พระราชวังโบราณ อยุธยา

พระราชวังโบราณ อยุธยา เป็นพระราชวังหลวงในสมัยกรุงศรีอยุธยา อันเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์ทุกพระองค์ตลอดสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ปัจจุบันคือพื้นที่ส่วนหนึ่งของอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา พระราชวังโบราณ ถือเป็นสิ่งก่อสร้างที่สำคัญที่สุดในเขตอุทยานประวัติศาสตร์

พระราชวังโบราณ

ซากฐานพระที่นั่งสรรเพชญปราสาท เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2566
ที่ตั้งของพระราชวังโบราณในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระราชวังโบราณ อยุธยา (ประเทศไทย)
ที่ตั้ง	ตำบลท่าวาสุกรี อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
ประเภท	พระราชวัง
ส่วนหนึ่งของ	อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา
ความเป็นมา
ผู้สร้าง	สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1
สร้าง	พ.ศ. 1893
ละทิ้ง	พ.ศ. 2310
สมัย	อยุธยา
หมายเหตุเกี่ยวกับสถานที่
ขุดค้น	พ.ศ. 2519
ผู้ขุดค้น	กรมศิลปากร
สภาพ	ซากปรักหักพัง
ผู้บริหารจัดการ	กรมศิลปากร
การเปิดให้เข้าชม	ทุกวัน 08.00-18.30 น.
สถาปัตยกรรม
รูปแบบสถาปัตยกรรม	อยุธยา
แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก
เกณฑ์	วัฒนธรรม: (iii)
ขึ้นเมื่อ	1991
เป็นส่วนหนึ่งของ	นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา
เลขอ้างอิง	576
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	พระราชวังโบราณ
ขึ้นเมื่อ	8 มีนาคม พ.ศ. 2478
เป็นส่วนหนึ่งของ	อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา
เลขอ้างอิง	0000316

ประวัติ

เมื่อ สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยา ขึ้นเมื่อ พ.ศ. 1893 พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้ สร้างพระที่นั่ง 3 องค์ ได้แก่ พระที่นั่งไพฑูรย์มหาปราสาท พระที่นั่งไพชยนต์มหาปราสาท และ พระที่นั่งไอศวรรย์มหาปราสาท ในเขตวัดพระศรีสรรเพชญ์ในปัจจุบัน และ ยังโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งมังคลาภิเษกมหาปราสาทและพระที่นั่งตรีมุขด้วย พระราชวังระยะแรกนี้ เป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์ 7 พระองค์ เป็นเวลา 98 ปี

พระที่นั่งตรีมุข

ครั้นเมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเสด็จขึ้นเสวยราชสมบัติเมื่อ พ.ศ. 1991 ทรงยกบริเวณพระราชวังเดิม ได้แก่ พระที่นั่ง 3 องค์นั้น ให้เป็นพุทธาวาส หรือก็คือวัดพระศรีสรรเพชญ์ แล้วจึงโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายพระราชวังมาสร้างใหม่ทางด้านเหนือของพระราชวังเดิม ใกล้แม่น้ำลพบุรี คูเมืองด้านเหนือ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งเบญจรัตนมหาปราสาทและพระที่นั่งสรรเพชญ์มหาปราสาท เป็นพระที่นั่ง 2 องค์แรก

มีพระที่นั่งอีกองค์หนึ่งซึ่งสร้างในเขตนี้ แต่ไม่มีหลักฐานที่แน่ชัดว่าสร้างในรัชสมัยใด ก็คือ พระที่นั่งมังคลาภิเษก หรือพระที่นั่งวิหารสมเด็จพระมหาปราสาท 3 องค์นี้ เป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์ 16 พระองค์ เป็นเวลา 182 ปี

ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ทรงขยายให้วังหลวงกว้างขวางมากขึ้นกว่าเดิม โดยให้เขตพระราชวังไปเชื่อมติดกับ วัดพระศรีสรรเพชญ์ แล้วก็โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาปราสาทเพิ่มอีก 2 องค์ คือพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์ และ พระที่นั่งจักรวรรดิ์ไพชยนต์

ต่อมาในรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ทรงสร้างพระที่นั่งบรรยงก์รัตนาสน์ขึ้นเป็นที่ประทับอีกองค์หนึ่ง ดังนั้นวังหลวงสมัยอยุธยาตอนปลายมี พระมหาปราสาทรวมทั้งสิ้น 6 องค์ เป็นที่ประทับของ พระมหากษัตริย์ 10 พระองค์ เป็นเวลา 137 ปี จนเสียกรุงศรีอยุธยาเมื่อ พ.ศ. 2310

พระบรมมหาราชวังในกรุงเทพมหานครนั้น ได้สร้างเลียนแบบพระบรมมหาราชวังในกรุงศรีอยุธยา

พื้นที่

พระบรมมหาราชวังในระยะหลังนั้น มีป้อมรอบพระราชวัง 8 ป้อม ประตูน้ำ 2 ประตู ประตูบก 20 ประตู พระราชวังหลวงแบ่งออกเป็นเขตต่าง ๆ ดังนี้

• เขตพระราชฐานชั้นนอก เป็นที่ตั้งของ พระที่นั่งจักรวรรดิ์ไพชยนต์ และส่วนราชการต่าง ๆ เช่น ศาลาลูกขุน ศาลหลวง ศาลาสารบัญชี เป็นต้น
• เขตพระราชฐานชั้นกลาง เป็นที่ตั้งของพระมหาปราสาท 3 หลัง ได้แก่ พระที่นั่งวิหารสมเด็จ พระที่นั่งสรรเพชญ์มหาปราสาท พระที่นั่งสุริยาสน์อมรินทร์ นอกจากนี้ยังเป็นที่ตั้งของคลังมหาสมบัติ โรงช้าง โรงม้า เป็นต้น
• เขตพระราชฐานชั้นใน เป็นที่ตั้งของพระที่นั่งบรรยงค์รัตนาสน์ โรงเครื่องต้น และที่อยู่ของฝ่ายใน เป็นต้น นอกจากนี้ยังมี
  • พระที่นั่งตรีมุข ในปัจจุบันพบเป็นซากฐาน เมื่อครั้นสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงให้สร้างพลับพลาตรีมุข เพื่อประกอบพระราชพิธีบวงสรวงบรรพกษัตริย์ในวาระที่พระองค์ครองราชย์ครบ 40 ปี เมื่อ พ.ศ. 2451 ซึ่งเป็นเวลายาวนานเท่ากับสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถแห่งกรุงศรีอยุธยา
  • สวนไพชยนต์เบญจรัตน์ อันเป็นที่ตั้งของพระคลังมหาสมบัติ ได้แก่ คลังศุภรัตน์ คลังพิมาณอากาศ คลังวิเศษ โรงราชรถ คลังแสง เป็นต้น เช่นเดียวกับหอพระเทพบิดร และหอพระมณเฑียรธรรม
  • สวนองุ่น เป็นสวนหลวงประจำพระราชวัง มีตำหนักสระแก้ว ตำหนักสวนกระต่าย และตำหนักศาลาลวด ตั้งอยู่บริเวณนี้
  • วัดพระศรีสรรเพชญ์ วัดหลวงประจำพระราชวัง

แหล่งข้อมูลอื่น

• หนังสือและบทความ
  • ภาวรรณ เรืองศิลป์. พระราชวังหลวงและพระอารามหลวงสมัยกรุงศรีอยุธยาในเอกสารฮอลันดา. วารสารไทยศึกษา (จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) 5, 1 (กุมภาพันธ์-กรกฎาคม 2552) : 1-28.

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ พระราชวังโบราณ อยุธยา
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์