ภาษาซุนดา

ภาษาซุนดา (ซุนดา: basa Sunda, ออกเสียง: [basa sʊnda]; อักษรซุนดา: ᮘᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ; อักษรเปโกน: بَاسَا سُوْندَا‎) เป็นภาษากลุ่มมลายู-พอลินีเชียที่พูดโดยชาวซุนดา มีผู้พูดภาษานี้เป็นภาษาแม่ประมาณ 40 ล้านคนในบริเวณทางตะวันตกของเกาะชวา ซึ่งเทียบเท่ากับประมาณร้อยละ 15 ของประชากรทั้งหมดในประเทศอินโดนีเซีย

ภาษาซุนดา
basa Sunda ᮘᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ بَاسَا سُوْندَا‎
ออกเสียง	[basa sʊnda]
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศอินโดนีเซีย
ภูมิภาค	จังหวัดชวาตะวันตก, จังหวัดบันเติน, จาการ์ตา, จังหวัดชวากลางฝั่งตะวันตกบางส่วน, จังหวัดลัมปุงตอนใต้ และชาวซุนดาพลัดถิ่นทั่วอินโดนีเซียและทั้งโลก
ชาติพันธุ์	ซุนดา • Badui • บันเติน • จีเรอบน • ปรียางัน
จำนวนผู้พูด	42 ล้านคน  (2016)
ตระกูลภาษา	ออสโตรนีเซียน มลายู-พอลินีเชีย พิพาท: มลายู-ซุมบาวาหรือเกรตเตอร์บอร์เนียวเหนือ Sundanese-Baduy ภาษาซุนดา
รูปแบบก่อนหน้า	ซุนดาเก่า ซุนดาคลาสสิก ภาษาซุนดา
รูปแบบมาตรฐาน	ซุนดาปรียางัน
ภาษาถิ่น	Baduy (ถือเป็นภาษาต่างหาก) บันเติน บาญูมัซ (สูญแล้ว) โบโกร์ เบรอเบิซ จียามิซ ตะวันออกเฉียงเหนือ จีเรอบน อินดรามายู มาจาเลิงกา ปรียางัน
ระบบการเขียน	อักษรละติน (ปัจจุบัน) อักษรซุนดา (ปัจจุบัน; ทางเลือก) อักษรเปโกนซุนดา (คริสต์ศตวรรษที่ 17–20, ปัจจุบัน; ใช้ในโรงเรียนสอนศาสนาเท่านั้น) อักษรซุนดาเก่า (คริสต์ศตวรรษที่ 14–18, ปัจจุบัน; ทางเลือก) อักษรจาจารากันซุนดา (คริสต์ศตวรรษที่ 17–19 ปัจจุบันพบในบางพื้นที่) อักษรบูดา (คริสต์ศตวรรษที่ 13–15, ปัจจุบัน; ทางเลือก) อักษรกวิ (อดีต) อักษรปัลลวะ (อดีต) ปรานาการี (อดีต) วัตเตลุตตุ (อดีต)
สถานภาพทางการ
ผู้วางระเบียบ	สถาบันภาษาและวรรณกรรมซุนดา
รหัสภาษา
ISO 639-1	su
ISO 639-2	sun
ISO 639-3	มีหลากหลาย: sun – Sundanese bac – Baduy Sundanese osn – ซุนดาเก่า
Linguasphere	31-MFN-a
บริเวณที่ภาษาซุนดาเป็นภาษาแม่   บริเวณที่ภาษาซุนดาเป็นภาษาชนกลุ่มน้อยที่มีผู้พูด >100,000 คน   บริเวณที่ภาษาซุนดาเป็นภาษาชนกลุ่มน้อยที่มีผู้พูด <100,000 คน

บริเวณที่มีผู้พูดภาษาซุนดา

ผู้พูดภาษาซุนดา บันทึกในประเทศอินโดนีเซีย

การจำแนก

รอเบิร์ต บลัสต์ นักภาษาศาสตร์ชาวอเมริกัน รายงานว่า ภาษาซุนดามีความใกล้ชิดกับกลุ่มภาษามาเลย์อิก เช่นเดียวกันกับกลุ่มของภาษาที่มีผู้พูดบนเกาะบอร์เนียว เช่น กลุ่มภาษาดายักบกหรือกลุ่มภาษากายัน–มูริก โดยอิงตามความคล้ายคลึงกันของคำศัพท์ระหว่างภาษาเหล่านี้ในระดับสูง

