จักรพรรดิถงจื้อ

จักรพรรดิถงจื้อ (จีน: 同治帝; พินอิน: Tóngzhì; 27 เมษายน ค.ศ. 1856 – 12 มกราคม ค.ศ. 1875) พงศาวดารไทยเรียก พระเจ้าถ้องตี้ ขึ้นครองราชย์ตั้งแต่พระชนมายุ 4 พรรษา ถึงแม้ว่าพระองค์จะครองราชย์ได้เพียง 12 ปี พระองค์ก็จัดได้ว่าเป็นจักรพรรดิที่พยายามจะบริหารประเทศให้ดีองค์หนึ่ง แต่ก็ถูกซูสีไทเฮายึดอำนาจไว้ ทำให้พระองค์ไม่สามารถใช้ความสามารถได้อย่างเต็มที่ เพราะพระนาง ซูสีไทเฮาเห็นว่า พระองค์นั้นไร้ซึ่งความสามารถ วัน ๆ ก็เอาแต่แอบหนีออกไปเที่ยวนอกวัง

จักรพรรดิถงจื้อ 同治帝
จักรพรรดิราชวงศ์ชิง
ครองราชย์	11 พฤศจิกายน ค.ศ. 1861 – 12 มกราคม ค.ศ. 1875
ก่อนหน้า	จักรพรรดิเสียนเฟิง
ถัดไป	จักรพรรดิกวังซฺวี่
อุปราช	Jingshou (1861) Muyin (1861) Kuang Yuan (1861) Du Han (1861) Jiao Youying (1861) Zaiyuan (1861) Duanhua (1861) ซู่ซุ่น (1861) ซูอันไทเฮา (1861–1875) ซูสีไทเฮา (1861–1875)
พระราชสมภพ	27 เมษายน ค.ศ. 1856(1856-04-27) (咸豐六年 三月 二十三日) พระที่นั่ง Chuxiu พระราชวังต้องห้าม ปักกิ่ง
สวรรคต	12 มกราคม ค.ศ. 1875(1875-01-12) (18 ปี) (同治十三年 十二月 五日) หอหย่างซิน พระราชวังต้องห้าม ปักกิ่ง
ฝังพระศพ	สุสาน Hui สุสานหลวงตะวันออกแห่งราชวงศ์ชิง
พระมเหสี	จักรพรรดินีเซี่ยวเจ๋ออี้ (สมรส 1872)
พระนามเต็ม อ้ายซินเจว๋หลัว ไจ้ฉุน (愛新覺羅·載淳) แมนจู: Dzai šun (ᡯᠠᡳ ᡧᡠᠨ) รัชศก ถงจื้อ (同治): 30 มกราคม ค.ศ. 1862 – 5 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1875) แมนจู: Yooningga dasan (ᠶᠣᠣᠨᡳᠩᡤᠠ ᡩᠠᠰᠠᠨ) มองโกล: Бүрэн засагч (ᠪᠦᠷᠢᠨ ᠵᠠᠰᠠᠭᠴᠢ) พระสมัญญานาม Jì tiān kāi yùn shòu zhōngjū zhèngbǎo dà dìng gōng shèng zhì chéng xiàoxìn mǐngōng kuān míng sù yì huángdì (繼天開運受中居正保大定功聖智誠孝信敏恭寬明肅毅皇帝) แมนจู: Filingga hūwangdi (ᡶᡳᠯᡳᠩᡤᠠ ᡥᡡᠸᠠᠩᡩᡳ) วัดประจำรัชกาล มู่จง (穆宗) แมนจู: Mudzung (ᠮᡠᡯ᠊ᡠ᠊ᠩ)
ราชวงศ์	อ้ายซินเจว๋หลัว
ราชวงศ์	ชิง
พระราชบิดา	จักรพรรดิเสียนเฟิง
พระราชมารดา	ซูสีไทเฮา

