ภาษาไอนุ

ภาษาไอนุ
	Ainuic
ภูมิภาค:	ปัจจุบันอยู่ในเกาะฮกไกโด; อดีตรวมถึงพื้นที่เกาะซาฮาลินตอนใต้และตอนกลาง หมู่เกาะคูริล และอาจรวมถึงเกาะฮนชูตอนเหนือ
การจําแนก; ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลของภาษาหลักของโลก
กลุ่มย่อย:	; ไอนุฮกไกโด; †ไอนุซาฮาลิน; †ไอนุคูริล; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
ISO 639-2 / 5:	ain
ISO 639-3:	ain
กลอตโตลอก:	ainu1252
	แผนที่บริเวณที่มีการใช้ภาษาและภาษาย่อยไอนุ

ภาษาไอนุ หรือ ไอนู /ˈaɪnuː/^[2] (ไอนุ: アイヌイタㇰ ไอนู อีตัก; ญี่ปุ่น: アイヌ語 ไอนูโงะ) เป็นภาษาของชาวไอนุ ชนกลุ่มน้อยในเกาะฮกไกโด ครั้งหนึ่งเคยใช้พูดในหมู่เกาะคูริล ทางภาคเหนือของเกาะฮนชูและภาคใต้ของเกาะซาฮาลิน คำหลายคำของภาษาไอนุก็ได้กลายเป็นคำในภาษาญี่ปุ่นเลยด้วย เช่นชื่อเมืองซัปโปโระบนเกาะฮกไกโด และคำว่ารักโกะ ที่แปลว่าแมวน้ำ

การจัดลำดับ แก้ไข

Vovin (1993) แยก "ภาษาย่อย" ไอนุได้ ดังนี้:^[3]

ไอนุดั้งเดิม
- ฮกไกโด–คูริลดั้งเดิม
  - ภาษาย่อยฮกไกโด
  - ภาษาย่อยคูริล
- ซาฮาลินดั้งเดิม
  - ภาษาย่อยซาฮาลิน

ไวยากรณ์ แก้ไข

ภาษาไอนุเรียงประโยคแบบประธาน - กรรม - กริยา ใช้ปรบท ประธานและกรรมระบุด้วยปรบทคำนามสามารถจับกลุ่มกันเพื่อขยายกันเอง คำหลักอยู่ข้างท้าย ลักษณะทางไวยากรณ์ทั่วไปใกล้เคียงกับภาษาญี่ปุ่นและภาษาเกาหลี

สัทศาสตร์ แก้ไข

เสียงสระ แก้ไข

ภาษาไอนุมีสระอยู่ 5 เสียง โดยในสำเนียงฮกไกโดจะไม่มีการแยกความยาวเสียงสระ แต่สำเนียงซาฮารินจะมีการแยกความแตกต่างระหว่างเสียงสั้นกับเสียงยาว

คาตากานะ	อักษรละติน	IPA	เทียบภาษาไทย
ア	a	a	อา
イ	i	i	อี
ウ	u	u	อู
エ	e	e	เอ
オ	o	o	โอ

เสียงพยัญชนะต้น แก้ไข

ภาษาไอนุมีเสียงพยัญชนะต้นอยู่ 12 เสียง โดยจะไม่มีการแยกเสียงพ่นลมกับเสียงไม่พ่นลม และเสียงก้องกับเสียงไม่ก้อง โดยพื้นฐานแล้ว k, t, c, p จะออกเสียงเป็นแบบไม่ก้องไม่พ่นลม [k], [t], [t͡ʃ], [p] (เทียบเท่ากับเสียง ก, ต, จ, ป ในภาษาไทย) แต่ก็สามารถออกเสียงเป็น [g], [d], [d͡ʒ], [b] ได้เช่นกัน โดยถือเป็นหน่วยเสียงเดียวกัน

s [s] กับ sh [ʃ] ถือเป็นหน่วยเสียงเดียวกัน ไม่มีการแยกความแตกต่าง แต่อาจออกเสียงต่างไปตามสำเนียงหรือผู้พูดหรือตำแหน่งในคำ

