นกโมอา

นกโมอา; ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: สมัยไมโอซีน – สมัยโฮโลซีน, 17–0.0006Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
	โครงกระดูกโมอายักษ์เกาะเหนือ
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
ชั้น:	สัตว์ปีก
ชั้นฐาน:	Palaeognathae
เคลด:	Notopalaeognathae
อันดับ:	†Dinornithiformes; Bonaparte, 1853
ชนิดต้นแบบ
	†Dinornis novaezealandiae; Owen, 1843
กลุ่มย่อย
	ดูข้อความ
ความหลากหลาย
	6 สกุล, 9 ชนิด
ชื่อพ้อง
	Dinornithes Gadow, 1893; Immanes Newton, 1884;

นกโมอา (อังกฤษ: moa) เป็นกลุ่มนกที่บินไม่ได้สูญพันธุ์แล้วที่เคยอาศัยอยู่ในประเทศนิวซีแลนด์^[4]ในสมัยไพลสโตซีนตอนปลาย-สมัยโฮโลซีน มี 9 ชนิด (ใน 6 สกุล) โดย Dinornis robustus และ Dinornis novaezelandiae 2 ชนิดที่ใหญ่ที่สุด มีความสูงถึงประมาณ 3.6 เมตร (12 ฟุต) (ยืดคอแล้ว) และหนักประมาณ 230 กิโลกรัม (510 ปอนด์)^[5] ส่วนนกโมอาพุ่มไม้ (Anomalopteryx didiformis) ชนิดที่เล็กที่สุด มีขนาดประมาณเท่ากับไก่งวง^[6] ประชากรนกโมอาทั้งหมดในช่วงที่ชาวพอลินีเชียเข้าตั้งถิ่นฐานในนิวซีแลนด์ประมาณ ค.ศ. 1300 มีหลากหลาย ซึ่งอยู่ในช่วงระหว่าง 58,000^[7] ถึงประมาณ 2.5 ล้านตัว^[8]

นกโมอาเดิมจัดอยู่ในกลุ่ม ratite^[4] อย่างไรก็ตาม จากการศึกษาทางพันธุกรรมพบว่าญาติที่ใกล้ชิดที่สุดของนกโมอาคือ tinamou จากทวีปอเมริกาใต้ ซึ่งเคยเป็นกลุ่มพี่น้องกับ ratites.^[9] นกโมอา 9 ชนิดบินไม่ได้ โดยเป็นสัตว์บนพื้นดินที่ใหญ่ที่สุดและเป็นสัตว์กินพืชชั้นสูงสุดในระบบนิเวศป่า ไม้พุ่ม และใต้เทือกเขาของนิวซีแลนด์ จนกระทั่งการเข้ามาของชาวมาวรี และพวกมันถูกล่าเฉพาะจากอินทรีฮาสท์ นกโมอาสูญพันธุ์หลังการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ในนิวซีแลนด์ภายใน 100 ปี โดยหลักเนื่องจากการล่าสัตว์มากเกินไป^[7]

รายละเอียด แก้

เปรียบเทียบขนาดระหว่างนหโมอา 4 ชนิดกับมนุษย์

1. Dinornis novaezealandiae

2. Emeus crassus

3. Anomalopteryx didiformis

4. Dinornis robustus

เดิมทีมีการจัดโครงกระดูกโมอาในแบบตั้งตรง เพื่อสร้างความสูงที่น่าประทับใจ แต่การวิเคราะห์ข้อต่อกระดูกสันหลังแสดงให้เห็นว่าพวกมันอาจยกศีรษะไปข้างหน้า^[10] คล้ายกับนกกีวี กระดูกสันหลังติดอยู่ที่หลังศีรษะมากกว่าฐาน แสดงถึงการจัดตำแหน่งในแนวนอน สิ่งนี้จะทำให้พวกมันกินหญ้าบนพืชเตี้ย แล้วสามารถเงยหน้าขึ้น และเดินดูต้นไม้ได้เมื่อจำเป็น ส่งผลให้มีการพิจารณาความสูงของโมอาที่ใหญ่กว่าอีกครั้ง อย่างไรก็ตาม ศิลปะบนหินของชาวมาวรีแสดงภาพโมอาหรือนกคล้ายโมอา (น่าจะเป็นห่านหรือadzebill) ที่มีคอตั้งตรง แสดงว่าโมอาสามารถยกคอเกินกว่าทั้งสองแบบได้^[11]^[12]