พระราชประวัติ

สมเด็จพระจักรพรรดิถงจื้อ มีพระนามเดิมว่า อ้ายซินเจว๋หลัว ไจ้ฉุน เป็นราชโอรสองค์เดียวในจักรพรรดิเสียนเฟิงกับพระสนมเย่เฮ่อน่าหลาค.ศ. 1872 เมื่อสมเด็จพระจักรพรรดิถงจื้อมีพระชนมพรรษาได้สิบเจ็ดพรรษา พระพันปีหลวงทั้งสองพระองค์ต่างมีพระราชประสงค์จะให้ได้ทรงอภิเษกสมรสกับสตรีที่ตนคัดสรรเอาไว้แล้วด้าน พระพันปีหลวงฉีอันนั้น ทรงหมายพระเนตรสตรีแมนจูผู้มากคุณสมบัตินางหนึ่งจากสกุล “อาลู่เท่อ” (พินอิน: Alute) ด้าน พระพันปีหลวงฉือสีนั้น มีพระราชดำริจะให้สมเด็จพระจักรพรรดิได้อภิเษกสมรสกับข้าหลวงในพระองค์นางหนึ่งจากสกุล “ฟูจา” (พินอิน: Fuja) สมเด็จพระจักรพรรดิถงจื้อมีพระราชวินิจฉัยเลือกพระนางอาลู่เท่อเป็นพระอัครมเหสี โดยโปรดให้มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมรสขึ้นในวันที่ 15 กันยายน ค.ศ. 1872 ส่วนสตรีที่พระพันปีหลวงฉือสีทรงเลือกสรรไว้นั้น โปรดรับเอาไว้เป็น พระชายา

โดยพระนาม "ถงจื้อ" (同治) มีความหมายว่า "สองพระนางฟังราชการ ขุนนางช่วยกันปกครอง" (อันหมายถึง พระพันปีหลวงฉืออันและพระพันปีหลวงฉือสีว่าราชการหลังม่าน โดยมีเหล่าขุนนางช่วยบริหารราชการ) อีกความเห็นหนึ่งเห็นว่า พระนามมาจากคำสอนของขงจื้อมีความหมายว่า"ระเบียบและมั่งคั่ง" ( วิธีปกครองมีหลายวิธี กล่าวถึงที่ทำให้ชาติรุ่งเรืองสรุปได้เป็น 2 คำ คือระเบียบและมั่งคั่ง ส่วนการปกครองที่นำชาติสู่ความย่อยยับ สรุปได้ 2 คำเช่นกันคือยุ่งเหยิงและโกลาหล )

สวรรคต

และต่อมาก็ประชวรพระโรคซิฟิลิส ซึ่งโบราณเรียก “โรคสำหรับบุรุษ” เกิดจากการสัมผัสหรือร่วมประเวณีกับผู้ป่วยโรคนี้ พระพันปีหลวงฉือสีจึงมีพระราชเสาวนีย์ให้คณะแพทย์หลวงเข้าตรวจพระอาการ พบว่าสมเด็จพระจักรพรรดิประชวรพระโรคซิฟิลิสจริงเมื่อทรงทราบแล้วพระพันปีหลวงฉือสีทรงเตือนให้คณะแพทย์เก็บงำความข้อนี้เอาไว้ เพราะเรื่องดังกล่าวย่อมเป็นความอื้อฉาวน่าอดสูขนานใหญ่ คณะแพทย์จึงจัดทำรายงานเท็จเกี่ยวกับพระอาการแทน โดยรายงานว่าสมเด็จพระจักรพรรดิประชวรไข้ทรพิษ และถวายการรักษาตามพระอาการไข้ทรพิษ อันไข้ทรพิษนั้นมีลักษณะและอาการแต่ผิวเผินคล้ายคลึงกับโรคซิฟิลิส และชาวจีนยังนิยมว่าผู้ป่วยเป็นเป็นไข้ทรพิษถือว่ามีโชค อย่างไรก็ดี เมื่อสมเด็จพระจักรพรรดิประชวรนั้น พระพันปีหลวงฉือสีได้ทรงประกาศในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระจักรพรรดิว่า สมเด็จพระจักรพรรดิประชวรไข้ทรพิษ ถือเป็นมงคลแก่บ้านเมืองและในระหว่างการรักษาพระองค์นี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้พระพันปีหลวงฉือสีและ พระพันปีหลวงฉีอันเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ไปพลางก่อน ซึ่งนับได้ว่าพระพันปีหลวงฉือสีกลับเข้าดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์อีกครั้งโดยที่คณะแพทย์ถวายการรักษาพระอาการไข้ทรพิษเพื่อตบตาผู้คน แต่ความจริงแล้วทรงเป็นซิฟิลิส สมเด็จพระจักรพรรดิถงจื้อจึงเสด็จสวรรคตในวันที่ 13 มกราคม ค.ศ. 1875