คาตากานะ	อักษรละติน	IPA	เทียบภาษาไทย
ア, イ, ウ, エ, オ	-	ʔ	อ
カ, キ, ク, ケ, コ	k	k ~ g	ก
サ, シ, ス, セ, ソシャ, シュ, シェ, ショ	s sh	s ʃ	ซ ช
タ, トゥ, テ, ト	t	t ~ d	ต
チャ, チ, チュ, チェ, チョ	c	t͡ʃ ~ d͡ʒ t͡s ~ d͡z	จ
ナ, ニ, ヌ, ネ, ノ	n	n	น
ハ, ヒ, フ, ヘ, ホ	h	h	ฮ
パ, ピ, プ, ペ, ポ	p	p ~ b	ป
マ, ミ, ム, メ, モ	m	m	ม
ヤ, ユ, イェ, ヨ	y	j	ย
ラ, リ, ル, レ, ロ	r	ɾ	ร
ワ, ウィ, ウェ, ウォ	w	w	ว

เสียงตัวสะกด แก้ไข

ภาษาไอนุมีเสียงตัวสะกดทั้งหมด 10 เสียง อย่างไรก็ตาม เสียงตัวสะกด h จะมีในสำเนียงซาฮารินเท่านั้น ไม่มีในสำเนียงฮกไกโด

คาตากานะ	อักษรละติน	IPA	เทียบภาษาไทย
ㇰ	-k	-k̚	ก
ㇱ, ㇲ	-s -sh	-s -ɕ	ส ช
ッ, ㇳ	-t	-t̚	ต
ㇴ, ン	-n	-n	น
ㇵ, ㇶ,ㇷ, ㇸ, ㇹ	-h	-x	ฮ
ㇷ゚	-p	-p̚	ป
ㇺ	-m	-m	ม
イ	-y	-j	ย
ㇻ, ㇼ, ㇽ, ㇾ, ㇿ	-r	-ɾ	ร์
ウ	-w	-w	ว

ในการเขียนด้วยอักษรคาตากานะ อักษรตัวเล็กจะถูกใช้แทนตัวสะกด เช่น ㇰ, ㇷ゚, ㇺ เป็นอักษรตัวเล็กของ ク, プ, ム ใช้แทนตัวสะกด ก, ป, ม เป็นต้น

สำหรับ r นั้นจะใช้ ㇻ, ㇼ, ㇽ, ㇾ, ㇿ (อักษรตัวเล็กของ ラ, リ, ル, レ, ロ) ขึ้นอยู่กับเสียงสระที่นำหน้า

ผู้พูด แก้ไข

พิพิธภัณฑ์ปีร์กาโคตัน ศูนย์กลางภาษาและวัฒนธรรมไอนุในเมืองซัปโปะโระ

ภาษาไอนุถือเป็นภาษาใกล้ตายหรือใกล้สูญพันธุ์อย่างวิกฤต ในปี ค.ศ. 1960 ชาวไอนุในญี่ปุ่นกว่า 15,000 คน ใช้ภาษาญี่ปุ่นเป็นภาษาแม่เพียงภาษาเดียว ปี ค.ศ. 1980 ในเมืองนิบูตานิยังเหลือผู้ใช้ภาษาไอนุกว่าร้อยคนแต่มีเพียง 15 คนเท่านั้นที่ใช้พูดกันในชีวิตประจำวัน^[4] และในปี พ.ศ. 2550 มีผู้พูดเหลืออยู่เพียง 10 คน ซึ่งผู้พูดมีอายุมากกว่า 80 ปี และผู้ใช้ที่พูดเป็นภาษารองหรือพอพูดได้บ้างก็มีอายุกว่า 60 ปี

อ้างอิง แก้ไข

↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, บ.ก. (2013). "Ainu". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
↑ Bauer, Laurie (2007). The Linguistics Student's Handbook. Edinburgh: Edinburgh University Press.
↑ Vovin 1993, p. 157.
↑ SIL Ethnologue, 15th edition (2005)