สัทวิทยา

ตัวอักษรซุนดามีความสอดคล้องกับหน่วยเสียงในระดับสูง

สระ

ภาษาซุนดามีเสียงสระ 7 เสียง ได้แก่ a /a/, é /ɛ/, i /i/, o /ɔ/, u /u/, e /ə/ และ eu /ɨ/

	หน้า	กลาง	หลัง
ปิด	i	ɨ	u
กลาง	ɛ	ə	ɔ
เปิด		a

พยัญชนะ

Müller-Gotama (2001) รายงานว่ามีเสียงพยัญชนะ 18 เสียงในระบบเสียงภาษาซุนดา ได้แก่ /b/, /t͡ʃ/, /d/, /ɡ/, /h/, /d͡ʒ/, /k/, /l/, /m/, /n/, /p/, /r/, /s/, /ŋ/, /t/, /ɲ/, /w/, /j/ อย่างไรก็ตาม อิทธิพลจากภาษาต่างชาติทำให้มีหน่วยเสียงใหม่เพิ่มเข้ามา เช่น /f/, /v/, /z/ (เช่นในคำ fonem, qur'an, xerox, zakat) หน่วยเสียงพยัญชนะเขียนแทนด้วยตัวอักษรดังต่อไปนี้ p, b, t, d, k, g, c /t͡ʃ/, j /d͡ʒ/, h, ng (/ŋ/), ny /ɲ/, m, n, s /s/, w, l, r /r~ɾ/ และ y /j/ พยัญชนะอื่น ๆ ที่ปรากฏในคำยืมจากภาษาอินโดนีเซียส่วนใหญ่ถูกรวมเข้ากับพยัญชนะที่มีอยู่เดิมในภาษาซุนดา ได้แก่ f/v /f/ → p; sy /ʃ/ → s; z /z/ → j; และ kh /x/ → h

		ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
นาสิก		m	n	ɲ	ŋ
หยุด/ กักเสียดแทรก	ไม่ก้อง	p	t	t͡ʃ	k
	ก้อง	b	d	d͡ʒ	ɡ
เสียดแทรก			s			h
ข้างลิ้น			l
รัว			r
เปิด		w		j

สระเรียงที่ประกอบด้วยสระสูงตามด้วยสระอื่น เมื่อออกเสียงจะแทรกเสียงกึ่งสระ /w/ หรือ /j/ เข้าไประหว่างสระเรียงนั้น เช่นในคำต่อไปนี้

• kuéh - /kuwɛh/
• muih - /muwih/
• béar - /bejar/
• miang - /mijaŋ/

ตัวเลข

เลข	อักษรซุนดา	ภาษาซุนดา
1	|᮱|	hiji
2	|᮲|	dua
3	|᮳|	tilu
4	|᮴|	opat
5	|᮵|	lima
6	|᮶|	genep
7	|᮷|	tujuh
8	|᮸|	dalapan
9	|᮹|	salapan
10	|᮱᮰|	sapuluh
11	|᮱᮱|	sabelas
12	|᮱᮲|	dua belas
20	|᮲᮰|	dua puluh
21	|᮲᮱|	dua puluh hiji
30	|᮳᮰|	tilu puluh
31	|᮳᮱|	tilu puluh hiji
40	|᮴᮰|	opat puluh
50	|᮵᮰|	lima puluh
60	|᮶᮰|	genep puluh
70	|᮷᮰|	tujuh puluh
80	|᮸᮰|	dalapan puluh
90	|᮹᮰|	salapan puluh
100	|᮱᮰᮰|	saratus
ร้อย		ratusan
1000	|᮱᮰᮰᮰|	sarébu
พัน		rébu

ไวยากรณ์

คำบุพบท

สถานที่

ภาษาซุนดามีคำบุพบททั่วไปสำหรับนิพจน์เชิงพื้นที่ 3 แบบ:

