อำเภอทุ่งตะโก

ระวังสับสนกับ อำเภอท่าตะโก

ทุ่งตะโก เป็น 1 ใน 8 อำเภอของจังหวัดชุมพร และเป็น 1 ใน 6 อำเภอของจังหวัดที่มีเส้นทางรถไฟสายใต้ตัดผ่านและนับเป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ทั้งพืชผลทางการเกษตรและผลิตผลจากการประมง

อำเภอทุ่งตะโก
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Thung Tako
คำขวัญ:  ทิวทัศน์งาม น้ำตกสวย รวยผลไม้ ไหว้เสด็จในกรมฯ ชมพระธาตุมุจลินทร์ ถิ่นแห่งอารยธรรมโบราณ
แผนที่จังหวัดชุมพร เน้นอำเภอทุ่งตะโก
พิกัด: 10°6′36″N 99°5′0″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชุมพร
พื้นที่
• ทั้งหมด	335.0 ตร.กม. (129.3 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	25,556 คน
• ความหนาแน่น	76.29 คน/ตร.กม. (197.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	86220
รหัสภูมิศาสตร์	8608
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอทุ่งตะโก ถนนชุมพร-พัทลุง ตำบลทุ่งตะไคร อำเภอทุ่งตะโก จังหวัดชุมพร 86220
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอทุ่งตะโก มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสวี
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอ่าวทุ่งตะโก (ส่วนหนึ่งของอ่าวไทย)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอหลังสวน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอหลังสวนและอำเภอสวี

ประวัติ

ได้ปรากฏหลักฐานการสร้างเมืองนครศรีธรรมราช ว่ามีการสร้างเมืองสิบสองนักษัตรเป็นเมืองบริวารซึ่งหนึ่งในจำนวนนี้คือเมืองชุมพร ซึ่งมีศักดิ์เป็นเมืองตรีและมีเมืองขึ้นเล็กๆอีก 7 เมืองด้วยกัน คือ เมืองปะทิว เมืองท่าแซะ เมืองเมลิวัน เมืองกระ เมืองระนอง เมืองหลังสวน และ"เมืองตะโก" ในภายหลังได้รวมเมืองกำเนิดนพคุณ เข้ามาด้วย

เมืองตะโกจึงได้มีชื่อในประวัติศาสตร์ตั้งแต่บัดนั้น และได้ถูกจัดให้ เป็นหัวเมืองจัตวาชั้นเอก และที่มีความสำคัญด้วยที่เป็นทางผ่านของกองทัพที่ยกมาจากเมืองหลวง ทั้งในสมัยกรุงศรีอยุธยา สมัยกรุงธนบุรี และสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ดังปรากฏความตอนหนึ่งในสมัยกรุงธนบุรีว่าเมื่อปีกุน เอกศก ล.ส.1137 (พ.ศ. 2312) พระเจ้ากรุงธนบุรีได้โปรดเกล้าให้พระยาจักรียกทัพไปตีเมืองนครศรีธรรมราช มาถึงเมืองชุมพร นายมั่น ชาวเมืองชุมพรให้หาสมัครพรรคพวกจากเมืองชุมพรและเมืองตะโกเข้าเป็นกองอาสาศึก และฝึกทหารที่เมืองตะโกบริเวณใกล้วัดธรรมถาวรในปัจจุบัน ซึ่งในสมัยนั้นชาวบ้านเรียกว่า "ดอนหัดม้า" มีตาขุนเพชรเป็นหัวหน้า และในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ปีมะเส็ง สัปตศก จ.ศ.1147 (พ.ศ. 2328) พม่าได้ยกทัพมาตีเมืองไทยทาง เมืองระนอง เมืองกระ เมืองชุมพร เมืองตะโกและเมืองไชยา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯให้พระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหานาท ยกทัพเรือขึ้นบกที่เมืองชุมพร เพื่อช่วยเหลือหัวเมืองปักใต้ โดยเดินทัพผ่านเมืองตะโก เมืองหลังสวน ไปสู้กันที่เมืองไชยา

เมืองตะโกถูกพม่าตีแตกและเผาทำลายจนสิ้นซากพร้อม ๆ กับเมืองชุมพร จึงเป็นเมืองที่ไร้ชื่อตลอดมา จากหลักฐานที่ปรากฏ คนสุดท้ายที่รักษาเมืองตะโกคือ "หมื่นรามราชรักษา" จนถึงปี พ.ศ. 2440 เมืองตะโก ได้ถูกลดฐานะลงมาเป็นตำบลขึ้นกับเมืองสวีตลอดมา

ปี พ.ศ. 2518 นายประมวล กุลมาตย์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดชุมพร ได้เสนอเรื่องต่อกระทรวงมหาดไทยท้องที่ด้านทิศใต้ของอำเภอสวี ได้แก่ ตำบลปากตะโก ตำบลตะโก และตำบลทุ่งตะไคร เป็นพื้นที่ห่างไกล สมควรจัดตั้งขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ "ทุ่งตะโก" ในสมัยหม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย แต่ยังคงให้สถานีตำรวจภูธรไว้ตามเดิมด้วยเกรงว่าเหตุการณ์โจรผู้ร้ายจะกำเริบขึ้น

เขตคลองตะโกฝั่งตะวันตกของตำบลตะโกมีพื้นที่กว้างขวาง ในปี พ.ศ. 2524 จึงแยกพื้นที่หมู่ 3 บ้านคลองโชน, หมู่ 4 บ้านเขาหมาแหงน, หมู่ 5 บ้านเขาขวาง, หมู่ 6 บ้านเขาวงกรด และหมู่ 11 บ้านวังปลา รวม 5 หมู่บ้านตั้งเป็นตำบลใหม่ในชื่อ ตำบลช่องไม้แก้ว และกิ่งอำเภอทุ่งตะโกได้ยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อ พ.ศ. 2534

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอทุ่งตะโกแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 4 ตำบล 35 หมู่บ้าน

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)	แผนที่
1.	ปากตะโก	Pak Tako	5	4,063
2.	ทุ่งตะไคร	Thung Takhrai	8	6,017
3.	ตะโก	Tako	14	9,334
4.	ช่องไม้แก้ว	Chong Mai Kaeo	8	6,196

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอทุ่งตะโกประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลปากตะโก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปากตะโกทั้งตำบล (เขตสุขาภิบาลปากตะโกเดิม)
• เทศบาลตำบลทุ่งตะไคร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งตะไครทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตะโก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตะโกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลช่องไม้แก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลช่องไม้แก้วทั้งตำบล