อำเภอบึงสามพัน

บึงสามพัน เป็นอำเภอในจังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นอำเภอที่มีการพัฒนาอย่างรวดเร็วเนื่องจากมีจุดตัดทางถนนระหว่างทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 21 (สระบุรี–หล่มสัก) กับทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 225 (นครสวรรค์–ชัยภูมิ) อีกทั้งเป็นอำเภอทางผ่านไปสู่ตัวจังหวัด จึงทำให้สะดวกทั้งการค้าขายและการเดินทาง

อำเภอบึงสามพัน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Bueng Sam Phan
ภายในเขตเทศบาลตำบลซับสมอทอด
คำขวัญ:  หลวงพ่อคู่บ้าน บึงสามพันคู่เมือง ลือเลื่องบุญบั้งไฟ ยิ่งใหญ่แข่งเรือ งามเหลือทุ่งทานตะวัน
แผนที่จังหวัดเพชรบูรณ์ เน้นอำเภอบึงสามพัน
พิกัด: 15°47′48″N 101°0′30″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	เพชรบูรณ์
พื้นที่
• ทั้งหมด	489.8 ตร.กม. (189.1 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	71,327 คน
• ความหนาแน่น	145.63 คน/ตร.กม. (377.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	67160
รหัสภูมิศาสตร์	6708
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบึงสามพัน ถนนสระบุรี-หล่มสัก ตำบลบึงสามพัน อำเภอบึงสามพัน จังหวัดเพชรบูรณ์ 67160
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบึงสามพัน มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอชนแดนและอำเภอหนองไผ่
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอภักดีชุมพล (จังหวัดชัยภูมิ)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอวิเชียรบุรี
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอไพศาลีและอำเภอหนองบัว (จังหวัดนครสวรรค์)

บ้านซับสาริกา เขตองค์การบริหารส่วนตำบลซับสมอทอด

ประวัติ

บึงสามพัน เดิมมีฐานะเป็นหมู่บ้านของตำบลบ้านโภชน์ อำเภอวิเชียรบุรี ต่อมาสิบตำรวจเอกสมัคร มงคลกิติ (ยศในขณะนั้น) ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นสายตรวจเดินทางไปปราบโจรผู้ร้ายที่อำเภอวิเชียรบุรีซึ่งมีตำบลกองทูล ตำบลบ้านโภชน์ ตำบลกันจุเป็นเขตการปกครอง เนื่องจากเส้นทางเป็นทางเดินเท้าหรือใช้ม้าได้เท่านั้น ทำให้การปราบปรามโจรผู้ร้ายไม่ค่อยได้ผล จึงได้ปรึกษาคณะกรรมการท้องถิ่นซึ่งมีกำนัน ผู้ใหญ่บ้านและครูในเขตตำบลกองทูลชี้แจงปัญหากับจังหวัดให้จะตั้งกิ่งอำเภอขึ้น และเห็นว่าตำบลกองทูลเป็นพื้นที่อยู่กึ่งกลางระหว่างอำเภอเมืองเพชรบูรณ์และอำเภอวิเชียรบุรี ในวันที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2503 จึงประกาศแยก 3 ตำบลขึ้นเป็น กิ่งอำเภอหนองไผ่ โดยตั้งที่ว่าการกิ่งอำเภอ ณ บ้านหนองไผ่ ตำบลกองทูล โดยมีนายสมบูรณ์ อมรบุตร เป็นหัวหน้ากิ่งอำเภอหนองไผ่คนแรก เปิดใช้ที่ว่าการกิ่งอำเภอในวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2504 ในปี พ.ศ. 2505 ทางราชการได้โอนพื้นที่กิ่งอำเภอหนองไผ่ ของอำเภอวิเชียรบุรี ไปขึ้นกับอำเภอเมืองเพชรบูรณ์ พื้นที่ตำบลกองทูลจึงย้ายไปขึ้นกับกิ่งอำเภอหนองไผ่ อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ ก่อนที่กิ่งอำเภอหนองไผ่จะแยกเป็นเอกเทศออกจากอำเภอเมืองเพชรบูรณ์ในปี พ.ศ. 2506 พร้อมกับตั้งสุขาภิบาลซับสมอทอด ในพื้นที่บ้านซับสมอทอด ตำบลบ้านโภชน์ (ในขณะนั้น) ซึ่งกระทรวงมหาดไทยอนุมัติให้จัดตั้งก่อนสุขาภิบาลหนองไผ่ที่เป็นที่ตั้งของอำเภอต้นสังกัด

