ความสัมพันธ์ไทย–สเปน

ความสัมพันธ์ไทย–สเปน เป็นทวิภาคี และความสัมพันธ์ทางการทูต ระหว่างทั้งสองประเทศ ซึ่งได้รับการสถาปนาเมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1870 ปัจจุบัน ประเทศไทยมีสถานเอกอัครราชทูตอยู่ที่มาดริด รวมถึง สถานกงสุลกิตติมศักดิ์ที่บาร์เซโลนา และซานตากรุซเดเตเนริเฟ ขณะที่ ประเทศสเปนมีสถานเอกอัครราชทูตที่กรุงเทพมหานคร รวมทั้ง สถานกงสุลกิตติมศักดิ์ที่จังหวัดภูเก็ต และเชียงใหม่

ความสัมพันธ์ไทย–สเปน

สเปน	ไทย

ประวัติศาสตร์ และความสัมพันธ์ทางการทูต

เมื่อสเปนได้ตั้งฐานทัพ และอาณานิคมไว้ ณ กรุงมะนิลา ในหมู่เกาะฟิลิปปินส์ ในช่วงหลายสิบปีก่อนที่สเปนจะเข้ามาติดต่อกับไทยนั้น โปรตุเกสได้เริ่มสร้างสัมพันธภาพทางการทูตและการค้ากับราชอาณาจักรสยามไว้แล้ว แต่ในช่วง ค.ศ.1580–1640 พระเจ้าเฟลิเปที่ 2 แห่งสเปน กษัตริย์แห่งสเปนได้ผนวกโปรตุเกสเข้าไว้ในอาณาจักรสเปน ทำให้สเปนพยายามเผยแผ่คริสต์ศาสนา และติดต่อค้าขายกับดินแดนซึ่งชาวโปรตุเกสเคยติดต่อด้วยเป็นประจำ เช่น อาณาจักรอยุธยา เป็นต้น

ในปี ค.ศ. 1598 ฟรันซิสโก เด เตโย เด กุซมัน ข้าหลวงใหญ่แห่งกรุงมะนิลา ได้ส่งนาย ฆวน เตโย เด อากิร์เร มาติดต่อค้าขายกับกรุงศรีอยุธยา เนื่องจากสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ได้ทรงส่งพระราชสาส์นแสดงความสนพระทัยที่จะค้าขายกับสเปน โดยผลที่เกิดขึ้นคือ การลงนามในสนธิสัญญาที่รับรองสิทธิของชาวสเปนในการอยู่อาศัย เจรจา และปฏิบัติตามศาสนาของตนในอยุธยา ซึ่งเป็นเมืองหลวงของราชอาณาจักรสยาม นับเป็นสัญญาฉบับที่สองที่ไทยตกลงเซ็นกับประเทศตะวันตก ปรากฎในจดหมายถวายความต่อ พระเจ้าเฟลิเปที่ 3 แห่งสเปน ความว่า

            “ข้าพระพุทธเจ้าได้รับพระราชสาส์นจากพระเจ้ากรุงสยาม...ในพระราชสาส์นนั้น พระเจ้ากรุงสยามทรงประสงค์การพาณิชย์และการค้ากับหมู่เกาะนี้ (หมู่เกาะฟิลิปปินส์)...โดยที่ได้เห็นว่า พระมหากษัตริย์องค์นี้โปรดเช่นนั้น ปีที่แล้ว (ค.ศ. 1598) ข้าพระพุทธเจ้าได้แต่ง ฆวน เตโย พร้อมคณะทูตไปเข้าเฝ้าพระเจ้ากรุงสยามเป็นการตอบพระราชสาส์น โดยได้กล่าวถึงความนิยมชมชื่นอย่างใหญ่หลวงสำหรับพระราชไมตรีที่ทรงแสดงต่อข้าพระพุทธเจ้า และความนิยมชมชื่นสำหรับพระราชปรารถนาที่จะให้ชาวสเปนค้าขายในราชอาณาจักร...ฆวน เตโย ได้ออกเดินทางไปสยาม และเมื่อปฏิบัติการทูตสมบูรณ์แล้ว เขาได้ทำข้อตกลงด้วยว่า (สยาม) ควรเปิดเมืองท่าเมืองหนึ่งสำหรับการค้าเพื่อให้ชาวสเปนสามารถไปเมืองนั้นได้และตั้งหลักแหล่งได้โดยอิสระ และได้รับการยกเว้นจากภาษีทั้งปวง"