พระราชกรณียกิจ

พระสาทิสลักษณ์สมเด็จพระจักรพรรดิถงจื้อขณะทรงพระอักษร

ระหว่างที่สมเด็จพระจักรพรรดิทรงบริหารราชการแผ่นดินด้วยพระองค์เองใน ค.ศ. 1873— ค.ศ. 1875 ได้ทรงตราพระราชกฤษฎีกาให้มีการปฏิสังขรณ์พระราชวังหยวนหมิงหยวน (จีน: 圆明园; พินอิน: Yuán Míng Yuán; “พระราชวิสุทธอุทยาน”; อังกฤษ: Tactfully Pure Garden) ที่ถูกกองผสมนานาชาติเผาทำลายไปในสงครามฝิ่น โดยทรงปรารภว่าเพื่อทูลเกล้าฯ ถวายเป็นของขวัญแด่พระพันปีหลวงทั้งสองพระองค์ ทั้งนี้ พระราชวังหยวนหมิงหยวนตั้งอยู่ตอนเหนือของกรุงปักกิ่ง และได้รับการขนานนามจากนานาชาติว่าเป็น "ที่สุดแห่งสวน" ทั้งนี้ นักประวัติศาสตร์วิเคราะห์ว่า ความจริงแล้วสมเด็จพระจักรพรรดิมีพระราชประสงค์จะให้พระพันปีหลวงฉือสีเสด็จแปรพระราชฐานไปให้ไกลจากพระราชวังหลวง เพื่อที่จะได้ทรงบริหารพระราชภาระได้โดยไม่ต้องมีผู้ใดคอยควบคุมอีกต่อไป และ ในระยะดังกล่าว พระคลังมหาสมบัติร่อยหรอลงไปจนเหลือเพียงน้อยนิดเนื่องเพราะใช้จ่ายไปการสงครามกับต่างชาติและการปราบปรามอั้งยี่ซ่องโจรภายใน สมเด็จพระจักรพรรดิจึงมีพระราชกระแสรับสั่งให้คณะกรรมการบริหารพระคลังมหาสมบัติกระทำการใด ๆ ให้ได้มาสู่พระคลังซึ่งเงินและทรัพย์สิน กับทั้งรับสั่งให้พระบรมวงศ์ ข้าราชการชั้นสูง และผู้มีบรรดาศักดิ์ทั้งปวงช่วยกันบริจาคเงินและทรัพย์สินให้แก่พระคลัง ในการนี้ ยังได้ทรงติดตามและตรวจสอบผลการดังกล่าวด้วยพระองค์เองด้วย แต่ก็มีผู้ขอพระราชทานให้ทรงงดการปฏิสังขรณ์พระราชวังหยวนหมิงหยวนเสีย ซึ่งสมเด็จพระจักรพรรดิไม่ทรงสบพระราชอารมณ์อย่างยิ่ง มีพระบรมราชโองการให้ปลดเจ้าชายกงซึ่งทรงร่วมเข้าพระนามด้วย ออกเสียจากฐานันดรศักดิ์ในพระราชวงศ์ กลายเป็นสามัญชน ไม่กี่วันถัดจากนั้นได้มีพระบรมราชโองการให้ปลด เจ้าชายเตวิน (จีน: 惇; พินอิน: Dūn) , เจ้าชายฉุน, เจ้าชายอี้จวน (พินอิน: Yizuan) , เจ้าชายอี้ฮุย (พินอิน: Yihui) , เจ้าชายชิง (พินอิน: Qing) ตลอดจนข้าราชการและรัฐบุรุษคนอื่น ๆ ที่เข้าชื่อทูลเกล้าฯ ถวายฎีกาดังกล่าว เช่น พลเอกเจิงกั๋วฝัน, หลี่หงจัง, เหวินเสียง (จีน: 文祥; พินอิน: Wén Xiáng) ฯลฯ ออกจากจากฐานันดรศักดิ์ในพระราชวงศ์ บรรดาศักดิ์ และตำแหน่งหน้าที่ทางราชการทั้งสิ้น พระองค์ทรง ถูกพระราชนนี บังคับพระราโชวาทแนะนำให้ทรงยกเลิกพระบรมราชโองการปลดพระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการเหล่านั้นเสีย เป็นเหตุให้สมเด็จพระจักรพรรดิทรงเสียพระราชหฤทัยนักที่ไม่อาจทรงบริหารพระราชอำนาจได้อย่างเด็ดขาด และทรงระบายพระราชอารมณ์ด้วยการเสด็จประทับโรงหญิงนครโสเภณี

