วิกิพีเดีย:คู่มือการเขียน/การทับศัพท์ภาษารัสเซีย

การทับศัพท์ภาษารัสเซียในที่นี้เป็นหลักการที่กำหนดตามราชบัณฑิตยสถาน สำหรับศัพท์บางคำที่มีการอ่านออกเสียงผิดไปจากปรกติ ให้ถือการทับศัพท์ตามการออกเสียงของคำนั้น

หลักทั่วไป

1. หลักเกณฑ์นี้ใช้ถ่ายเสียงภาษารัสเซียที่เขียนด้วยอักษรโรมัน
2. การเทียบเสียงสระ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงสระภาษารัสเซีย
3. การเทียบเสียงพยัญชนะ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงพยัญชนะภาษารัสเซีย
4. คำหรือพยางค์ที่มีพยัญชนะต้นหลายตัว ในภาษารัสเซียออกเสียงทุกตัว จึงให้ถอดเรียงกันไป เช่น

   Pskov = ปสคอฟ

   Vladimir = วลาดีมีร์

   ยกเว้นที่กำหนดไว้ให้ออกเสียงเป็นอย่างอื่น ดังในตาราง เช่น

   kh = ฮ

   tch = ช

5. หลักเกณฑ์อื่น ๆ เช่น การใช้เครื่องหมายทัณฑฆาต ไม้ไต่คู้ เครื่องหมายวรรณยุกต์ ให้ถือตามหลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาอังกฤษ
6. เครื่องหมายอะคิวต์ (´) แสดงถึงการเน้นเสียงหนัก หรือใช้แบ่งพยางค์ หรือใช้แยกแยะความหมายของคำที่เขียนเหมือนกัน เสียงสระไม่เปลี่ยนไป เช่น