ในวันที่ 23 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1870 ทั้งสองราชอาณาจักรได้สร้างความสัมพันธ์อย่างเป็นทางการ ด้วยการลงนามในสนธิสัญญามิตรภาพ การค้า และการเดินเรือ โดยจุดประสงค์หลักของสนธิสัญญาคือการสร้างสถานกงสุลสเปนในกรุงเทพมหานคร โดยการออกแบบของอาโดลโฟ ปักตอน สถาปนิกซึ่งเป็นหัวหน้าคณะผู้แทนทางการทูตที่ส่งมาจากประเทศจีน จึงนับเป็นสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างกัน อย่างไรก็ตาม ข้อตกลงดังกล่าวไม่ได้ปรับปรุงความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจที่กำลังย่ำแย่ โดยเกิดการติดต่ออย่างเป็นทางการเพียงเล็กน้อย เท่านั้น

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะทรงร่วมพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 13 แห่งสเปน ในกรุงมาดริด

ในปี ค.ศ. 1883 พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ได้รับการแต่งตั้งเป็นอัครราชทูตประจำประเทศสเปนคนแรก โดยสำนักงานประจำอยู่ที่ลอนดอน ประเทศอังกฤษ การติดต่อ และผลประโยชน์ร่วมกันยังคงลดลง แม้จะมีการเสด็จเยือนสเปนครั้งประวัติศาสตร์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในปี ค.ศ. 1897 ซึ่งได้พบกับมาเรีย คริสตินาแห่งออสเตรีย สมเด็จพระราชินีแห่งสเปน รวมทั้ง การเสด็จร่วมพิธีบรมราชาภิเษก พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 13 แห่งสเปน ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1902ก่อนที่จะมีนามในสนธิสัญญามิตรภาพ การค้าและการเดินเรือฉบับใหม่ในปี ค.ศ. 1925 แต่หลังจากสงครามกลางเมืองสเปน และสงครามโลกครั้งที่สอง ทำให้ความสัมพันธ์ทางการทูตยุติลง จนกระทั่งได้รับการฟื้นฟูขึ้นมาใหม่ในปี ค.ศ. 1950 โดยเฟร์นันโด บัซเกซ เมนเดส ได้เป็นทูตของสเปนคนแรกที่มีถิ่นพำนักถาวรอยู่ในกรุงเทพมหานคร

ในปี ค.ศ. 1955 จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีไทย ได้เดินทางเยือนแผ่นดินสเปนอย่างเป็นทางการ ก่อนที่ในปี ค.ศ. 1960 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลเดช และพระราชินี จะเสด็จเยือนมาดริด และเซบิยา ปีถัดมา สเปนได้ยกระดับการเป็นตัวแทนในกรุงเทพ เป็นสถานเอกอัครราชทูต ก่อนที่ในปี ค.ศ. 1962 ดอน ซานเตียโก รุยซ์ ตาบาเนรา ได้รับการรับรองเป็นเอกอัครราชทูตสเปนคนแรกในประเทศไทย ปีถัดมา ไทยได้เปิดสถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงมาดริด และแต่งตั้ง มนู อมาตยกุล ดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูต ณ กรุงมาดริด คนแรก

การติดต่อกันอย่างเป็นทางการ ได้กลับมาเกิดขึ้นอีกครั้งพร้อมกับการสถาปนาระบอบประชาธิปไตยในสเปน โดยเหตุการณ์ที่สำคัญคือ สมเด็จพระราชาธิบดีฆวน การ์โลสที่ 1 แห่งสเปน เสด็จเยือนประเทศไทยอย่างเป็นทางการ ในปี ค.ศ. 1987 และ 2006 นับจากนั้นเป็นต้นมา สเปน และไทยได้รักษาความสัมพันธ์อันดีบนพื้นฐานของมิตรภาพอันลึกซึ้งระหว่างสถาบันพระมหากษัตริย์ของทั้งสองประเทศ ในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1992 กองทัพเรือไทย ได้ว่าจ้างรัฐบาลสเปนในการสร้างเรือบรรทุกเฮลิคอปเตอร์ เป็นเงิน 7,100 ล้านบาท คือเรือหลวงจักรีนฤเบศร

ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 2010 กษิต ภิรมย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ เยือนสเปนอย่างเป็นทางการ ซึ่งเหตุการณ์ที่สำคัญของการไปเยือนในครั้งนี้คือ การลงนามแผนปฏิบัติการร่วมไทย (ค.ศ 2010–2015) และความตกลงว่าด้วยการยกเว้นการตรวจลงตราผู้ถือหนังสือเดินทางทูตไทย–สเปน

ในวันที่ 19 มกราคม ค.ศ. 2021 คณะรัฐมนตรีไทยได้มีมติเห็นชอบให้เปิดสถานกงสุลกิตติมศักดิ์สเปนแห่งแรก ที่จังหวัดเชียงใหม่ ให้แต่งตั้งการ์โลส โฆเซ ฆาลอน โอลิเบรัส ให้ดำรงตำแหน่งกงสุลกิตติมศักดิ์ฯ คนแรก

ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 2021 สเปนได้จัดส่งวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า จำนวน 614,500 โดส ให้กระทรวงสาธารณสุขไทย ในโอกาสวันชาติสเปน โดยรัฐบาลไทยไม่ประสงค์รับบริจาค สเปนจึงขายให้ในราคาถูก ประมาณ 2.9 ยูโรต่อโดส

นอกจากนี้ ในวันที่ 8 มีนาคม ค.ศ. 2021 คณะรัฐมนตรีไทยยังได้มีมติเห็นชอบให้เปิดสถานกงสุลกิตติมศักดิ์สเปนแห่งที่ 2 ที่จังหวัดภูเก็ต ให้แต่งตั้งกริสโตบัล โรดริเกซ โลเปซ ให้ดำรงตำแหน่งกงสุลกิตติมศักดิ์ฯ คนแรก ทำให้ปัจจุบันประเทศไทยมีสถานกงสุลกิตติมศักดิ์สเปน 2 แห่ง และสถานเอกอัครราชทูตสเปนประจำประเทศไทย ตั้งอยู่ที่อาคารเลครัชดา เขตคลองเตย กรุงเทพมหานคร มีอาณาเขตรับผิดชอบครอบคลุมไปถีงประเทศกัมพูชา เมียนมาร์ และลาว ส่วนสถานเอกอัครราชทูตไทยประจำประเทศสเปน อยู่ที่ถนนกาเยฆัวกินโกสตา ในเมืองมาดริด และมีสถานกงสุลกิตติมศักดิ์ไทยในสเปน 2 แห่งที่บาร์เซโลนา และซานตากรุซเดเตเนริเฟ

ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ

สถานเอกอัครราชฑูตไทย ณ กรุงมาดริด

ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ และการค้าระหว่างไทยกับสเปน เป็นไปตามความสัมพันธ์ที่อยู่ภายใต้เงื่อนไขของการไม่มีข้อตกลงการค้าเสรีระหว่างสหภาพยุโรปกับไทย นับตั้งแต่เริ่มต้นปี จนถึงเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2022 สเปน นำเข้าสินค้าจากไทยคิดเป็นร้อยละ 0.29 จากสินค้าที่สเปนนำเข้าทั้งหมด โดยไทยเป็นประเทศที่สเปนนำเข้าสินค้ามากเป็นอันดับที่ 35 และมากเป็นอันดับที่ 2 ในอาเซียนรองจากสิงค์โปร์ โดยเป็นจำนวนเงิน 542 ล้านยูโร ขณะที่ สเปนส่งออกสินค้าให้กับไทย มากเป็นอันดับที่ 35 คิดเป็นร้อยละ 0.32 จากสินค้าที่สเปนส่งออกทั้งหมด โดยเป็นจำนวนเงิน 1,302 ล้านยูโร ดุลการค้าที่เกินดุลของไทย เป็นผลดีต่อประเทศไทยเป็นอย่างมาก และยังมีแนวโน้มเกินดุลเพิ่มมากขึ้นทุกปี โดยสเปน มีสัดส่วนการส่งออกเครื่องจักรและอุปกรณ์เครื่องจักรกล มากที่สุดเป็นจำนวนเงิน 51.06 ล้านยูโร ตามด้วย ผลิตภัณฑ์ยา และผลิตภัณฑ์เคมี ขณะที่สเปน มีสัดส่วนการนำเข้าเครื่องจักรและอุปกรณ์เครื่องจักรกล มากที่สุด เป็นจำนวนเงิน 272.44 ล้านยูโร ตามด้วย ยาง และส่วนประกอบยานยนต์