• di: 'ใน', 'ที่' ฯลฯ, ระบุตำแหน่ง
• dina/na: 'บน', 'ที่' ฯลฯ., ระบุตำแหน่งจำเพาะ
• ka: 'ถึง', ระบุทิศทาง
• kana: 'ถึง', ระบุทิศทางจำเพาะ
• ti: 'จาก', ระบุความเป็นมา
• tina: 'จาก', ระบุความเป็นมาจำเพาะ

ในการระบุนิพจน์เชิงพื้นที่จำเพาะกว่า (เช่น 'ข้างใน', 'ข้างใต้' ฯลฯ) จะมีการนำคำบุพบทเหล่านี้ไปประสมกับคำนามเฉพาะที่:

ทางการ	สุภาพ	ไทย
di jero	di lebet	ข้างใน
di luar	di luar	ข้างนอก
di gigir	di gédéng	ด้านข้าง
di luhur	di luhur	ข้างบน
di handap	di handap	ข้างล่าง
di tukang	di pengker	ข้างหลัง
di hareup	di payun	ข้างหน้า

เวลา

ไทย	ซุนดา (ทางการ)	ซุนดา (สุภาพ)
ก่อน	saacan/saméméh	sateuacan
หลัง	sanggeus	saparantos
ระหว่าง	basa	nalika
อดีต	baheula	kapungkur

อื่นๆ

ไทย	ซุนดา (ทางการ)	ซุนดา (สุภาพ)
จาก	tina/ti	tina/ti
สำหรับ	jang, paragi	kanggo/kanggé

ตัวอย่าง

ข้อความข้างล่างนำมาจากคำแปลหัวข้อที่ 1 ของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนในภาษาซุนดา และของต้นฉบับในภาษาอังกฤษ (กับคำแปลในภาษาไทย)

• ตัวอย่างข้อความภาษาซุนดา:

อักษรละติน

"Sakumna jalma gubrag ka alam dunya téh sipatna merdika jeung boga martabat katut hak-hak anu sarua. Maranéhna dibéré akal jeung haté nurani, campur-gaul jeung sasamana aya dina sumanget duduluran."

อักษรเปโกน (อาหรับ)

«ساكومنا جالما ڮوبراڮ كا عالم دنيا تَيه سيپاتنا مَيرديكا جۤڠ بَوڮا مارتابات كاتوت حق۲ أنو سارووا. مارانَيهنا ديبَيرَي أكال جۤڠ هاتَي نورانی، چامڤور-ڮأول جۤڠ ساسامانا أيا دينا سوماڠَيت دودولوران.»‎

อักษรซุนดา (ดั้งเดิม)

ᮞᮊᮥᮙ᮪ᮔ ᮏᮜ᮪ᮙ ᮌᮥᮘᮢᮌ᮪ ᮊ ᮃᮜᮙ᮪ ᮓᮥᮑ ᮒᮦᮂ ᮞᮤᮕᮒ᮪ᮔ ᮙᮨᮁᮓᮤᮊ ᮏᮩᮀ ᮘᮧᮌ ᮙᮁᮒᮘᮒ᮪ ᮊᮒᮥᮒ᮪ ᮠᮊ᮪-ᮠᮊ᮪ ᮃᮔᮥ ᮞᮛᮥᮃ. ᮙᮛᮔᮦᮂᮔ ᮓᮤᮘᮦᮛᮦ ᮃᮊᮜ᮪ ᮏᮩᮀ ᮠᮒᮦ ᮔᮥᮛᮔᮤ, ᮎᮙ᮪ᮕᮥᮁ-ᮌᮅᮜ᮪ ᮏᮩᮀ ᮞᮞᮙᮔ ᮃᮚ ᮓᮤᮔ ᮞᮥᮙᮍᮨᮒ᮪ ᮓᮥᮓᮥᮜᮥᮛᮔ᮪.

• ฉบับแปลภาษาอังกฤษ:

"All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood."

• ฉบับแปลภาษาไทย จากองค์กรแอมเนสตี้:

"มนุษย์ทั้งปวงเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรี และสิทธิ ต่างในตนมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยจิตวิญญาณแห่งภราดรภาพ"