การจัดอันดับ แก้

อนุกรมวิธาน แก้

โครงกระดูกของ Anomalopteryx didiformis

ฟอสซิลโครงกระดูกนกโมอาตีนหนัก (Pachyornis elephantopus)

สกุลและชนิดที่ได้รับการยอมรับในปัจจุบัน มีดังนี้:^[5]

อันดับ †Dinornithiformes (Gadow 1893) Ridgway 1901 [Dinornithes Gadow 1893; Immanes Newton 1884] (นกโมอา)
- วงศ์ Dinornithidae Owen 1843 [Palapteryginae Bonaparte 1854; Palapterygidae Haast 1874; Dinornithnideae Stejneger 1884] (นกโมอายักษ์)
  - สกุล Dinornis
    - นกโมอายักษ์เกาะเหนือ, Dinornis novaezealandiae (North Island, New Zealand)
    - นกโมอายักษ์เกาะใต้, Dinornis robustus (South Island, New Zealand)
- วงศ์ Emeidae (Bonaparte 1854) [Emeinae Bonaparte 1854; Anomalopterygidae Oliver 1930; Anomalapteryginae Archey 1941] (นกโมอาน้อย)
  - สกุล Anomalopteryx
    - นกโมอาพุ่มไม้, Anomalopteryx didiformis (North and South Island, New Zealand)
  - สกุล Emeus
    - นกโมอาตะวันออก, Emeus crassus (South Island, New Zealand)
  - สกุล Euryapteryx
    - นกโมอาปากกว้าง, Euryapteryx curtus (North and South Island, New Zealand)
  - สกุล Pachyornis
    - นกโมอาตีนหนัก, Pachyornis elephantopus (South Island, New Zealand)
    - Mantell's moa, Pachyornis geranoides (North Island, New Zealand)
    - Crested moa, Pachyornis australis (South Island, New Zealand)^[2]
- วงศ์ Megalapterygidae
  - สกุล Megalapteryx
    - นกโมอาที่ราบสูง, Megalapteryx didinus (South Island, New Zealand)

มีนกโมอาชนิดที่ไม่ได้รับการตั้งชื่อ 2 ชนิดจาก Saint Bathans Fauna.^[13]

ลักษณะ แก้

นกโมอาเป็นนกที่มีขนาดใหญ่กว่านกปกติทั่วไป บินไม่ได้และมีรูปร่างคล้ายกับนกกระจอกเทศในปัจจุบันแต่ตัวใหญ่กว่า มีส่วนหัวที่ยาวกว่าเอาไว้กินพืชเตี้ย ๆ และตามต้นไม้สูง ๆ ขนาดและรูปร่างนกโมอานั้นเปลี่ยนไปตามสถานที่ต่าง ๆ เนื่องจากนกโมอาได้ผ่านการเปลี่ยนแปลงทางด้านกายภาพมาโดยตลอดซึ่งขึ้นอยู่กับสภาพอากาศและสิ่งแวดล้อม

การเปล่งเสียง แก้

ถึงแม้ว่าจะไม่มีการอัดเสียงของนกโมอาไว้ แต่จากการศึกษาดูกระดูกส่วนหัวและลำคอของนกโมอา ได้ทำให้พอจะรู้ว่าเสียงของนกโมอาเป็นยังไง กล่องเสียงของนกโมอานั้นมีวงแหวนอยู่หลายวง ซึ่งมีชื่อว่า Tracheal rings วงแหวนหนึ่งอันนั้น พอคลี่ออกมาแล้วจะมีความยาวถึงประมาณ 1 เมตร เพราะวงแหวนตัวนี้ทำให้เสียงของนกโมอานั้นมีความใกล้เคียงกับหงส์, นกกระเรียน และ ไก่ขนดำจุดขาวในวงศ์ Numididae และนกกระทานิวกินี เสียงนกโมอาสามารถไปได้ไกลมาก

