อำเภอหัวหิน

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ หัวหิน (แก้ความกำกวม)

หัวหิน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เดิมมีชื่อว่า "บ้านถมอเรียง", "บ้านสมอเรียง" ,"กบาลถมอ" หรือ "บ้านแหลมหิน" ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ได้ทรงสร้างวังไกลกังวลเพื่อประทับพักผ่อนในฤดูร้อน และปัจจุบันวังไกลกังวลนั้นเป็นที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9

อำเภอหัวหิน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Hua Hin
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง: ภาพมุมสูงของหาดหัวหิน พลับพลาพระมงกุฎเกล้าฯ สถานีรถไฟหัวหิน หลวงปู่ทวด วัดห้วยมงคล วัดเขาตะเกียบ อุทยานราชภักดิ์ เจดีย์เบญจมหาโพธิสัตว์ ถ้ำไก่หล่น
คำขวัญ:  หัวหิน ถิ่นเมืองขลัง ทะเลสวย นักมวยดัง พระราชวังงดงาม
แผนที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เน้นอำเภอหัวหิน
พิกัด: 12°34′7″N 99°57′28″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ประจวบคีรีขันธ์
พื้นที่
• ทั้งหมด	838.9 ตร.กม. (323.9 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	125,277 คน
• ความหนาแน่น	149.34 คน/ตร.กม. (386.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	77110
รหัสภูมิศาสตร์	7707
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอหัวหิน เลขที่ 2 หมู่ที่ 10 ถนนเพชรเกษมแนวใหม่ ตำบลทับใต้ อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 77110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ทุกวันนี้หัวหินมีชื่อเสียงจากการเป็นสถานที่ท่องเที่ยวตากอากาศที่สามารถเที่ยวได้ใน 1 วัน และอยู่ห่างจากกรุงเทพมหานครเพียง 196 กิโลเมตร หากใช้เส้นทางถนนพระรามที่ 2 ใช้เวลาประมาณ 2.5-3 ชั่วโมงหากโดยสารทางรถ หรือ 45 นาทีหากเดินทางโดยเครื่องบิน

ประวัติ

ชุมชนหัวหินก่อตั้งขึ้นในราวปี พ.ศ. 2377 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 เมื่อชาวบ้านกลุ่มหนึ่งจากทางตอนเหนือละทิ้งถิ่นฐานและเดินทางมาจนถึงพื้นที่ที่เป็นบริเวณใกล้กับเขาตะเกียบในปัจจุบัน แล้วได้ตั้งถิ่นฐานที่บริเวณนี้ เพราะเห็นว่าเป็นหาดทรายที่สวยงามและแปลกกว่าที่อื่น คือมีกลุ่มหินกระจัดกระจายอยู่ทั่วไป อีกทั้งที่ดินก็มีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะสำหรับทำการเกษตรและการประมง แล้วตั้งชื่อหมู่บ้านว่า "บ้านสมอเรียง"

ต่อมาพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ (พระองค์เจ้ากฤษดาภินิหาร ต้นราชสกุลกฤดากร) ได้มาสร้างตำหนักหลังใหญ่ชื่อ "แสนสำราญสุขเวศน์" ที่ด้านใต้ของหมู่หินริมทะเล (ปัจจุบันคือบริเวณที่อยู่ติดกับโรงแรมโซฟิเทลฯ) และทรงขนานนามหาดทรายบริเวณนี้เสียใหม่ว่า "หัวหิน" จนเมื่อเวลาล่วงไป ทั้งตำบลในบริเวณนี้ก็ถูกเรียกในชื่อเดียวกันว่าหัวหิน และเจริญเติบโตขยายขึ้นเป็นอำเภอหัวหินจนถึงปัจจุบัน

