อำเภอสามร้อยยอด

สามร้อยยอด เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นที่ตั้งของพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ซึ่งเป็นตราประจำจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างไว้เมื่อ พ.ศ. 2433 และอีกทั้งมีพื้นที่อยู่ในอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด จัดเป็นอุทยานแห่งชาติประเภทชายฝั่งผสมผสานหมู่เกาะในทะเลแห่งแรกของไทย เป็นระบบนิเวศพื้นที่ชุ่มน้ำขนาดใหญ่แห่งหนึ่งในประเทศไทย และรับการประกาศให้เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับนานาชาติอนุสัญญาแรมซาร์ เมื่อวันที่ 14 ม.ค. 2551 เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำระดับประเทศอันดับที่ 11 และเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำระดับโลกหรือแรมซาร์ไซท์อันดับ ที่ 1,374

อำเภอสามร้อยยอด
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Sam Roi Yot
จากซ้ายไปขวา: พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด หาดบางปู
คำขวัญ:  สักการะพ่อปู่ งามคูหาคฤหาสน์ อุทยานแห่งชาติล้ำค่า แหล่งพฤกษาชุ่มน้ำ หาด เขา ถ้ำ สวยสด สับปะรดหวานฉ่ำ ถิ่นอำไพน้ำใจ
แผนที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เน้นอำเภอสามร้อยยอด
พิกัด: 12°16′14″N 99°52′19″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ประจวบคีรีขันธ์
พื้นที่
• ทั้งหมด	871.9 ตร.กม. (336.6 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	48,543 คน
• ความหนาแน่น	55.68 คน/ตร.กม. (144.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	77180, 77120 (เฉพาะตำบลสามร้อยยอด)
รหัสภูมิศาสตร์	7708
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอสามร้อยยอด เลขที่ 100 ถนนเพชรเกษม ตำบลศิลาลอย อำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 77180
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

หมู่บ้านชาวประมงบางปู

หาดเจ้าพระยาบางปู

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอสามร้อยยอดตั้มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอปราณบุรี
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอ่าวไทย
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอกุยบุรี และภาคตะนาวศรี (ประเทศพม่า)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับภาคตะนาวศรี (ประเทศพม่า)

ประวัติ

ท้องที่อำเภอสามร้อยยอดเดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอปราณบุรีและอำเภอกุยบุรี ทางราชการได้แบ่งพื้นที่ตำบลสามร้อยยอด ตำบลศิลาลอย และตำบลไร่เก่า จากอำเภอปราณบุรี มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอสามร้อยยอด ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยเมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2538 และมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน ปีเดียวกัน โดยชื่ออำเภอมีความเป็นมาหลายกระแสบ้างว่าเป็นเพราะมีต้นสามร้อยยอดขึ้นอยู่ หรือมียอดเขามากมายถึง 300 ยอด แต่ที่คนส่วนใหญ่กล่าวขานกันจนเป็นตำนานสืบกันมาว่า ในสมัยที่เทือกเขายังเป็นเกาะอยู่ ได้มีเรือสำเภาจีนบรรทุกผู้โดยสารผ่านมา และได้ประสบกับลมพายุอย่างรุนแรง จึงได้นำเรือเข้ามาตามร่องน้ำด้านทิศตะวันตกของเกาะเพื่อหลบพายุ แต่เนื่องจากไม่ชำนาญพื้นที่เรือได้ชนกับหินโสโครกอับปางลง ผู้คนตะเกียกตะกายหนีขึ้นฝั่งได้ 300 คน จึงได้ตั้งชื่อว่า "เกาะสามร้อยรอด" ต่อมาระดับน้ำทะเลได้ลดลง เกาะจึงกลายเป็นภูเขา ชาวบ้านจึงเรียกเพี้ยนเป็น "เขาสามร้อยยอด"

