พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ หรือพระนามเต็ม กมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ หรือพระนามเดิม พ่อขุนบางกลางหาว เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรสุโขทัย และเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วง ตามประวัติศาสตร์ไทย ทรงครองราชย์ตั้งแต่ พ.ศ. 1718 ตราบจนเสด็จสวรรคตเมื่อใดไม่ปรากฏ[1]
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ | |
---|---|
กมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ | |
![]() พระบรมราชานุสาวรีย์พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย | |
พระมหากษัตริย์สุโขทัย[1] | |
ครองราชย์ | พ.ศ. 1781 - พ.ศ. 1811 (30 ปี)[1] |
ก่อนหน้า | พ่อขุนศรีนาวนำถุม[1] |
ถัดไป | พ่อขุนบานเมือง[2] |
พระราชสมภพ | พ.ศ. 1731 |
สวรรคต | พ.ศ. 1811[ต้องการอ้างอิง] (80 พรรษา) อาณาจักรสุโขทัย |
อัครมเหสี | นางเสือง |
พระราชบุตร | พ่อขุนบานเมือง พ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระราชโอรสอีกพระองค์ และพระราชธิดาอีกสองพระองค์ |
ราชวงศ์ | พระร่วง |
ศาสนา | พุทธมหายาน[3] |
พระนาม แก้
- บางกลางหาว
- พ่อขุนบางกลางหาว
- พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
- พระร่วง
- พระอินทราชา
- อรุณราช
- ไสยรังคราช หรือไสยรังคราชา
- ไสยนรงคราช
- รังคราช หรือสุรังคราช
- พระร่วง หรือโรจนราช
สำหรับพระนามแรก คือ พ่อขุนบางกลางหาว นั้นเป็นพระนามดั้งเดิมเมื่อครั้งเป็น เจ้าเมืองบางยาง เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่า พ่อขุนบางกลางหาวเป็น พระนามสมัยเป็นเจ้าเมืองบางยาง โดยแท้จริง
พระนามที่สองนั้น เป็นพระนามแบบทางการตามอย่างราชประเพณีขอม เป็นพระนามทรงใช้เมื่อเข้ารับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว พระนาม "ศรีอินทราทิตย์" มีกล่าวไว้อยู่ในศิลาจารึกหลักที่ 2 วัดศรีชุมว่า "ศรีอินทรปตินทราทิตย" ซึ่งเป็นพระนามเกียรติยศที่พระเจ้าแผ่นดินขอมแต่โบราณสถาปนาให้แก่พ่อขุนผาเมืององค์รัชทายาทผู้ครองเชลียงสุกโขไทในราชวงศ์ศรีนาวนำถม ต่อมาภายหลังพ่อขุนผาเมืองทรงยกให้แก่พระสหายพ่อขุนบางกลางหาวแทน
พระราชกรณียกิจ แก้
พระมหากษัตริย์ราชวงศ์พระร่วง | |
---|---|
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ | |
พ่อขุนบานเมือง | |
พ่อขุนรามคำแหงมหาราช | |
พระยาเลอไทย | |
พระยางั่วนำถุม | |
พระมหาธรรมราชาที่ 1 | |
พระมหาธรรมราชาที่ 2 | |
พระมหาธรรมราชาที่ 3 | |
พระมหาธรรมราชาที่ 4 | |
คือ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์เมื่อครั้งยังเป็นพ่อขุนบางกลางหาวได้ร่วมมือกับพ่อขุนผาเมือง เจ้าเมืองราดแห่งราชวงศ์ศรีนาวนำถุม รวมกำลังพลกัน กระทำรัฐประหารขอมสบาดโขลญลำพง โดยพ่อขุนบางกลางหาวตีเมืองศรีสัชนาลัยและเมืองบางขลงได้ และยกทั้งสองเมืองให้พ่อขุนผาเมือง ส่วนพ่อขุนผาเมืองตีเมืองสุโขทัยได้ ก็ได้มอบเมืองสุโขทัยให้พ่อขุนบางกลางหาว พร้อมพระขรรค์ชัยศรีและพระนาม "ศรีอินทรบดินทราทิตย์" ซึ่งได้นำมาใช้เป็นพระนาม ภายหลังได้คลายเป็น ศรีอินทราทิตย์ การเข้ามาครองสุโขทัยของพระองค์เเละสถาปนากรุงสุโขทัยเป็นราชธานี ส่งผลให้ราชวงศ์พระร่วงเข้ามามีอิทธิพลในเขตนครสุโขทัยเพิ่มมากขึ้น และได้แผ่ขยายดินแดนกว้างขวางมากออกไป แต่เขตแดนเมืองสรลวงสองแคว ก็ยังคงเป็นฐานกำลังของราชวงศ์ศรีนาวนำถุมอยู่
