พระยาอนุศาสน์จิตรกร (จันทร์ จิตรกร)
บทความนี้ยังต้องการเพิ่มแหล่งอ้างอิงเพื่อพิสูจน์ความถูกต้อง คุณสามารถพัฒนาบทความนี้ได้โดยเพิ่มแหล่งอ้างอิงตามสมควร เนื้อหาที่ขาดแหล่งอ้างอิงอาจถูกลบออก |
มหาเสวกตรี พระยาอนุศาสน์จิตรกร (จันทร์ จิตรกร) (23 ตุลาคม 2414 - 10 ตุลาคม 2492) เป็นต้นสกุล จิตรกร[1] อดีตองคมนตรี เป็นผู้มีฝีมือทางด้านศิลปะ โดยเฉพาะด้านจิตรกรรม และการถ่ายภาพ จนได้เป็นช่างภาพประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยฉายพระบรมฉายาลักษณ์ และการเสด็จประพาสในวาระต่างๆ
| พระยาอนุศาสน์จิตรกร (จันทร์ จิตรกร) | |
|---|---|
 | |
| เกิด | 23 ตุลาคม พ.ศ. 2414 ตำบลวัดราชบูรณะ อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร |
| เสียชีวิต | 10 ตุลาคม พ.ศ. 2492 (77 ปี) |
| สัญชาติ | สยาม |
| อาชีพ | ข้าราชการในพระราชสำนัก |
| มีชื่อเสียงจาก | จิตรกรและช่างภาพ |
| บุตร | คุณหญิงอำพัน บำรุงราชบริพาร |
ประวัติแก้ไข
พระยาอนุศาสน์จิตรกร เป็นต้นสกุล "จิตรกร" เป็นบิดาของ คุณหญิงอำพัน บำรุงราชบริพาร มารดาของนายสมัคร สุนทรเวช ท่านเกิดที่ตำบลวัดราชบูรณะ อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2414 เข้าศึกษาวิชาการชั้นต้นที่ วัดสังเวชวิศยาราม สำนักพระอาจารย์เพชร และพระอาจารย์สังข์ และวิชาการอื่นๆ จากครูพุด ยุวะพุกกะ
พระยาอนุศาสน์จิตรกรเข้ารับราชการครั้งแรกในปี พ.ศ. 2436 โดยถวายตัวเป็นมหาดเล็กในพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ต่อมาได้รับราชการในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร เป็นที่ "หลวงบุรีนวราษฐ์" มีตำแหน่งราชการในกรมมหาดเล็ก ถือศักดินา ๖๐๐ เมื่อวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2448[2]เมื่อสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ได้ขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว ในปี พ.ศ. 2454 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หลวงบุรีนวราษฎร์ได้รับพระราชทานยศชั้นหัวหมื่นมหาดเล็ก มีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาอนุศาสน์จิตรกร" ตำแหน่งจางวางกรมช่างมหาดเล็ก และได้โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้ากรมช่างมหาดเล็กในปี พ.ศ. 2459
พระยาอนุศาสน์จิตรกรได้ดำรงตำแหน่งองคมนตรีในองค์พระมหากษัตริย์ 2 รัชกาล โดยเป็นองคมนตรีรัชกาลที่ 6 เมื่อ พ.ศ. 2462 และองคมนตรีในรัชกาลที่ 7 เมื่อ พ.ศ. 2469
พระยาอนุศาสน์จิตรกรถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2492 เมื่ออายุได้ 78 ปี
ผลงานแก้ไข
พระยาอนุศาสตร์จิตรกรเป็นช่างฝีมือในทางศิลปหลายแขนง โดยเฉพาะการเขียนภาพ ทั้งภาพปก ภาพลายเส้นประกอบเรื่อง และภาพจิตรกรรมฝาผนัง เชี่ยวชาญทางเขียนภาพที่ใช้สีผสมน้ำปูนตามแบบโบราณ ภาพสีน้ำมัน ออกแบบเครื่องแต่งกาย สร้างฉากละครเรื่องต่าง ๆ ที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแสดง ภาพวาดฝาผนังในสถานที่สำคัญ ได้แก่ พระราชวังสนามจันทร์, วัดพระปฐมเจดีย์ (นครปฐม), ภาพเรื่องรามเกียรติ์ ในพระที่นั่งบรมพิมาน และระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม, ภาพเขียนสีน้ำมัน บนกุฏิสมเด็จฯ วัดเทพศิรินทราวาส, ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดสุวรรณดาราราม (อยุธยา) และวัดสามแก้ว (ชุมพร) เป็นต้น
ผลงานชิ้นเอกที่คนไทยรู้จักมากที่สุด น่าจะเป็นภาพพระราชประวัติของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ในวิหารวัดสุวรรณดาราราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งใช้เวลาวาดเกือบสองปีเต็ม