อาหาร แก้

ถึงแม้ว่าจะไม่มีใครเคยเห็นนกโมอาอย่างแท้จริง แต่โดยการวิเคราะห์จากซากฟอสซิลของนกโมอา ได้ทำให้รู้ว่ามันกินพืชส่วนใหญ่และกิ่งไม้เล็ก ๆ จากต้นไม้ที่ไม่สูงมาก ตรงปากของนกโมอานั้นแข็งแรงมากและถูกใช้เป็นอาวุธป้องกันตัวจากสัตว์อื่นได้

การขยายและสืบพันธุ์ แก้

จากการศึกษากระดูกของนกโมอา ทำให้รู้ได้ว่านกโมอามีการเจริญเติบโตที่ยาวนานมาก มันใช้เวลาประมาณ 10 ปีเพื่อที่จะพัฒนาจากเป็นเด็กสู่ตัวผู้ใหญ่เต็มตัว

ไข่ แก้

ชิ้นส่วนของไข่ ของนกโมอาถูกค้นพบอยู่เป็นประจำในแหล่งต่างๆที่ฟอสซิลถูกค้นพบและตามบริเวณทรายรอบๆชายฝั่งนิวซีแลนด์ในปัจจุบันมีไข่ที่อยู่ในสภาพสมบูรณ์ จัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์ต่าง ๆ รอบ ๆ นิวซีแลนด์เป็นจำนวน 36 ใบ แต่ละอันมีขนาดที่แตกต่างกันไปตั้งแต่ 120 – 124 มิลลิเมตร ไปจนถึง 91 – 178 มิลลิเมตร เปลือกนอกของไข่จะมีเอกลักษณ์อยู่ที่มีรูเล็ก ๆ ไข่ส่วนใหญ่จะมีสีขาว แต่ยกเว้นชนิด Megalapteryx didinus จะมีไข่เป็นสีน้ำเงินรึเขียว

รัง แก้

ไม่มีหลักฐานที่บ่งบอกว่าโมอาเป็นนกที่อาศัยอยู่กันเป็นฝูง ส่วนใหญ่จะถูกพบเป็นย่อม ๆ ตามถ้ำต่าง ๆ การสำรวจถ้ำต่าง ๆ ในเกาะเหนือ รังของนกโมอานั้นส่วนใหญ่จะถูกกดลงไปในดิน ส่วนที่แห้งและนิ่มในเขตพื้นที่ตอนกลางโอตาโก ของเกาะใต้ อากาศค่อนข้างแห้งจึงทำให้ใบไม้และวัสดุต่าง ๆ ที่นกโมอาใช้ในการทำรัง ยังคงอยู่ในสภาพใกล้เคียงเดิม เมล็ดของต้นไม้ต่าง ๆ ที่ถูกพบตามแหล่งเหล่านี้เป็นหลักฐานได้ว่าส่วนใหญ่นกโมอาจะทำรังในช่วงฤดูร้อน

การสูญพันธุ์ แก้

ภาพจำลองการล่านกโมอาของชาวมาวรี

ศัตรูหลักของนกโมอาคือนกอินทรีฮาสท์จนกระทั่งมนุษย์ได้เข้ามาบนเกาะนิวซีแลนด์ ชาวมาวรีได้เริ่มเข้ามาในช่วง ค.ศ. 1300 และได้เริ่มการล่านกโมอาจนเริ่มสูญพันธุ์ ประมาณ ค.ศ. 1400 นกโมอาได้สูญพันธุ์ไปหมดแล้วรวมไปถึงนกอินทรีฮาสท์ซึ่งสูญพันธุ์ไปด้วยเนื่องจากไม่มีนกโมอาให้กิน