ในกลางรัชสมัย ทรงมีสงครามกับขุนสามชน เจ้าเมืองฉอด ทรงชนช้างกับขุนสามชน แต่ไพร่พลของพระองค์ ได้เตลิดหนีดังคำในศิลาจารึกว่า "ไพร่ฟ้าหน้าใสพ่อกู หนีญญ่ายพ่ายจแจ๋น"(หนี-ยอ-ย่าย-พ่าย-จอ-แจ้น) ขณะนั้นพระโอรสองค์เล็ก (รามราช) มีพระปรีชาสามารถ ได้ขับช้างแซงขึ้นไปชนช้างชนะขุนสามชน ภายหลังจึงทรงเฉลิมพระนามพระโอรสว่ารามคำแหง
ในยุคประวัติศาสตร์ชาตินิยม มีคติหนึ่งที่เชื่อกันว่า พระองค์ทรงเป็นผู้นำชาวสยามต่อสู้กับอิทธิพลขอมในสุวรรณภูมิ ทรงได้ชัยชนะและประกาศอิสรภาพตั้งราชอาณาจักรสุโขทัยขึ้น และทรงเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรไทย แต่ภายหลัง คติดังกล่าวได้รับการพิสูจน์แล้วว่าไม่จริง เพราะพระองค์ไม่ได้เป็นปฐมกษัตริย์ อีกทั้งยังมีพ่อขุนศรีนาวนำถุม ครองสุโขทัยอยู่ก่อนแล้ว
พระราชวงศ์ แก้
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์มีพระราชโอรสและพระราชธิดารวม 5 พระองค์ ได้แก่
- พระราชโอรสองค์ใหญ่ (ไม่ปรากฏพระนาม) สิ้นพระชนม์ตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์
- พ่อขุนบานเมือง
- พ่อขุนรามคำแหงมหาราช หรือ พ่อขุนรามราช (พระนามเดิมชื่อพระราม)
- พระราชธิดา (ไม่ปรากฏพระนาม)
- พระราชธิดา (ไม่ปรากฏพระนาม)
แม้ไม่ทราบแน่นอนว่าพระองค์เสด็จสวรรคตในปีใด แต่ภายหลังจากพระองค์เสด็จสวรรคตแล้ว พ่อขุนบานเมือง พระราชโอรสพระองค์รอง ได้สืบราชสมบัติแทน
อ้างอิง แก้
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา (2011, p. 19)
- ↑ มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา (2011, p. 22)
- ↑ บำรุง คำเอก (พฤษภาคม–สิงหาคม 2558). "อิทธิพลศาสนาพราหมณ์-ฮินดูในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น". Veridian E-Journal (8:2), หน้า 2404
บรรณานุกรม แก้
- ประเสริฐ ณ นคร. พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ สารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. เล่ม 26. หน้า 16861-16864 พ.ศ. 2549
- มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา (2011). นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. ISBN 9786167308258.
- ภาสกร วงศ์ตาวัน. เรื่องเล่าครั้งกรุงเก่า ตอน ยึดบ้านครองเมือง สร้างขื่อแปในจารึกสยาม. กรุงเทพฯ : สยามบันทึก, พ.ศ. 2551.
- พระมหากษัตริย์ไทย: พระราชประวัติพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ เก็บถาวร 2006-05-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ดูเพิ่ม แก้
แหล่งข้อมูลอื่น แก้
รัชสมัยก่อนหน้า | พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ | รัชสมัยถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
ไม่ทราบ | เจ้าเมืองบางยาง (ไม่ทราบปี - 1781) |
ไม่ทราบ | ||
ขอมสบาดโขลญลำพง ไม่มีราชวงศ์ (พ.ศ. 1724 - 1781) |
พระร่วงเจ้าสุโขทัย (พ.ศ. 1781 - 1811) |
พ่อขุนบานเมือง ราชวงศ์พระร่วง (พ.ศ. 1811 - 1822) |