   писа́ть (pisáť) แปลว่า เขียน

   пи́сать (písať) แปลว่า ปัสสาวะ

ตารางเทียบเสียงสระภาษารัสเซีย

A
ซีริลลิก	ละติน	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่าง
а	a	อยู่ต้นคำ, ไม่มีตัวสะกด	อะ	Александра (Aleksandra) = อะเลคซันดรา
		ไม่มีตัวสะกด	อา	Василий (Vasili) = วาซีลี
		มีตัวสะกด	อะ ( —ั )	Татлин (Tatlin) = ตัตลิน
a เมื่อมีตัวสะกดส่วนใหญ่จะออกเสียงสั้น แต่ถ้าอยู่ในพยางค์ที่ออกเสียงหนักจะออกเสียงยาวกว่าเล็กน้อย ในการเขียนทับศัพท์ไม่มีรูปสระในภาษาไทยที่จะแสดงเสียงเช่นนั้นได้ จึงกำหนดให้ใช้สระสั้น (อะ) ทั้งหมด ยกเว้นคำที่ในภาษาไทยเคยใช้สระยาว (อา) จนเป็นที่ยอมรับกันแล้ว ก็ให้ใช้ต่อไปตามเดิม เช่น Ленинград (Leningrad) = เลนินกราด Иван (Ivan) = อีวาน
аа	aa		อา	Чаадаев (Chaadayev) = ชาดาเยฟ
ай	ai, ay		ไอ	Первомайск (Pervomaisk) = เปียร์โวไมสค์ Чайковский (Tchaikovski) = ไชคอฟสกี Николай (Nikolay) = นีโคไล
ар	ar		อาร์	Армавир (Armavir) = อาร์มาวีร์
ау	au		อาอู	Шауляй (Shaulyai) = ชาอูไลย์
E
ซีริลลิก	ละติน	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่าง
е, э, є	e		เอ	Александров (Aleksandrov) = อะเลคซันดรอฟ
ё	e		ออ	Горбачёв (Gorbachev) = กอร์บาชอฟ
e ในภาษารัสเซีย มี 2 เสียง คือ е ที่ออกเสียงคล้ายสระ "เอ" และ ё ที่ออกเสียงคล้ายสระ "ออ" แต่ในการใช้อักษรโรมันเขียนคำรัสเซีย บางครั้งมีผู้ใช้ e แทน ë ในกรณีนี้ e จะออกเสียงคล้าย "ออ"
ее	ee		เอเย	Менделеев (Mendeleev) = เมนเดเลเยฟ
ей	ei, ey		เอย์	Енисей (Yenisei) = เยนีเซย์ Алексей (Aleksey) = อะเลคเซย์
ер	er		เอียร์	Пермь (Perm) = เปียร์ม
I
ซีริลลิก	ละติน	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่าง
и	i	ไม่มีตัวสะกด	อี	Ровенки (Rovenki) = โรเวนกี
ий	i	มีตัวสะกด, ไม่อยู่ท้ายคำ	อิ	Бийск (Bisk) = บิสค์
я	ia		เอีย	Челябинск (Cheliabinsk) = เชเลียบินสค์
ие	ie		อี	Киев (Kiev) = คีฟ
ии	ii		อีอิ	Гавриил (Gavriil) = กัฟรีอิล
ир	ir		อีร์	Владимир (Vladimir) = วลาดีมีร์
O
ซีริลลิก	ละติน	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่าง
о	o	ไม่มีตัวสะกด	โอ	Архипенко (Arkhipenko) = อาร์ฮีเปนโค
		มีตัวสะกด	ออ	Ларионов (Larionov) = ลารีโอนอฟ
ой	oi, oy		ออย	Полевской (Polevskoi) = โปเลฟสกอย Толстой (Tolstoy) = ตอลสตอย
ор	or		ออร์	Горький (Gorky) = กอร์กี
U
ซีริลลิก	ละติน	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่าง
у	u	ไม่มีตัวสะกด	อู	Батуми (Batumi) = บาตูมี
		มีตัวสะกด	อุ	Бузулук (Buzuluk) = บูซูลุค
уй	ui, uy		อุย	Бобруйск (Bobruisk) = โบบรุยสค์
Y
ซีริลลิก	ละติน	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่าง
ы	y	ไม่มีตัวสะกด	อืย	Сумы (Sumy) = ซูมืย Рыбинск (Rybinsk) = รืยบินสค์ Шахты (Shakhty) = ชาฮ์ตืย
		มีตัวสะกด	อึ	Сыктывка́р (Syktyvkar) = ซึคตึฟคาร์
ий	y	อยู่ท้ายคำ	อี	Горький (Gorky) = กอร์กี
y ส่วนใหญ่จะออกเสียงคล้าย "อืย" แต่ในการใช้อักษรโรมันเขียนคำภาษารัสเซีย บางครั้งมีผู้ใช้ y แทน i ในกรณีนี้ y จะออกเสียงเหมือน i คือเป็นเสียงคล้าย "อี"
я	ya	ไม่ลงเสียงหนัก	เอีย	Славянск (Slavyansk) = สลาเวียนสค์
		ลงเสียงหนัก	ยา	Ульяновск (Ulyanovsk) = อูลยานอฟสค์
яй	yai, yay		ไอย์	Шауляй (Shaulyai) = ชาอูไลย์
ье	ye		เอีย	Васильевич (Vasilyevich) = วาซีเลียวิช Афанасьев (Afanasyev) = อะฟานาเซียฟ
ый	yi, yy		อืย	Грозный (Groznyi) = กรอซนืย
ё	yo	ไม่มีตัวสะกด	อิโอ	Алёхин (Alyokhin) = อะลิโอฮิน
		มีตัวสะกด	อิออ	Семён (Semyon) = เซมิออน
ю	yu		อูย์	Брюсов (Bryusov) = บรูย์ซอฟ
ъ เป็นอักษรลงเสียงหนัก ไม่มีอักษรทับศัพท์ แต่ถ้าอยู่ก่อนสระ я, ё, е, ю จะดึงเสียง ย ออกมาควบกล้ำ เช่น съёмка = ซยอมคา
ь เป็นอักษรลงเสียงเบา ไม่มีอักษรทับศัพท์ จะเปลี่ยนเสียงพยัญชนะที่อยู่ด้านหน้าเป็นเสียงม้วนลิ้น