อำเภอหัวหินในอดีตเป็นพื้นที่เขตปกครองของส่วนหนึ่งในเมืองปราณบุรี (เมืองชั้นจัตวา) ขึ้นตรงแขวงเมืองเพชรบุรี จนกระทั่งมีการจัดการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล จึงได้อยู่ในพื้นที่ของอำเภอปราณบุรี เมืองเพชรบุรี (จังหวัดเพชรบุรี) ต่อมา วันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2449 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีพระบรมราชโองการเหนือเกล้าให้รวมเอาอำเภอเมืองปราณบุรี อำเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดเพชรบุรี และอำเภอกำเนิดนพคุณ จังหวัดชุมพร ซึ่งเป็นเมืองชั้นจัตวามาก่อนเข้ารวมเป็นจังหวัดปราณบุรี และภายหลังได้รับการจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอหัวหิน ขึ้นกับอำเภอปราณบุรี

อำเภอหัวหิน ได้รับประกาศยกฐานะจากกิ่งอำเภอหัวหิน อำเภอปราณบุรี ตั้งแต่วันที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2492 ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 19 เมษายน พ.ศ. 2492

หัวหินเป็นเมืองท่องเที่ยวสำคัญระดับประเทศและมีชื่อเสียงในหมู่นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติผู้หลงไหลในธรรมชาติ ทะเล ภูมิประเทศทะเลและภูเขา มีความอุดมสมบูรณ์และมีกลิ่นไอแห่งเจริญรุ่งเรือง มีความผสม ผสานความเป็นอารยธรรมของราชสำนักและชุมชนท้องถิ่นยาวนานนับร้อยปีได้ดี

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอหัวหินตั้งอยู่ทางตอนเหนือสุดของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอแก่งกระจาน อำเภอท่ายาง และอำเภอชะอำ (จังหวัดเพชรบุรี)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอ่าวไทย
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอปราณบุรี
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับภาคตะนาวศรี (ประเทศพม่า)

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอหัวหินแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 7 ตำบล 63 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	หัวหิน	Hua Hin	–	45,765
2.	หนองแก	Nong Kae	–	19,759
3.	หินเหล็กไฟ	Hin Lek Fai	16	18,661
4.	หนองพลับ	Nong Phlap	10	11,439
5.	ทับใต้	Thap Tai	14	18,096
6.	ห้วยสัตว์ใหญ่	Huai Sat Yai	11	7,583
7.	บึงนคร	Bueng Nakhon	12	5,067

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอหัวหินประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 7 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองหัวหิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวหินและตำบลหนองแกทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหนองพลับ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองพลับ
• องค์การบริหารส่วนตำบลหินเหล็กไฟ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหินเหล็กไฟทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองพลับ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองพลับ (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองพลับ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลทับใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทับใต้ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยสัตว์ใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยสัตว์ใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบึงนคร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบึงนครทั้งตำบล

จำนวนประชากร

• ประชากรที่มีชื่อในสำมะโนประชากร 114,936 คน
• ประชากรแฝง ประมาณ 100,000 คน

สถานที่ท่องเที่ยว

เจดีย์เบญจมหาโพธิสัตว์ ถ้ำไก่หล่น

จุฬามณีเจดีย์ วัดเขาตะเกียบ

หัวหินมีลักษณะภูมิประเทศที่ติดชายฝั่งทะเลจรดเทือกเขาตะนาวศรี ทำให้นักท่องเที่ยวสามารถท่องเที่ยวได้ในบรรยากาศที่หลากหลาย ตัวอย่างเช่น

• หาดหัวหิน
• สถานีรถไฟหัวหิน
• ตลาดโต้รุ่งหัวหิน
• เขาตะเกียบและเขาพิทักษ์
• จุดชมวิวเขาหินเหล็กไฟ
• ถ้ำไก่หล่น
• น้ำตกป่าละอู
• วัดห้วยมงคล
• หมู่บ้านช้างหัสดินทร์
• หมู่บ้านกะเหรี่ยงป่าละอู
• สนามกอล์ฟหัวหิน
• โรงแรมรถไฟ
• สวนสัตว์หัวหินซาฟารี
• สวนน้ำวานา นาวา หัวหิน
• อุทยานราชภักดิ์
• สวนสนประดิพัทธ์ (สถานพักฟื้นและพักผ่อนกองทัพบก สวนสนประดิพัทธ์)
• Cicada Market
• ไร่องุ่นมอนซูน แวลลีย์ วินยาร์ด หัวหิน
• Black Mountain Water Park
• บ้านศิลปินหัวหิน
• เขาเต่า
• ตลาดแทมมารีน
• พิพิธภัณฑ์ภาพ 4 มิติ For Art’s Sake
• Seen Space
• หาดทรายน้อย

