เจ้าพระยาพระคลัง (หน)

เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เป็นกวีเอกคนหนึ่งในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ มีนามเดิมว่า หน เกิดเมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด คาดว่าน่าจะอยู่ในช่วงปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา และถึงแก่อสัญกรรมในสมัยรัชกาลที่ 1 พ.ศ. 2348 ประวัติอื่น ๆ มีปรากฏน้อย มีผลงานด้านวรรณคดีที่ท่านได้แต่งไว้หลายเรื่องด้วยกัน

เจ้าพระยาพระคลัง (หน)
เกิด	ไม่ทราบ
เสียชีวิต	พ.ศ. 2348
บุตร	เจ้าจอมพุ่ม เจ้าจอมมารดานิ่ม นายเกต นายพัด
บิดามารดา	เจ้าพระยาบดินทร์สุรินทร์ฦาชัย (บุญมี) ท่านผู้หญิงเจริญ

ประวัติ

เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เป็นบุตรของ เจ้าพระยาบดินทร์สุรินทร์ฦๅชัย (บุญมี) กับ ท่านผู้หญิงเจริญ เจ้าพระยาพระคลัง (หน) มีบุตรธิดาหลายคน ที่มีชื่อเสียง ได้แก่ เจ้าจอมพุ่มในรัชกาลที่ 2, เจ้าจอมมารดานิ่ม พระมารดาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร (มั่ง) ในรัชกาลที่ 2, นายเกตและนายพัด ซึ่งเป็นกวีและครูพิณพาทย์

เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เป็นต้นสกุล บุญ-หลง

รับราชการ

มีหลักฐานระบุได้ว่าท่านได้รับราชการมาตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรี มีบรรดาศักดิ์เป็น หลวงสรวิชิต ตำแหน่งนายด่านเมืองอุทัยธานี ครั้นเมื่อถึงปลายรัชกาล ที่เหตุระส่ำระสายเกิดจลาจลในพระนคร ท่านได้ลอบส่งคนนำหนังสือแจ้งเหตุภายในพระนครไปถวายสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (ภายหลังคือ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช) ซึ่งกำลังยกกองทัพไปตีเขมร

หลวงสรวิชิต (ในเวลานั้น) ออกไปรับสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกถึงทุ่งแสนแสบ แล้วบอกข้าราชการต่าง ๆ จากนั้นสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้เข้ามาปราบเหตุจลาจลในพระนคร แล้วทรงปราบดาภิเษกขึ้นครองราชสมบัติ เป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี

เมื่อเหตุการณ์ในพระนครสงบเรียบร้อย พระเจ้าอยู่หัวจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ท่านเป็นพระยาพิพัฒโกษา และในที่สุดเมื่อตำแหน่งเจ้าพระยาพระคลังว่างลง ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนขึ้นเป็นเจ้าพระยาพระคลัง เป็นเสนาบดีจตุสดมภ์กรมท่า มีหน้าที่ควบคุมบังคับบัญชากิจการทางหัวเมืองชายทะเลทั้งหมด

เจ้าพระยาพระคลังท่านนี้นอกจากมีความสามารถในเชิงบริหารกิจการบ้านเมือง และเป็นนักรบแล้ว ยังมีความสามารถในเชิงอักษรศาสตร์เป็นที่ยกย่องว่าเป็นกวีฝีปากเอก มีสำนวนโวหารไพเราะ ทั้งร้อยกรองหลากหลายชนิด และสำนวนร้อยแก้วที่มีสำนวนโวหารไพเราะไม่แพ้กัน

ผลงาน

ประพันธ์ในสมัยธนบุรี

• ลิลิตเพชรมงกุฎ
• อิเหนาคำฉันท์ (พ.ศ. 2322, หลวงสรวิชิต)

ประพันธ์ในสมัยรัตนโกสินทร์

• ราชาธิราช (งานแปล, พ.ศ. 2328)
• สามก๊ก (งานแปล, พ.ศ. 2408)
• กากีคำกลอน หรือ กากีกลอนสุภาพ
• ร่ายยาวมหาชาติกัณฑ์กุมารและกัณฑ์มัทรี
• ลิลิตพยุหยาตราเพชรพวง
• โคลงสุภาษิต
• กลอนและร่ายจารึกเรื่องสร้างภูเขาทองที่วัดราชคฤห์
• ลิลิตศรีวิชัยชาดก
• สมบัติอมรินทร์คำกลอน