การสูญพันธุ์ของนกโมอานั้นเกิดขึ้นภายในไม่ถึง 100 ปี ซึ่งผิดไปจากการสันนิษฐานของนักวิทยาศาสตร์ในช่วงแรกที่บอกว่านกโมอาใช้เวลาหลายร้อยปีในการค่อย ๆ สูญพันธุ์ อย่างไรก็ตาม ในช่วงทศวรรษ 1800 มีการอ้างว่าพบเห็นนกโมอาในหลาย ๆ แถบของประเทศนิวซีแลนด์ แต่ไม่มีหลักฐานอะไรที่ชัดเจนที่บ่งบอกว่านกโมอายังมีชีวิตอยู่จริง ในยุคปัจจุบันมีรายงานการพบเห็นนกโมอาในแถบฟยอร์ดแลนด์ ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของเกาะใต้ รวมถึงทางตอนเหนือของฟยอร์ดแลนด์ โดยบอกเล่ากันว่านกโมอาเป็นนกขนาดใหญ่ คอยาว มีความสูง 12 ฟุต มีขนสีสดใส ในปากเต็มไปด้วยฟันแหลมคม แต่ไม่มีปีก มีผู้อ้างว่าพบเห็นนกโมอาขณะที่กำลังปีนเขาอยู่ และได้ถ่ายรูปได้ แต่ทว่าเป็นรูปมัว ๆ และได้มีรายการโทรทัศน์ลงพื้นที่ไปตามหา พบรอยเท้าที่มีนิ้วเท้าสามนิ้วขนาดใหญ่ ซึ่งไม่ใช่รอยเท้าของนกแก้วคาคาโป นกแก้วขนาดใหญ่ที่บินไม่ได้และหากินในเวลากลางคืน เพราะมีขนาดใหญ่กว่า แต่ทว่าก็ไม่น่าจะใช่ของนกโมอา เพราะนิ้วเท้ากลางนั้นใหญ่ยาวกว่านิ้วอื่น^[14]

อ้างอิง แก้

↑ Brands, S. (2008)
↑ ^2.0 ^2.1 Stephenson, Brent (2009)
↑ Brodkob, Pierce (1963). "Catalogue of fossil birds 1. Archaeopterygiformes through Ardeiformes". Biological Sciences, Bulletin of the Florida State Museum. 7 (4): 180–293. สืบค้นเมื่อ 30 December 2015.
↑ ^4.0 ^4.1 OSNZ (2009)
↑ ^5.0 ^5.1 Davies, S.J.J.F. (2003)
↑ "Little bush moa | New Zealand Birds Online". nzbirdsonline.org.nz. สืบค้นเมื่อ 24 July 2020.
↑ ^7.0 ^7.1 Perry, George L.W.; Wheeler, Andrew B.; Wood, Jamie R.; Wilmshurst, Janet M. (1 December 2014). "A high-precision chronology for the rapid extinction of New Zealand moa (Aves, Dinornithiformes)". Quaternary Science Reviews. 105: 126–135. Bibcode:2014QSRv..105..126P. doi:10.1016/j.quascirev.2014.09.025. สืบค้นเมื่อ 22 December 2014.
↑ Latham, A. David M.; Latham, M. Cecilia; Wilmshurst, Janet M.; Forsyth, David M.; Gormley, Andrew M.; Pech, Roger P.; Perry, George L. W.; Wood, Jamie R. (March 2020). "A refined model of body mass and population density in flightless birds reconciles extreme bimodal population estimates for extinct moa". Ecography (ภาษาอังกฤษ). 43 (3): 353–364. doi:10.1111/ecog.04917. ISSN 0906-7590.
↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Phillips
↑ Worthy & Holdaway (2002)
↑ Schoon, Theo. "Cave drawing of a moa". Te Ara Encyclopedia of New Zealand. Te Ara.
↑ "Te Manunui Rock Art Site". Heritage New Zealand.
↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ ReferenceA
↑ ChannelHub (2016-05-01). "Destination Truth S03E15 Spirits of Easter Island & The Moa". Destination Truth. สืบค้นเมื่อ 2016-09-22.

บรรณานุกรม แก้

Anderson, Atholl (1989). "On evidence for the survival of moa in European Fiordland" (PDF). New Zealand Journal of Ecology. 12 (Supplement): 39–44.
Baker, Allan J.; Huynen, Leon J.; Haddrath, Oliver; Millar, Craig D.; Lambert, David M. (2005). "Reconstructing the tempo and mode of evolution in an extinct clade of birds with ancient DNA: The giant moas of New Zealand". PNAS. 102 (23): 8257–8262. Bibcode:2005PNAS..102.8257B. doi:10.1073/pnas.0409435102. PMC 1149408. PMID 15928096.
Brands, Sheila (14 August 2008). "Systema Naturae 2000 / Classification, Order Dinornithiformes". Project: The Taxonomicon. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 March 2009. สืบค้นเมื่อ 4 February 2009.
Buller, W.L. (1888). A history of the birds of New Zealand. London: Buller.
Bunce, Michael; Worthy, Trevor; Ford, Tom; Hoppitt, Will; Willerslev, Eske; Drummond, Alexei; Cooper, Alan (2003). "Extreme reversed sexual size dimorphism in the extinct New Zealand moa Dinornis" (PDF). Nature. 425 (6954): 172–175. Bibcode:2003Natur.425..172B. doi:10.1038/nature01871. PMID 12968178. S2CID 1515413. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 28 January 2019.
Burrows, C.; และคณะ (1981). "The diet of moas based on gizzard contents samples from Pyramid Valley, North Canterbury, and Scaifes Lagoon, Lake Wanaka, Otago". Records of the Canterbury Museum. 9: 309–336.
Davies, S.J.J.F. (2003). "Moas". ใน Hutchins, Michael (บ.ก.). Grzimek's Animal Life Encyclopedia. Vol. 8 Birds I Tinamous and Ratites to Hoatzins (2 ed.). Farmington Hills, MI: Gale Group. pp. 95–98. ISBN 978-0-7876-5784-0.
Dawkins, Richard (2004). A Pilgrimage to the Dawn of Life, The Ancestor's Tale. Boston: Houghton Mifflin. p. 292. ISBN 978-0-618-00583-3.
Dieffenbach, E. (1843). Travels in New Zealand. Vol. II. London: John Murray. p. 195. ISBN 978-1-113-50843-0.
Dutton, Dennis (1994). "Skeptics Meet Moa Spotters". New Zealand Skeptics Online. New Zealand: New Zealand Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 March 2016. สืบค้นเมื่อ 14 February 2011.
Forrest, R.M. (1987). "A partially mummified skeleton of Anomalopteryx didiformis from Southland". Journal of the Royal Society of New Zealand. 17 (4): 399–408. doi:10.1080/03036758.1987.10426481.
Fuller, Errol (1987). Bunney, Sarah (บ.ก.). Extinct Birds. London, England: The Rainbird Publishing Group. ISBN 978-0-8160-1833-8.
Gill, B.J. (2007). "Eggshell characteristics of moa eggs (Aves: Dinornithiformes)". Journal of the Royal Society of New Zealand. 37 (4): 139–150. doi:10.1080/03014220709510542. S2CID 85006853.
Gould, Charles (1886). Mythical Monsters. W.H. Allen & Co.
Hamilton, A. (1894). "On the feathers of a small species of moa (Megalapteryx didinus) found in a cave at the head of the Waikaia River, with a notice of a moa-hunters camping place on the Old Man Range". Transactions and Proceedings of the New Zealand Institute. 27: 232–238.
Hartree, W.H. (1999). "A preliminary report on the nesting habits of moas in the East Coast of the North Island" (PDF). Notornis. 46 (4): 457–460. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-05-19. สืบค้นเมื่อ 2023-03-07.
Bernard Heuvelmans (1959). On the Track of Unknown Animals (3rd [1995] ed.). London: Kegan Paul International Ltd. Chapter 10. ISBN 978-0710304988.
Hill, H. (1913). "The Moa – Legendary, Historical and Geographical: Why and When the Moa disappeared". Transactions and Proceedings of the Royal Society of New Zealand. 46: 330.
Holdaway, Richard; Jacomb, C. (2000). "Rapid Extinction of the Moas (Aves: Dinornithiformes): Model, Test, and Implications". Science. 287 (5461): 2250–2254. Bibcode:2000Sci...287.2250H. doi:10.1126/science.287.5461.2250. PMID 10731144.
Holdaway, Richard; Worthy, Trevor (1997). "A reappraisal of the late Quaternary fossil vertebrates of Pyramid Valley Swamp, North Canterbury". New Zealand Journal of Zoology. 24: 69–121. doi:10.1080/03014223.1997.9518107.
Horrocks, M.; และคณะ (2004). "Plant remains in coprolites: diet of a subalpine moa (Dinornithiformes) from southern New Zealand". Emu. 104 (2): 149–156. doi:10.1071/MU03019. S2CID 86345660.
Hutton, F.W.; Coughtrey, M. (1874). "Notice of the Earnscleugh Cave". Transactions and Proceedings of the New Zealand Institute. 7: 138–144.
Huynen, Leon; Gill, Brian J.; Millar, Craig D.; Lambert, David M. (30 August 2010). "Ancient DNA Reveals Extreme Egg Morphology and Nesting Behavior in New Zealand's Extinct Moa". Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (30): 16201–16206. Bibcode:2010PNAS..10716201H. doi:10.1073/pnas.0914096107. PMC 2941315. PMID 20805485.
Huynen, Leon J.; Millar, Craig D.; Scofield, R.P.; Lambert, David M. (2003). "Nuclear DNA sequences detect species limits in ancient moa". Nature. 425 (6954): 175–178. Bibcode:2003Natur.425..175H. doi:10.1038/nature01838. PMID 12968179. S2CID 4413995.