ในด้านการท่องเที่ยว ในปี ค.ศ. 2022 มีชาวสเปนเดินทางมาประเทศไทย 87,400 คน ขณะที่ ชาวไทยที่เดินทางไปประเทศสเปนอยู่ที่ 59,617 คน

ความร่วมมือระหว่างประเทศ

ความร่วมมือระหว่างสเปนและไทยมีความเข้มแข็งมากขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านการศึกษา วัฒนธรรม และวิทยาศาสตร์ ในด้านการศึกษา วัตถุประสงค์หลักของสเปนในประเทศไทยคือเพื่อส่งเสริมการสอนภาษาสเปนในทุกระดับ โดยมีอาจารย์จากหน่วยงานด้านความร่วมมือระหว่างประเทศของกระทรวงการต่างประเทศสเปน (AECID) มาสอนในระดับมหาวิทยาลัย 6 แห่ง ได้แก่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยรามคำแหง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และล่าสุดในปี ค.ศ. 2023 ที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สำหรับโรงเรียนระดับมัธยมศึกษานั้น ภาษาสเปนได้รับการส่งเสริมมากขึ้นโดยกระทรวงศึกษาธิการ และการฝึกอบรมสายอาชีพของสเปน เพื่อการเผยแพร่สื่อการสอน และการฝึกอบรมออนไลน์ของครู และอื่น ๆ

ในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 2016 มีการลงนามบันทึกความเข้าใจเกี่ยวกับความร่วมมือทางเทคโนโลยีในด้านวิทยาศาสตร์สุขภาพ และสิ่งมีชีวิต ระหว่างศูนย์พัฒนาเทคโนโลยีอุตสาหกรรมสเปน กับศูนย์ความเป็นเลิศด้านวิทยาศาสตร์ชีวภาพของไทย เพื่อส่งเสริม และให้ทุนสนับสนุนโครงการความร่วมมือทางเทคโนโลยี และนวัตกรรมในด้านสุขภาพ และยังมีความร่วมมือกับหน่วยงานไทย โดยศูนย์วิจัยพลังงาน สิ่งแวดล้อม และเทคโนโลยีสเปน (CIEMAT) ในด้านพลังงานทดแทน รวมทั้ง ร่วมกับสถาบันสุขภาพการ์โลสที่สาม เพื่อวิจัยโรคเขตร้อนที่ได้รับการส่งเสริมโดยองค์การอนามัยโลก โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ และธนาคารโลก นอกจากนี้ การลงนามบันทึกความเข้าใจระหว่างสภาอธิการวิจัยทางวิทยาศาสตร์สเปน (CSIC) และศูนย์วิทยาศาสตร์ข้าว มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มีความโดดเด่นในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับนวัตกรรมในการเพาะปลูกข้าว ซึ่งมีความสำคัญเป็นพิเศษสำหรับประเทศไทยซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ส่งออกหลักของโลก ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2565 ได้มีการเปิดตัวโครงการความร่วมมือระหว่างเมืองเชียงใหม่ และกรานาดา เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ และแนวปฏิบัติที่ดีในเมืองอัจฉริยะ โดยเฉพาะเศรษฐกิจหมุนเวียน และการจัดการขยะ ภายใต้โครงการความร่วมมือระดับเมืองและระดับภูมิภาคระหว่างประเทศ (IURC)

การปรากฏทางวัฒนธรรมของสเปนในประเทศไทยเพิ่มมากขึ้น และสเปนกำลังสร้างความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นกับตัวแทนทางวัฒนธรรมไทยที่หลากหลาย เช่น หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) บางกอกอาร์ตเบียนนาเล่ มูลนิธิเพื่อนศิลปะ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร และอื่น ๆ นับตั้งแต่ปี ค.ศ. 2021 หอภาพยนตร์ และสถานเอกอัครราชทูตสเปนประจำประเทศไทย ได้มีการจัดฉายภาพยนตร์สเปน ในงานเทศกาลภาพยนตร์สเปน ซึ่งจัดขึ้นที่กรุงเทพมหานครเป็นประจำทุกปี

ดูเพิ่ม

• ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของไทย