เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล

เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล หรือ เขตการปกครองระดับอนุมณฑล (จีน: 副省级行政区; พินอิน: Fùshĕngjí Xíngzhèngqū) ในสาธารณรัฐประชาชนจีน เป็นนครระดับจังหวัดที่ปกครองโดยมณฑล แต่ได้รับการยกฐานะขึ้นกึ่งหนึ่ง ดังนั้น จึงอยู่ภายใต้ระดับมณฑลครึ่งหนึ่ง แต่อยู่เหนือระดับจังหวัดครึ่งหนึ่ง (จึงได้ชื่อว่า กิ่งมณฑล/อนุมณฑล)

การยกฐานะเช่นนี้ใช้กับทุกเขตการปกครอง หน่วยงานการบริหาร และพรรคการเมือง ตัวอย่างเช่น นายกเทศมนตรีของเขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล จะมีฐานะเทียบเท่ารองผู้ว่าการมณฑล

เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลยังคงอยู่ภายใต้การปกครองของมณฑล เช่นเดียวกับเขตการปกครองระดับจังหวัด อย่างไรก็ตาม มีนครระดับกิ่งมณฑลจำนวน 5 แห่งที่มีสถานะเพิ่มเป็น นครที่กำหนดไว้โดยเฉพาะในแผนของรัฐ (จีน: 计划单列市 / 計劃單列市) ด้วย ซึ่งมีอำนาจในระดับมณฑลที่เหนือไปกว่าประเด็นทางเศรษฐกิจ เช่น การเงินของรัฐบาล ศุลกากร การวางแผนกลยุทธ์ทางเศรษฐกิจ นโยบายเศรษฐกิจ กิจการเศรษฐกิจต่างประเทศ การธนาคาร ฯลฯ

เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลมีส่วนประกอบหน่วยย่อยคล้ายกับเขตการปกครองระดับจังหวัด ซึ่งประกอบด้วย พื้นที่ใจกลางเมืองที่ล้อมรอบด้วยพื้นที่ชนบท พื้นที่ดังกล่าวรวมกันแบ่งออกเป็น เขต, และอำเภอหรือนครระดับอำเภอที่อยู่โดยรอบ (โดยทั้งหมดนี้ยกฐานะเป็นระดับกิ่งจังหวัด) ที่ปกครองโดยเขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลในนามของมณฑล ซึ่งทั้งหมดมีเขตเมืองเป็นของตนเองที่ล้อมรอบด้วยพื้นที่ชนบทของตนเอง

แผนที่เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลในประเทศจีน

แผนที่เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลในประเทศจีน

นครระดับกิ่งมณฑล

นครเดิม 16 แห่ง ได้เปลี่ยนชื่อเป็น นครระดับกิ่งมณฑล เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ 1994 โดยคณะกรรมการกลางฝ่ายองค์กร ร่วมกับมีฐานะเป็นนครระดับจังหวัดด้วย นครดังกล่าวส่วนใหญ่เป็นเมืองหลวงของมณฑลที่นครนั้นตั้งอยู่

หลังจากที่ฉงชิ่งได้รับการจัดตั้งเป็นนครปกครองโดยตรง ทำให้ปัจจุบันมีนครระดับกิ่งมณฑลจำนวน 15 แห่ง

นครระดับกิ่งมณฑลของประเทศจีน

ชื่อ	จีนตัวย่อ	พินอิน	มณฑล	อักษรย่อ	ภูมิภาค	ประชากร (สำมะโนปี 2010)	วันที่แต่งตั้ง	หน่วยย่อย
ฉางชุน	长春市	Chángchūn	จี๋หลิน	长	ตะวันออกเฉียงเหนือ	7,677,089	1989-02-11	7 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 1 อำเภอ
เฉิงตู	成都市	Chéngdū	เสฉวน	蓉	ตะวันตกเฉียงใต้	14,047,625	1989-02-11	11 เขต, 4 นครระดับอำเภอ และ 5 อำเภอ
ต้าเหลียน	大连市	Dàlián	เหลียวหนิง	连（鲲）	ตะวันออกเฉียงเหนือ	6,690,432	1984-07-13	7 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 1 อำเภอ
กว่างโจว	广州市	Guǎngzhōu	กวางตุ้ง	穗	กลางใต้	12,700,800	1984-10-05	11 เขต
หางโจว	杭州市	Hángzhōu	เจ้อเจียง	杭	ตะวันออก	8,700,400	1994-02-25	10 เขต, 1 นครระดับอำเภอ และ 2 อำเภอ
ฮาร์บิน	哈尔滨市	Hā'ěrbīn	เฮย์หลงเจียง	哈	ตะวันออกเฉียงเหนือ	10,635,971	1984-10-05	9 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 7 อำเภอ
จี่หนาน	济南市	Jǐnán	ชานตง	济	ตะวันออก	6,814,000	1994-02-25	7 เขต และ 3 อำเภอ
หนานจิง	南京市	Nánjīng	เจียงซู	宁	ตะวันออก	8,001,680	1989-02-11	11 เขต
หนิงปัว	宁波市	Níngbō	เจ้อเจียง	甬	ตะวันออก	7,605,689	1987-02-24	6 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 2 อำเภอ
ชิงเต่า	青岛市	Qīngdǎo	ชานตง	胶	ตะวันออก	8,715,100	1986-10-15	7 เขต และ 3 นครระดับอำเภอ
เฉิ่นหยาง	沈阳市	Shěnyáng	เหลียวหนิง	沈	ตะวันออกเฉียงเหนือ	8,106,171	1984-07-11	10 เขต, 1 นครระดับอำเภอ และ 2 อำเภอ
เชินเจิ้น	深圳市	Shēnzhèn	กวางตุ้ง	深（鹏）	กลางใต้	10,357,938	1988-10-03	8 เขต (4 เขตใหม่)
อู่ฮั่น	武汉市	Wǔhàn	หูเป่ย์	汉	กลางใต้	9,785,392	1984-05-21	13 เขต
ซีอาน	西安市	Xī'ān	ฉ่านซี	镐	ตะวันตกเฉียงเหนือ	8,467,837	1984-10-05	11 เขต และ 2 อำเภอ
เซี่ยเหมิน	厦门市	Xiàmén	ฝูเจี้ยน	鹭	ตะวันออก	3,531,347	1988-04-18	6 เขต