Laing, Doug (5 January 2008). "Birdman says moa surviving in the Bay". Hawkes Bay Today. APN News & Media Ltd. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 24 July 2011. สืบค้นเมื่อ 14 February 2011.
Millener, P.R. (1982). "And then there were twelve: the taxonomic status of Anomalopteryx oweni (Aves: Dinornithidae)" (PDF). Notornis. 29 (1): 165–170. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-07-18. สืบค้นเมื่อ 2023-03-07.
OSNZ (Jan 2009). "New Zealand Recognised Bird Names (NZRBN) database". Ornithological Society of New Zealand Inc. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 April 2015. สืบค้นเมื่อ 14 February 2011.
Owen, Richard (1879). Memoirs on the Extinct Wingless Birds of New Zealand, with an Appendix of Those of England, Australia, Newfoundland, Mauritius and Rodriguez. London: John van Voorst. hdl:2152/16251.
Phillips, Matthew J.; Gibb, Gillian C.; Crimp, Elizabeth A.; Penny, David (2010). "Tinamous and Moa Flock Together: Mitochondrial Genome Sequence Analysis Reveals Independent Losses of Flight among Ratites". Systematic Biology. 59 (1): 90–107. doi:10.1093/sysbio/syp079. PMID 20525622.
Polack, J.S. (1838). New Zealand: Being a Narrative of Travels and Adventures During a Residence in that Country Between the Years 1831 and 1837. Vol. I. London: Richard Bentley. pp. 303, 307.
Purcell, Rosamond (1999). Swift as a Shadow. Mariner Books. p. 32. ISBN 978-0-395-89228-2.
Stephenson, Brent (5 January 2009). "New Zealand Recognised Bird Names (NZRBN) database". New Zealand: Ornithological Society of New Zealand. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 April 2015. สืบค้นเมื่อ 10 May 2010.
Turvey, Samuel T.; Green, Owen R.; Holdaway, Richard (2005). "Cortical growth marks reveal extended juvenile development in New Zealand moa". Nature. 435 (7044): 940–943. Bibcode:2005Natur.435..940T. doi:10.1038/nature03635. PMID 15959513. S2CID 4308841.
Vickers-Rich, P; Trusler, P; Rowley, MJ; Cooper, A; Chambers, GK; Bock, WJ; Millener, PR; Worthy, Trevor; Yaldwyn, JC (1995). "Morphology, myology, collagen and DNA of a mummified moa, Megalapteryx didinus (Aves: Dinornithiformes) from New Zealand" (PDF). Tuhinga: Records of the Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa. 4: 1–26. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 22 May 2010.
Wood, J.R. (2007). "Moa gizzard content analyses: further information on the diet of Dinornis robustus and Emeus crassus, and the first evidence for the diet of Pachyornis elephantopus (Aves: Dinornithiformes)". Records of the Canterbury Museum. 21: 27–39.
Wood, J.R. (2008). "Moa (Aves: Dinornithiformes) nesting material from rockshelters in the semi-arid interior of South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 38 (3): 115–129. doi:10.1080/03014220809510550. S2CID 129645654.
Wood, J.R.; Worthy, Trevor; Rawlence, N.J.; Jones, S.M.; Read, S.E. (2008). "A deposition mechanism for Holocene miring bone deposits, South Island, New Zealand". Journal of Taphonomy. 6: 1–20. hdl:2440/62495.
Worthy, Trevor (1989). "Mummified moa remains from Mt. Owen, northwest Nelson" (PDF). Notornis. 36: 36–38. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-12-13. สืบค้นเมื่อ 2023-03-07.
Worthy, Trevor (1998a). "Quaternary fossil faunas of Otago, South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 28 (3): 421–521. doi:10.1080/03014223.1998.9517573.
Worthy, Trevor (1998b). "The Quaternary fossil avifauna of Southland, South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 28 (4): 537–589. doi:10.1080/03014223.1998.9517575.
Worthy, Trevor; Holdaway, Richard (1993). "Quaternary fossil faunas from caves in the Punakaiki area, West Coast, South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 23 (3): 147–254. doi:10.1080/03036758.1993.10721222.
Worthy, Trevor; Holdaway, Richard (1994). "Quaternary fossil faunas from caves in Takaka Valley and on Takaka Hill, northwest Nelson, South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 24 (3): 297–391. doi:10.1080/03014223.1994.9517474.
Worthy, Trevor; Holdaway, Richard (1995). "Quaternary fossil faunas from caves on Mt. Cookson, North Canterbury, South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 25 (3): 333–370. doi:10.1080/03014223.1995.9517494.
Worthy, Trevor; Holdaway, Richard (1996). "Quaternary fossil faunas, overlapping taphonomies, and paleofaunal reconstructions in North Canterbury, South Island, New Zealand". Journal of the Royal Society of New Zealand. 26 (3): 275–361. doi:10.1080/03014223.1996.9517514.
Worthy, Trevor; Holdaway, Richard (2002). The Lost World of the Moa. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34034-4.
Worthy, Trevor (Mar 2009). "A moa sighting?". Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. สืบค้นเมื่อ 14 February 2011.
Yong, Ed (Mar 2010). "DNA from the Largest Bird Ever Sequenced from Fossil Eggshells". Discover Magazine. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-11-13. สืบค้นเมื่อ 14 February 2011.