ต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกาโอนตำบลไร่ใหม่ จากอำเภอกุยบุรีมาอยู่ในเขตการปกครองของทางกิ่งอำเภอตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2539 ในที่สุดก็ได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะขึ้นเป็น อำเภอสามร้อยยอด ในวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 ซึ่งมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน ปีเดียวกัน เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพการบริหารงานของหน่วยบริหารราชการส่วนภูมิภาค และถือเป็นโครงการเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม พ.ศ. 2550 และกลายเป็นอำเภอลำดับที่ 8 ของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์

• วันที่ 28 ตุลาคม 2512 จัดตั้งสุขาภิบาลไร่เก่า ในท้องที่หมู่ 4–7 และ 9 ตำบลศิลาลอย กับจัดตั้งสุขาภิบาลไร่ใหม่ ในท้องที่หมู่ 1–2, 6–8 และ 9 ตำบลสามกระทาย
• วันที่ 29 เมษายน 2518 ตั้งตำบลไร่ใหม่ แยกออกจากตำบลสามกระทาย
• วันที่ 16 ตุลาคม 2522 ตั้งตำบลไร่เก่า แยกออกจากตำบลศิลาลอย
• วันที่ 22 มีนาคม 2538 แยกพื้นที่ตำบลสามร้อยยอด ตำบลศิลาลอย และตำบลไร่เก่า ของอำเภอปราณบุรี มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอสามร้อยยอด และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอปราณบุรี
• วันที่ 14 พฤศจิกายน 2538 ตั้งตำบลศาลาลัย แยกออกจากตำบลไร่เก่า
• วันที่ 31 ธันวาคม 2538 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอกุยบุรีกับกิ่งอำเภอสามร้อยยอด อำเภอปราณบุรี โดยโอนพื้นที่ตำบลไร่ใหม่ จากอำเภอกุยบุรี มาขึ้นกับกิ่งอำเภอสามร้อยยอด อำเภอปราณบุรี
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลไร่เก่า และสุขาภิบาลไร่ใหม่ เป็นเทศบาลตำบลไร่เก่า และเทศบาลตำบลไร่ใหม่ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอสามร้อยยอด อำเภอปราณบุรี เป็น อำเภอสามร้อยยอด

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอสามร้อยยอดแบ่งเขตการปกครองส่วนภูมิภาคออกเป็น 5 ตำบล 41 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	สามร้อยยอด	Sam Roi Yot	9	7,872
2.	ศิลาลอย	Sila Loi	9	11,208
3.	ไร่เก่า	Rai Kao	8	12,829
4.	ศาลาลัย	Salalai	8	7,558
5.	ไร่ใหม่	Rai Mai	7	9,023

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอสามร้อยยอดประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 7 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลไร่เก่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่เก่า (เฉพาะหมู่ที่ 1, 5, 8 และบางส่วนของหมู่ที่ 2, 3) และตำบลศาลาลัย (เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่ 4–6)
• เทศบาลตำบลไร่ใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่ใหม่ (เฉพาะหมู่ที่ 1–2, 6 และบางส่วนของหมู่ที่ 3) รวมทั้งบางส่วนของหมู่ที่ 2, 6 ของตำบลสามกระทายในเขตอำเภอกุยบุรีด้วย
• องค์การบริหารส่วนตำบลสามร้อยยอด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสามร้อยยอดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลศิลาลอย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศิลาลอยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไร่เก่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่เก่า (เฉพาะหมู่ที่ 4, 6–7 และบางส่วนของหมู่ที่ 2, 3)
• องค์การบริหารส่วนตำบลศาลาลัย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศาลาลัย (เฉพาะหมู่ 1–3, 7–8 และบางส่วนของหมู่ที่ 4–6)
• องค์การบริหารส่วนตำบลไร่ใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่ใหม่ (เฉพาะหมู่ที่ 4–5, 7 และบางส่วนของหมู่ที่ 3)

สถานที่สำคัญ

• อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด
• ถ้ำพระยานคร
• หาดสามร้อยยอด