พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท

พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท หรือ พระที่นั่งสรรเพชญมหาปราสาท คือพระที่นั่งองค์หนึ่งในเขตพระราชวังโบราณ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา สร้างขึ้นโดยพระราชดำริของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ

พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท
พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท ปัจจุบันหลงเหลือเพียงฐานและกำแพงบางส่วนเท่านั้น ส่วนรูปล่างคือพระที่นั่งสรรเพชญปราสาทจำลอง ณ เมืองโบราณ
ข้อมูลทั่วไป
สถานะ	โบราณสถาน
ประเภท	พระที่นั่ง
สถาปัตยกรรม	อยุธยา
ที่ตั้ง	พระราชวังโบราณ
เมือง	ตำบลท่าวาสุกรี อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
ประเทศ	ประเทศไทย
เริ่มสร้าง	พ.ศ. 1991–2031 (สร้างด้วยไม้ในตอนแรก)
รื้อถอน	พ.ศ. 2310 (ถูกทำลาย)
ในกำกับดูแลของ	กรมศิลปากร
ข้อมูลทางเทคนิค
โครงสร้าง	ก่ออิฐถือปูน
ในปัจจุบันเหลือแต่ฐาน และกำแพงบางส่วนเท่านั้น

พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท เคยใช้เป็นสถานที่ประกอบพิธีสำคัญของราชสำนักและเป็นที่รับแขกบ้านแขกเมืองของพระมหากษัตริย์ เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก รับราชทูต ฯลฯ แต่พระที่นั่งองค์นี้เสียหายทั้งองค์เมื่อการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง ในปี พ.ศ. 2310 จนในปัจจุบันเหลือแต่ฐานและกำแพงบางส่วนเท่านั้น

ประวัติ

ในรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ แห่งราชวงศ์สุพรรณภูมิ พระนครศรีอยุธยา กรุงศรีอยุธยาเป็นช่วงเวลาที่กำลังเจริญเติบโตเป็นมหานครขนาดใหญ่ พระองค์จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ย้ายพระราชวังที่ประทับซึ่งสร้างขึ้นตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 หรือพระเจ้าอู่ทอง แห่งราชวงศ์อู่ทอง ไปสร้างใหม่ทางตอนเหนือติดกับกำแพงพระนคร และ แม่น้ำ ส่วนในเขตพระราชวังเดิมนั้นได้ทรงถวายให้เป็นเขตพุทธาวาส หรือวัดพระศรีสรรเพชญ์ในปัจจุบัน เป็นที่เข้าใจกันว่าพระที่นั่งองค์แรกที่สร้างขึ้นในพระราชวังหลวงแห่งใหม่ก็คือ พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 1991 - 2031 โดยเป็นไม้ แล้วค่อยเปลี่ยนเป็นอิฐทีหลัง

ครั้นถึงแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง ทรงพระกรุณาฯ ดำรัสสั่งให้เจ้าพระยากลาโหมเป็นแม่กองทำการปฏิสังขรณ์พระที่นั่งสรรเพชญปราสาทซึ่งชำรุดอยู่นั้น และโปรดเกล้าให้ปิดทองส่วนยอดทั้งหมด

พระที่นั่งองค์นี้เสียหายทั้งองค์เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ในปี พ.ศ. 2310 และทรุดโทรมตามกาลเวลา จนในปัจจุบันเหลือแต่ฐาน และ กำแพงบางส่วนเท่านั้น

การสร้างใหม่

ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์มีพระราชดำริที่จะฟื้นฟูกรุงเก่าขึ้นให้ดังเดิม ดั่งเช่นในสมัยกรุงศรีอยุธยายังเป็นราชธานีอยู่ โดยโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งสรรเพชญปราสาทเป็นปราสาทแรกขึ้นใหม่ บนรากฐานเดิมในวังหลวง เพื่อให้เป็นที่ประดิษฐานคำจารึกพระปรมาภิไธยพระเจ้าแผ่นดินแห่งกรุงศรีอยุธยา แต่ก็ก่อสร้างไม่เสร็จ เนื่องจากสิ้นรัชกาลของพระองค์ ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริให้เก็บรักษาพระราชวังหลวงไว้เป็นหลักฐานทางโบราณคดี ตามแบบนานาอารยประเทศในตะวันตกที่เก็บรักษาสิ่งโบราณไว้ จึงโปรดเกล้าให้รื้อที่สร้างไว้ออก แล้วสร้างพระมหาปราสาทชั่วคราวเพื่อการพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษกแทน

พระที่นั่งสรรเพชญปราสาทในมุมมองจากดินแดนอื่น

คณะราชทูตลังกาได้กล่าวถึงความงามของพระปราสาทองค์นี้ไว้ว่า "เมื่อถึงเขตพระราชวัง เห็นปราสาทราชมณเฑียรที่ปิดทองอร่าม เจ้าพนักงานนำทูตานุทูตเข้าไปในพระราชวังผ่านประตู ๒ ชั้น ที่ประตูนั้นประดับประดาไปด้วยสีทอง เมื่อล่วงประตูชั้นที่สองเข้าไป ก็ถึงพระที่นั่งสรรเพชญปราสาท สองข้างมุขเด็จพระที่นั่ง มีรูปภาพต่าง ๆ ตั้งไว้คือ รูปหมี ราชสีห์ รากษส โทวาริก นาค พิราวะยักษ์ รูปทั้งหลายเหล่านี้ปิดทองเหลืองอร่ามทั้งหมด ตรงรูปหมู่ขึ้นไปเป็นราชบัลลังก์ สูงประมาณ ๑๐ คืบ (พระที่นั่งบุษบกมาลา) ตั้งเครื่องสูงรอบราชบัลลังก์" จะเห็นได้ว่า พระที่นั่งองค์นี้นั้น มีพระที่นั่งบุษบกมาลา ซึ่งคล้าย ๆ กับ พระที่นั่งบุษบกมาลามหาจักรพรรดิพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพมหานคร พระที่นั่งล้วนปิดทองทั้งองค์ งดงามมาก

พระที่นั่งสรรเพชญปราสาท (จำลอง) ในเมืองโบราณ จังหวัดสมุทรปราการ

พระที่นั่งจำลอง

องค์จำลองพระที่นั่งสรรเพชญปราสาทองค์แรกตั้งอยู่ที่เมืองโบราณ จังหวัดสมุทรปราการ ส่วนองค์ที่สองตั้งอยู่ที่โรงถ่ายกันตนามูฟวี่ทาวน์ จังหวัดนครปฐม ใช้เป็นสถานที่ถ่ายภาพยนตร์และละครเป็นหลัก นอกจากนี้ ยังมีสิ่งก่อสร้างที่มีสถาปัตยกรรมใกล้เคียงกับพระที่นั่งสรรเพชญปราสาท คือ อุโบสถปราสาทที่วัดมเหยงคณ์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

อ้างอิง

• วิไลรัตน์. 2546. กรุงศรีอยุธยา. อมรินทร์พริ้นติ้ง