แหล่งข้อมูลอื่น แก้

TerraNature list of New Zealand's extinct birds
TerraNature page on Moa
Tree of Life classification and references
Moa article in Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand
3D model of a moa skull

[1] Brands, S. (2008)

[Stephenson-2] 2.0 ^2.1 Stephenson, Brent (2009)

[3] Brodkob, Pierce (1963). "Catalogue of fossil birds 1. Archaeopterygiformes through Ardeiformes". Biological Sciences, Bulletin of the Florida State Museum. 7 (4): 180–293. สืบค้นเมื่อ 30 December 2015.

[bird.org.nz-4] 4.0 ^4.1 OSNZ (2009)

[Davies-5] 5.0 ^5.1 Davies, S.J.J.F. (2003)

[6] "Little bush moa | New Zealand Birds Online". nzbirdsonline.org.nz. สืบค้นเมื่อ 24 July 2020.

[:0-7] 7.0 ^7.1 Perry, George L.W.; Wheeler, Andrew B.; Wood, Jamie R.; Wilmshurst, Janet M. (1 December 2014). "A high-precision chronology for the rapid extinction of New Zealand moa (Aves, Dinornithiformes)". Quaternary Science Reviews. 105: 126–135. Bibcode:2014QSRv..105..126P. doi:10.1016/j.quascirev.2014.09.025. สืบค้นเมื่อ 22 December 2014.

[8] Latham, A. David M.; Latham, M. Cecilia; Wilmshurst, Janet M.; Forsyth, David M.; Gormley, Andrew M.; Pech, Roger P.; Perry, George L. W.; Wood, Jamie R. (March 2020). "A refined model of body mass and population density in flightless birds reconciles extreme bimodal population estimates for extinct moa". Ecography (ภาษาอังกฤษ). 43 (3): 353–364. doi:10.1111/ecog.04917. ISSN 0906-7590.

[Phillips-9] อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Phillips

[WH-10] Worthy & Holdaway (2002)

[11] Schoon, Theo. "Cave drawing of a moa". Te Ara Encyclopedia of New Zealand. Te Ara.

[12] "Te Manunui Rock Art Site". Heritage New Zealand.

[ReferenceA-13] อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ ReferenceA

[นก-14] ChannelHub (2016-05-01). "Destination Truth S03E15 Spirits of Easter Island & The Moa". Destination Truth. สืบค้นเมื่อ 2016-09-22.

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]