พระบรมวงศานุวงศ์

• พระราชบิดา: จักรพรรดิเสียนเฟิง
• พระราชมารดา:สมเด็จพระจักรพรรดินีเสี้ยวชินเสี่ยน
• ฮองเฮา (皇后)
  • เซี่ยวเจ๋ออี้ฮองเฮา (孝哲毅皇后) จากสกุลอาหลู่เท่อ (阿魯特)
• หวงกุ้ยเฟย (皇貴妃)
  • ซูเซิ่นหวงกุ้ยเฟย (淑慎皇贵妃) จากสกุลฟู่ฉา (富察)
  • จวงเหอหวงกุ้ยเฟย (莊和皇貴妃) จากสกุลอาหลู่เท่อ (阿魯特)
  • จิ้งอี้หวงกุ้ยเฟย (敬懿皇贵妃) จากสกุลเฮ่อเซ่อหลี่ (赫舍里)
  • หรงฮุ่ยหวงกุ้ยเฟย (榮惠皇貴妃) จากสกุลซีหลินเจวี๋ยหลัว (西林覺羅)
• พระราชโอรสและพระราชธิดา
  • ไม่มีพระราชโอรส-ธิดา

ราชตระกูล

พงศาวลีของจักรพรรดิถงจื้อ

16. จักรพรรดิเฉียนหลง               8. จักรพรรดิเจียชิ่ง                       17. จักรพรรดินีเซี่ยวอี๋ฉุน               4. จักรพรรดิเต้ากวัง                             9. จักรพรรดินีเซี่ยวซูรุ่ย                       2. จักรพรรดิเสียนเฟิง                                   5. จักรพรรดินีเซี่ยวเฉฺวียนเฉิง                             1. จักรพรรดิถงจื้อ                                         3. ซูสีไทเฮา

อ้างอิง

ข้อมูล

• Zhang Caitian; Wu Changshou. "Volume 214: Biographies I (Empresses and Consorts)" . ใน Zhao Erxun; และคณะ (บ.ก.). 《清史稿》 [Draft History of Qing] (ภาษาจีนตัวเต็ม).
• Sterling Seagrave, Dragon Lady ISBN 0-679-73369-8.
• Daily life in the Forbidden City, Wan Yi, Wang Shuqing, Lu Yanzhen. ISBN 0-670-81164-5.
• Forbidden City: The Great Within, Second Edition. May Holdsworth, Caroline Courtauld. ISBN 962-217-792-1.

อ่านเพิ่ม

• Jung Chang, Empress Dowager Cixi: The Concubine Who Launched Modern China, (2013) ISBN 978-0-307-27160-0.
• Mary Clabaugh Wright. The Last Stand of Chinese Conservatism: The T'ung-Chih Restoration, 1862-1874. (Stanford: Stanford University Press, 1957).
• Hummel, Arthur W. Sr., บ.ก. (1943). "Tsai-ch'un" . Eminent Chinese of the Ch'ing Period. United States Government Printing Office.

ก่อนหน้า		จักรพรรดิถงจื้อ		ถัดไป
จักรพรรดิเสียนเฟิง		จักรพรรดิจีน (พ.ศ. 2404 - 2416)		จักรพรรดิกวังซวี้