ในทางการถ่ายภาพ ท่านยังเป็นช่างภาพที่มีฝีมือดี เคยเป็นผู้อำนวยการร้านถ่ายรูปฉายานรสิงห์ (อยู่ตรงข้ามศาลาเฉลิมกรุงในปัจจุบัน) ร้านถ่ายรูปหลวง ได้ถ่ายภาพพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และภาพสถานที่ต่าง ๆ ที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสไว้เป็นจำนวนมาก
นอกจากนี้พระยาอนุศาสน์จิตรกรยังได้แต่งกวีนิพนธ์ไว้จำนวนหนึ่ง ตามความนิยมในแวดวงพระราชสำนักของสมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า เช่น "นิราศตามเสด็จฯ" เมื่อคราวตามเสด็จการแปรพระราชฐาน ระหว่างเมษายน - กรกฎาคม พ.ศ. 2467
ตำแหน่งแก้ไข
บรรดาศักดิ์แก้ไข
ยศแก้ไข
ยศพลเรือนแก้ไข
- มหาเสวกตรี
ยศเสือป่าแก้ไข
เครื่องราชอิสริยาภรณ์แก้ไข
- พ.ศ. 2454 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)[11] - พ.ศ. 2468 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)[12] - พ.ศ. 2465 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)[13] - พ.ศ. 2462 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)[14] - พ.ศ. 2462 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.) (ฝ่ายหน้า)[15] - พ.ศ. 2455 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)[16] - พ.ศ. 2462 –
เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)[17] - พ.ศ. 2454 –
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)[18] - พ.ศ. 2469 –
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 4 (ป.ป.ร.4)[19]
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
อ้างอิงแก้ไข
- ↑ "ประกาศกระทรวงมุรธาธร พระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 1" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30: 649. 26 มิถุนายน 2456. สืบค้นเมื่อ 2 มีนาคม 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
- ↑ ประกาศกรมมหาดเล็ก
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรตั้งองคมนตรี
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
- ↑ ตั้งตำแหน่งยศนายหมู่เสือป่า
- ↑ ประกาศเลื่อนยศเสือป่า (หน้า ๑๙๙๖)
- ↑ พระราชทานยศเสือป่า (หน้า ๓๓๒๖)
- ↑ พระราชทานยศนายเสือป่า
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 1034 เล่ม 30 20 สิงหาคม 130
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 2512 เล่ม 42 15 พฤศจิกายน 2468
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 3195 เล่ม 38 29 มกราคม 2464
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หน้า 2928 เล่ม 35 26 มกราคม 2461
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้รับพระราชทานตราวัลลภาภรณ์ในวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๒ และแถลงความชอบของผู้นั้นๆ หน้า 15 เล่ม 36 6 เมษายน 2462
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานตราวชิรมาลา หน้า 588 เล่ม 29 9 มิถุนายน 131
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา หน้า 2938 เล่ม 35 26 มกราคม 2461
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ หน้า 2415 เล่ม 27 11 มกราคม 2453
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ฝ่ายหน้า หน้า 3126 เล่ม 43 26 พฤศจิกายน 2469
แหล่งข้อมูลอื่นแก้ไข
- พระยาอนุศาสน์จิตรกร. นิราศตามเสด็จ เสด็จพระราชดำเนิรประพาสราชนิเวศน์มฤคทายวัน พระพุทธศักราช ๒๔๖๗. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : มูลนิธิพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน ในพระอุปถัมภ์สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี, ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์ (ประมาณ พ.ศ. 2548).