ในปี พ.ศ. 2511 ตำบลบ้านโภชน์มีหมู่บ้านมากกว่า 35 หมู่บ้าน มีพื้นที่กว้างขวาง จึงแยก 23 หมู่บ้านด้านทิศใต้ของตำบลบ้านโภชน์ ตั้งเป็น ตำบลซับสมอทอด เพียง 2 ปี ในวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2513 เขตตำบลซับสมอทอดมีการจัดตั้งหมู่บ้านเพิ่มขึ้นมาก จึงแยกหมู่บ้านในตำบลซับสมอทอดด้านเหนือ 9 หมู่บ้าน ตั้งเป็นตำบลหนองแจง และแยกหมู่บ้านในตำบลซับสมอทอดด้านตะวันตก 11 หมู่บ้าน ตั้งเป็นตำบลซับไม้แดง พ.ศ. 2518 กระทรวงมหาดไทยเห็นว่าหมู่บ้านซับสมอทอด ในเขตตำบลซับสมอทอด เป็นที่ตั้งของสถานีตำรวจ มีตลาดเป็นที่ประชุมชนและมีความเจริญมากขึ้น ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ชุมชนไปตามแนวถนนคชเสนีย์ มีความเป็นศูนย์กลาง จึงแยกตำบลกันจุ ตำบลซับสมอทอด ตำบลหนองแจง และตำบลซับไม้แดง ออกมาจากอำเภอหนองไผ่และจัดตั้งขึ้นเป็น "กิ่งอำเภอบึงสามพัน"

ชื่อ "บึงสามพัน" มาจากชื่อเรียกของบึง ที่อยู่ห่างจากที่ตั้งที่ว่าการอำเภอบึงสามพัน ประมาณ 3 กิโลเมตร มีจระเข้ในบึงนี้เป็นจำนวนมาก โดยในช่วงปี พ.ศ. 2500 (บางแหล่งก็ว่า พ.ศ. 2493) นั้น คาดกันว่ามีจระเข้ไม่ต่ำกว่า 3,000 ตัว ซึ่งอาจเป็นที่มาของชื่อบึงสามพันที่เรียกกันตั้งแต่สมัยนั้น และในการตั้งกิ่งอำเภอนี้เมื่อ พ.ศ. 2518 นั้นทางภาครัฐที่เกี่ยวข้องในขณะนั้นก็ได้พิจารณาใช้ชื่อกิ่งอำเภอนี้ว่าบึงสามพัน จากเดิมที่จะใช้ชื่อว่ากิ่งอำเภอซับสมอทอดตามชื่อตำบล ด้วยเห็นว่าบึงสามพันมีประวัติความเป็นมาและมีเอกลักษณ์ ซึ่งต่อมาได้ยกฐานะเป็นอำเภอโดยสมบูรณ์เมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2522

ในปี พ.ศ. 2525 ได้แยกหมู่ 12 บ้านวังพิกุล ของตำบลซับไม้แดงรวมกับอีก 3 หมู่บ้าน ตั้งเป็น ตำบลวังพิกุล ในเดือนกันยายนปีเดียวกันได้แยกหมู่ 13 บ้านพญาวัง ของตำบลซับไม้แดงรวมกับอีก 5 หมู่บ้าน ตั้งเป็น ตำบลพญาวัง เมื่อพื้นที่มีความเจริญขึ้นตามลำดับ ชุมชนซับสมอทอดขยายตามแนวถนนคชเสนีย์ไปมากกว่าเขตพื้นที่เดิมจึงเปลี่ยนเขตสุขาภิบาลซับสมอทอด ตั้งแต่กม.ที่ 139.0 (ด้านใต้) - กม.ที่ 143.5 (ด้านเหนือ) ซึ่งมีพื้นที่เขตชุมชนยาวกว่า 4 กิโลเมตร พร้อมกับการสร้างโรงพยาบาลบึงสามพันให้แล้วเสร็จภายในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2528

