อำเภอบ้านหลวง

บ้านหลวง (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดน่าน

อำเภอบ้านหลวง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ban Luang
คำขวัญ:  แดนดินถิ่นไม้ป่า บูชาพระแก้วมรกต เลิศรสมะขามหวาน ตำนานกู่เขาเขียว ท่องเที่ยวป่าสนยักษ์ สักการะพระธาตุเมล็ดข้าว
แผนที่จังหวัดน่าน เน้นอำเภอบ้านหลวง
พิกัด: 18°51′5″N 100°26′18″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	น่าน
พื้นที่
• ทั้งหมด	338.210 ตร.กม. (130.584 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	11,511 คน
• ความหนาแน่น	34.04 คน/ตร.กม. (88.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	55190
รหัสภูมิศาสตร์	5503
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านหลวง เลขที่ 108 หมู่ที่ 2 ตำบลป่าคาหลวง อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน 55190
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ บ้านหลวง (แก้ความกำกวม)

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ้านหลวงมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเชียงม่วน (จังหวัดพะเยา)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองน่านและอำเภอเวียงสา
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเวียงสา และอำเภอสอง (จังหวัดแพร่)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสอง (จังหวัดแพร่) และอำเภอเชียงม่วน (จังหวัดพะเยา)

ประวัติ

พื้นที่ของอำเภอบ้านหลวงเดิมเป็นที่รู้จักในชื่อ เมืองสวด อยู่ในเขตการปกครองของอำเภอปง จังหวัดน่านในขณะนั้น ต่อมาในวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2495 มีพระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดน่าน จังหวัดเชียงราย และจังหวัดแพร่ โดยโอนอำเภอปง ยกเว้นตำบลสระเอียบและตำบลสวด ไปขึ้นจังหวัดเชียงราย โอนตำบลสะเอียบไปขึ้นอำเภอสอง จังหวัดแพร่ และเมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2496 ได้มีพระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอเมืองน่าน โดยโอนตำบลสวดมาขึ้นกับอำเภอเมืองน่าน

วันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2516 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ได้เสด็จพระราชดำเนิน พร้อมด้วยพระบรมโอรสาธิราชฯ ทรงเยี่ยมเยือนราษฎรตำบลสวดเป็นครั้งแรก ได้มีพระราชดำริเห็นสมควรยกฐานะตำบลสวดขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ เนื่องจากสภาพพื้นที่ภูเขาสูงชัน การคมนาคมระหว่างตำบลสวดกับอำเภอเมืองน่าน เป็นไปด้วยความยากลำบาก ดังนั้น ผู้ว่าราชการจังหวัดน่านในสมัยนั้น (นายสุกิจ จุลละนันท์) ได้กราบบังคมทูลถึงการขอยกฐานะตำบลสวดขึ้นเป็นกิ่งอำเภอโดยใช้ชื่อว่า “กิ่งอำเภอบ้านหลวง” ซึ่งพระองค์ทรงเห็นชอบด้วย จึงทรงรับสั่งให้รีบดำเนินการยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอ จังหวัดน่านจึงได้ดำเนินการทำเรื่องเสนอกระทรวงมหาดไทย เพื่อประกาศยกฐานะตำบลสวดขึ้นเป็นกิ่งอำเภอบ้านหลวง ซึ่งต่อมาได้ตั้งตำบลป่าคาหลวง และตำบลบ้านฟ้าขึ้นในวันที่ 21 สิงหาคม ปีเดียวกัน โดยแยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลสวด เพื่อเตรียมจัดตั้งกิ่งอำเภอ

ต่อมาเมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2518 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกตำบลป่าคาหลวง ตำบลสวด และตำบลบ้านฟ้า ออกจากการปกครองของอำเภอเมืองน่าน รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านหลวง และในวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2523 มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลป่าคาหลวง รวมตั้งเป็นตำบลบ้านพี้ เนื่องจากหลักเกณฑ์ต้องมีตำบลไม่น้อยกว่า 4 ตำบล (ในกรณีพื้นที่ห่างไกล) จนกระทั่งเมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2536 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ยกฐานะขึ้นเป็น อำเภอบ้านหลวง จนถึงปัจจุบัน

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ้านหลวงแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 4 ตำบล 26 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	บ้านฟ้า		Ban Fa	8	3,546
2.	ป่าคาหลวง		Pa Kha Luang	5	2,641
3.	สวด		Suat	8	2,827
4.	บ้านพี้		Ban Phi	5	2,413

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ้านหลวงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4 แห่ง ได้แก่

• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านฟ้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านฟ้าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลป่าคาหลวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าคาหลวงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสวด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสวดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านพี้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านพี้ทั้งตำบล

การคมนาคม

• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1091 (จุน-บ้านหลวง-น่าน)

สถานที่ท่องเที่ยว

• พระธาตุเมล็ดข้าว
• พระธาตุภูเขาเขียว
• หน่วยศึกษาการพัฒนาการอนุรักษ์ต้นน้ำน้ำพี้
• หน่วยศึกษาพัฒนาการอนุรักษ์ต้นน้ำแม่สะลา
• หน่วยศึกษาพัฒนาการอนุรักษ์ต้นน้ำขุนเคียน
• อ่างเก็บน้ำห้วยสีพัน
• ป่าสนยักษ์
• น้ำตกห้วยพริก
• น้ำตกห้วยไฟ