ตารางเทียบเสียงพยัญชนะภาษารัสเซีย

ซีริลลิก	ละติน	พยัญชนะต้น		พยัญชนะสะกดและตัวการันต์
		ใช้	ตัวอย่าง	ใช้	ตัวอย่าง
б	b	บ	Балта (Balta) = บัลตา	บ	Витебск (Vitebsk) = วีเจบสค์
ч	ch, tch	ช	Чехов (Chekhov) = เชฮอฟ Челичев (Tchelitchev) = เชลีเชฟ	ช	Ургенч (Urgench) = อูร์เกนช์
д	d	ด	Дунай (Dunai) = ดูไน	ด	Волгоград (Volgagrad) = วอลกากราด
дз, ѕ	dz	ดซ	Дзержинск (Dzerzhinsk) = ดเซียร์จินสค์	-	-
дж, џ	dzh	จ	Джо́уль (Dzhoul) = โจอุล	จ	...
ф	f	ฟ	Феодосия (Feodosiya) = เฟโอโดซียา	-	-
г	g, gh	ก	Гомель (Gomel) = โกเมล Дягилев (Diaghilev) = เดียกีเลฟ	ก	Таганрог (Taganrog) = ตากันร็อก
к	k	ค	Казимир (Kasimir) = คาซีมีร์	ค	Бузулук (Buzuluk) = บูซูลุค
ยกเว้น -ский (ski, sky), -ская (skaya), -ской (skoi), -ки (ki, ky), -кий (ki, ky) และ -кин (kin) ที่อยู่ท้ายคำ ให้ถอด k เป็น ก เช่น Явленский (Jawlensky) = ยัฟเลนสกี Дзержинский (Dzerzhinski) = ดเซียร์จินสกี Ковалевская (Kovalevskaya) = โควาเลฟสกายา Полевской (Polevskoi) = โปเลฟสกอย Ровенки (Rovenki) = โรเวนกี Горький (Gorky) = กอร์กี Пушкин (Pushkin) = ปุชกิน
х	kh, h	ฮ	Михаил (Mikhail) = มีฮาอิล	ฮ	Шахты (Shakhty) = ชาฮ์ตืย
л	l	ล	Ларионов (Larionov) = ลารีโอนอฟ	ล	Мелитополь (Melitopol) = เมลีโตปอล
м	m	ม	Муром (Murom) = มูรอม	ม	Пермь (Perm) = เปียร์ม
н	n	น	Ни́кополь (Nikopol) = นีโคปอล	น	Пе́нза (Penza) = เปนซา
п	p	ป	Пинск (Pinsk) = ปินสค์	ป	Туапсе́ (Tuapse) = ตูอัปเซ
пс	ps	ปส	Псков (Pskov) = ปสคอฟ	-	-
р	r	ร	Ровно (Rovno) = รอฟโน	ร	Армави́р (Armavir) = อาร์มาวีร์
с	s	↓	↓	ส	Владивосток (Vladivostok) = วลาดีวอสตอค
с + สระ	s + สระ	ซ	Салава́т (Salavat) = ซาลาวัต	-	-
с + พยัญชนะ	s + พยัญชนะ	ส	Славянск (Slavyansk) = สลาเวียนสค์	-	-
ш	sh, sch	ช	Шевченко (Shevchenko) = เชฟเชนโค	ช	Пуshkin (Pushkin) = ปุชกิน
щ	shch	ช	Щекино (Shchekino) = เชคีโน	-	-
т	t	ต	Ташкент (Tashkent) = ตัชเคนต์	ต	Кет (Ket) = เคต
т + е	t + e	จ	Ви́тебск (Vitebsk) = วีเจบสค์	-	-
ц	ts	ซ	Целиноград (Tselinograd) = เซลีโนกราด	-	-
в	v, w	ว	Иван (Ivan) = อีวาน	ฟ	Годунов (Godunov) = โกดูนอฟ Явленский (Jawlensky) = ยัฟเลนสกี
кс	x	-	-	กซ	Алекс (Alex) = อะเลกซ์
я, ё, е, ю (ต้นคำ) ј	y, j	ย	Явленский (Jawlensky) = ยัฟเลนสกี Ереван (Yerevan) = เยเรวาน	-	-
з	z	ซ	Азов (Azov) = อะซอฟ	ซ	Ташауз (Tashauz) = ตาชาอุซ
ж	zh	จ	Жуковский (Zhukovski) = จูคอฟสกี	จ	Ужгород (Uzhgorod) = อุจโกรอด
ж (ท้ายคำ หรือหน้า с)	zh (ท้ายคำ หรือหน้า s)	-	-	ช	Даргомыжский (Dargomyzhsky) = ดาร์โกมืย์ชสกี

ดูเพิ่ม

• ภาษารัสเซีย
• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ของราชบัณฑิตยสถานและสำนักงานราชบัณฑิตยสภา

อ้างอิง

• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษารัสเซีย ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาฝรั่งเศส เยอรมัน อิตาลี สเปน รัสเซีย ญี่ปุ่น อาหรับ และมลายู ลงวันที่ 5 มีนาคม 2535