อำเภอบึงสามพันเริ่มจัดตั้งตำบลใหม่อีกครั้งในปี พ.ศ. 2530 โดยแยกหมู่ 4 บ้านศรีมงคล ของตำบลพญาวัง รวมกับอีก 9 หมู่บ้าน ตั้งเป็น ตำบลศรีมงคล และในปี พ.ศ. 2535 ด้านทิศตะวันออกของตำบลกันจุ เขตหมู่ 14 บ้านสระแก้ว กับอีก 7 หมู่บ้าน ได้ขอแยกตั้งเป็น ตำบลสระแก้ว ก่อนที่ในปี พ.ศ. 2536 ด้านตะวันออกของเขตตำบลซับสมอทอดมีประชากรและหมู่บ้านมาก จึงแยกตามแนวถนนสระบุรี-หล่มสัก รวม 10 หมู่บ้าน ตั้งเป็น ตำบลบึงสามพัน เป็นตำบลลำดับที่ 9 ของทางอำเภอบึงสามพัน จนถึงปัจจุบัน

บริเวณหน้าที่ว่าการอำเภอบึงสามพัน

ต่อมาได้มีการจัดตั้งและกำหนดเขตหมู่บ้านใหม่ในอำเภอบึงสามพัน โดยวันที่ 19 กันยายน 2546 ได้แยกบ้านถนนโค้ง หมู่ที่ 7 ตำบลหนองแจง จัดตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ชื่อบ้านคลองปากโบสถ์ หมู่ที่ 17 ต่อมาวันที่ 20 กันยายน 2547 ได้แยกบ้านลำพื้นทอง หมู่ที่ 9 ตำบลหนองแจง จัดตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ชื่อบ้านโรงวัว หมู่ที่ 18 และวันที่ 25 พฤษภาคม 2550 ได้แยกบ้านศรีมงคล หมู่ที่ 1 ตำบลศรีมงคล จัดตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ชื่อบ้านศรีมงคลใต้ หมู่ที่ 11 รวมทั้งแยกบ้านหินดาดใหญ่ หมู่ที่ 6 ตำบลซับไม้แดง จัดตั้งเป็นหมู่ที่ 15 บ้านไทยถาวร

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบึงสามพันแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 123 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

ซับสมอทอด

(Sap Samo Thot)

9 หมู่บ้าน

6.

พญาวัง

(Phaya Wang)

16 หมู่บ้าน

2.

ซับไม้แดง

(Sap Mai Daeng)

15 หมู่บ้าน

7.

ศรีมงคล

(Si Mongkhon)

11 หมู่บ้าน

3.

หนองแจง

(Nong Chaeng)

18 หมู่บ้าน

8.

สระแก้ว

(Sa Kaeo)

9 หมู่บ้าน

4.

กันจุ

(Kan Chu)

19 หมู่บ้าน

9.

บึงสามพัน

(Bueng Sam Phan)

10 หมู่บ้าน

5.

วังพิกุล

(Wang Phikun)

16 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบึงสามพันประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลซับสมอทอด ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลซับสมอทอดและตำบลบึงสามพัน
• องค์การบริหารส่วนตำบลซับสมอทอด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลซับสมอทอด (นอกเขตเทศบาลตำบลซับสมอทอด)
• องค์การบริหารส่วนตำบลซับไม้แดง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลซับไม้แดงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกันจุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกันจุทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังพิกุล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังพิกุลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพญาวัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพญาวังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลศรีมงคล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีมงคลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสระแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระแก้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแจง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแจงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบึงสามพัน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบึงสามพัน (นอกเขตเทศบาลตำบลซับสมอทอด)