ฉงชิ่งเคยเป็นนครระดับกิ่งมณฑลของมณฑลเสฉวน จนมาถึงวันที่ 14 มีนาคม 1997 ฉงชิ่งได้กลายเป็นนครอิสระโดยแยกออกจากมณฑลเสฉวนอย่างสิ้นเชิง นอกจากนี้ กองผลิตและก่อสร้างซินเจียงยังมีอำนาจในระดับกิ่งมณฑลอีกด้วย

เฉิงตูเป็นนครระดับกิ่งมณฑลที่มีประชากรมากที่สุด มากกว่าประชากรของนครอิสระอย่างเทียนจิน ในขณะที่ทั้งฮาร์บินและเฉิงตูก็มีพื้นที่ทางบกใหญ่กว่าเทียนจิน

รวมแล้วมีนครระดับกิ่งมณฑล 5 แห่งที่ไม่ใช่เมืองหลวงมณฑลของตนเอง นครทั้งห้านี้ถูกกำหนดให้เป็น "นครที่มีสถานะการวางแผนอิสระ" (จีนตัวย่อ: 计划单列市; จีนตัวเต็ม: 計劃單列市; พินอิน: Jìhuá Dānliè Shì)

พื้นที่ใหม่ระดับกิ่งมณฑล

นอกจากนี้ เขตใหม่ผู่ตงของเซี่ยงไฮ้ และเขตใหม่ปินไห่ของเทียนจิน ซึ่งเป็นเขตระดับอำเภอ ก็ยังได้รับอำนาจในระดับกิ่งมณฑลอีกด้วย

เขตระดับกิ่งมณฑลของประเทศจีน

ชื่อ	จีนตัวย่อ	พินอิน	นคร	อักษรย่อ	ภูมิภาค	ประชากร (สำมะโนปี 2010)	วันที่แต่งตั้ง	หน่วยย่อย
เขตใหม่ปินไห่	滨海新区	Bīnhǎi Xīn Qū	เทียนจิน	滨海	เหนือ	2,482,065	2009	19 แขวง และ 7 เมือง (11 โซนระดับตำบลพิเศษ)
เขตใหม่ผู่ตง	浦东新区	Pǔdōng Xīn Qū	เซี่ยงไฮ้	浦东	ตะวันออก	5,044,430	1992	13 แขวง และ 25 เมือง (6 โซนระดับตำบลพิเศษ)

จังหวัดปกครองตนเองระดับกิ่งมณฑล

จังหวัดอีหลี ซึ่งเป็นจังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค มี 2 จังหวัดอยู่ในความปกครองคือ จังหวัดอัลไต และจังหวัดถ่าเฉิง และอีก 11 เขตการปกครองระดับอำเภอที่ถูกควบคุมภายใต้เขตอำนาจของจังหวัดอีหลีโดยตรง แต่สถานะทางกฎหมายของจังหวัดอีหลีเป็นเพียงเขตการปกครองระดับจังหวัดเท่านั้น ซึ่งเป็นกรณีพิเศษในระบบเขตการปกครองของจีน และเป็นการไม่ถูกต้องที่จะถือว่าจังหวัดอีหลีเป็นเขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล ซึ่งไม่มีหลักเกณฑ์ทางกฎหมาย จนถึงปี 2001 จังหวัดอีหลีก็ได้มีจังหวัดที่ 3 มาอยู่ในความปกครอง หน่วยย่อยที่ควบคุมโดยตรงนั้นได้รับการปกครองในฐานะเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดอีหลี (伊犁地区)

จังหวัดปกครองตนเองระดับกิ่งมณฑลของประเทศจีน

ชื่อ	จีนตัวย่อ	พินอิน	เขตปกครองตนเอง	อักษรย่อ	ภูมิภาค	ประชากร (สำมะโนปี 2010)	วันที่แต่งตั้ง	หน่วยย่อย
จังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี	伊犁哈萨克自治州	Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu	ซินเจียง	伊犁	ตะวันตกเฉียงเหนือ	4,305,119	1979	(2 จังหวัด) 5 นครระดับอำเภอ, 17 อำเภอ และ 2 อำเภอปกครองตนเอง