หมายเหตุ วังไกลกังวล เป็นที่ประทับส่วนพระองค์ ห้ามมิให้ผู้ไม่มีกิจธุระเกี่ยวข้องเข้าชมและกระทำการใด ๆ เนื่องจากมีการขึ้นประกาศเป็นรโหฐานแต่ยังคงให้ผู้ที่ต้องการออกกำลังกายเข้าไปใช้พื้นที่ทะเลน้อยได้ และพระราชทานพื้นที่ในการปลูกผักปลอดสารพิษของโรงเรียนวังไกลกังวลได้

โครงการพระราชดำริในอำเภอหัวหิน

• ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหินในพระบรมราชูปถัมภ์
• ศูนย์ฝนหลวงหัวหิน เก็บถาวร 2022-12-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ศูนย์เพาะเลี้ยง และขยายพันธุ์สัตว์ป่าห้วยทราย
• ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทราย
• สวนสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
• อ่างเก็บน้ำเขาเต่า และศูนย์ศิลปาชีพทอผ้าเขาเต่า
• ถนนสายหัวหิน - บ้านห้วยมงคล

การเดินทางมาหัวหิน

เนื่องจากหัวหินเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงของภาคกลางตอนล่าง แหล่งการค้าและธุรกิจ ทำให้มีขนส่งมวลชนสาธารณะรองรับการเดินทางหลากหลาย ตามจังหวัดหัวเมืองต่าง ๆ เชื่อมต่อกับอำเภอหัวหิน ตัวอย่างสายรถขนส่งทางบกบริการในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล

• รถตู้สาธารณะกรุงเทพฯ (สถานีขนส่งสายใต้ปิ่นเกล้า - หัวหิน)
• รถตู้สาธารณะกรุงเทพฯ (สถานีขนส่งสายใต้ตลิ่งชัน - หัวหิน)
• รถตู้สาธารณะกรุงเทพฯ (สถานีขนส่งหมอชิต - หัวหิน)
• รถตู้สาธารณะกรุงเทพฯ (สถานีขนส่งเอกมัย - หัวหิน)
• รถตู้สาธารณะปทุมธานี (สายรังสิต - หัวหิน)
• รถบัสชั้นหนึ่งวีไอพี สมบัติทัวร์ (วิภาวดี-หัวหิน)
• รถบัสชั้นหนึ่งวีไอพีสนามบินสุวรรณภูมิ (สนามบินสุวรรณภูมิ-หัวหิน)

นอกจากนี้ ยังมีรถโดยสารระหว่างจังหวัด เช่น กาญจนบุรี-หัวหิน, เชียงใหม่ - หัวหิน, หัวหิน - สุราษฎร์, หัวหิน - นครราชสีมา, หัวหิน - หนองคาย, หัวหิน - ภูเก็ต, หัวหิน - พัทยา และอื่น ๆ

ตัวอย่างขนส่งสาธารณะทางน้ำ

• เรือข้ามฝากอ่าวไทย เก็บถาวร 2019-12-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน รอยัล พาสเสนเจอร์ ไลเนอร์ พัทยา-หัวหิน (ท่าเรือแหลมบาลีฮาย - ท่าเรือเขาตะเกียบ)
• เรือเร็วลมพระยา (หัวหิน - เกาะสมุย เกาะพะงัน เกาะเต่า)

ตัวอย่างขนส่งสาธารณะทางอากาศ

• แอร์เอเชีย เที่ยวบินกัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย (KUL) – หัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ (HHQ)

ตัวอย่างขนส่งสาธารณะทางราง

• รถไฟสายใต้
• รถไฟนำเที่ยวกรุงเทพฯ - สวนสนประดิษฐ์พัทธ์

• 
  สถานีรถไฟหัวหิน
•