการแปรพระราชฐาน ระหว่างเมษายน - กรกฎาคม พ.ศ. 2467
ตำแหน่งแก้ไข
บรรดาศักดิ์แก้ไข
ยศแก้ไข
ยศพลเรือนแก้ไข
- มหาเสวกตรี
ยศเสือป่าแก้ไข
เครื่องราชอิสริยาภรณ์แก้ไข
- พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)[11]
- พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)[12]
- พ.ศ. 2465 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)[13]
- พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)[14]
- พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.) (ฝ่ายหน้า)[15]
- พ.ศ. 2455 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)[16]
- พ.ศ. 2462 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)[17]
- พ.ศ. 2454 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)[18]
- พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 4 (ป.ป.ร.4)[19]
อ้างอิงแก้ไข
- ↑ "ประกาศกระทรวงมุรธาธร พระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 1" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30: 649. 26 มิถุนายน 2456. สืบค้นเมื่อ 2 มีนาคม 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
- ↑ ประกาศกรมมหาดเล็ก
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรตั้งองคมนตรี
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
- ↑ ตั้งตำแหน่งยศนายหมู่เสือป่า
- ↑ ประกาศเลื่อนยศเสือป่า (หน้า 1996)
- ↑ พระราชทานยศเสือป่า (หน้า 3326)
- ↑ พระราชทานยศนายเสือป่า
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 1034 เล่ม 30 20 สิงหาคม 130
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 2512 เล่ม 42 15 พฤศจิกายน 2468
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 3195 เล่ม 38 29 มกราคม 2464
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 2928 เล่ม 35 26 มกราคม 2461
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้รับพระราชทานตราวัลลภาภรณ์ในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2462 และแถลงความชอบของผู้นั้น ๆ หน้า 15 เล่ม 36 6 เมษายน 2462
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานตราวชิรมาลา หน้า 588 เล่ม 29 9 มิถุนายน 131
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา หน้า 2938 เล่ม 35 26 มกราคม 2461
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ หน้า 2415 เล่ม 27 11 มกราคม 2453
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ฝ่ายหน้า หน้า 3126 เล่ม 43 26 พฤศจิกายน 2469
แหล่งข้อมูลอื่นแก้ไข
- พระยาอนุศาสน์จิตรกร. นิราศตามเสด็จ เสด็จพระราชดำเนิรประพาสราชนิเวศน์มฤคทายวัน พระพุทธศักราช 2467. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : มูลนิธิพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน ในพระอุปถัมภ์สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี, ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์ (ประมาณ พ.ศ. 2548).