โอปิออยด์

โอปิออยด์ (อังกฤษ: opioid) เป็นสารที่เชื่อมกับโอปิออยด์ รีเซพเตอร์ (opioid receptor) พบในระบบประสาทส่วนกลาง (central nervous system) และ ระบบทางเดินอาหาร (gastrointestinal tract) โอปิออยด์มี 4 กลุ่มคือ

1. เกิดในกาย (endogenous) โอปิออยด์ เพปไทด์ (peptide) สารตัวนี้ผลิตขึ้นในร่างกายเรา
2. โอเปียมอัลคะลอยด์เช่น มอร์ฟีน (morphine) และ โคดีอีน (codeine)
3. โอปิออยด์กึ่งสังเคราะห์ เช่น เฮโรอีน (heroin) และ ออกซีโคโดน (oxycodone)
4. โอปิออยด์สังเคราะห์ เช่น เพติดีน (pethidine)

และ เมตทาโดน (methadone) มีโครงสร้างสัมพันะกับ โอเปียมอัลคะลอยด์

โอปิออยด์มีตัวอย่างดังนี้

เอนโดเจนัส โอปิออยด์

โอปิออยด์-เพปไทด์ ผลิตในร่างกายมีดังนี้:

• เอ็นดอร์ฟิน (endorphin)
• ไดนอร์ฟิน (dynorphin)
• เอนคีฟาลิน (enkephalin)

โอเปียม อัลคาลอยด์ (Opium alkaloids)

ฟีนันทรีน (Phenanthrene) เกิดตามธรรมชาติใน ฝิ่น:

• มอร์ฟีน (morphine)
• โคดีอีน (codeine)
• ทีบาอีน (thebaine)

อนุพันธ์กึ่งสังเคราะห์ (Semisynthetic derivatives)

• ไดอะมอร์ฟีน (เฮโรอีน (heroin))
• ออกซิโคโดน (oxycodone)
• ไฮโดโคโดน (hydrocodone)
• ไดไฮโดโคดีอีน (dihydrocodeine)
• ไฮโดรมอร์ฟีน (hydromorphone)
• ออกซิมอร์ฟีน (oxymorphone)
• นิโคมอร์ฟิน (nicomorphine)

โอปอยด์สังเคราะห์ (Synthetic opioids)

ฟีนิลเฮพทิลามีน (Phenylheptylamines)

• เมตทาโดน (methadone)
• LAAM (levomethadyl acetate hydrochloride)

ฟีนิลปิเปอริดีน (Phenylpiperidines)

• มีเปอริดีน (meperidine)
• เฟนทานิล (fentanyl)
• อัลเฟนทานิล (alfentanil)
• ซูเฟนทานิล (sufentanil)
• รีมิเฟนทานิล (remifentanil)
• คีโตบีมิโดน (ketobemidone)
• คาร์เฟนทานิล (carfentanyl)

อนุพันธ์ ไดฟีนิลโพรพิลามีน (Diphenylpropylamine derivatives)

• โพรพอกซิฟีน (propoxyphene)
• เด็กโตโพรพอกซิฟีน (dextropropoxyphene)
• เด็กโตรโมราไมด์ (dextromoramide)
• บีซิทาไมด์ (bezitramide)
• พิริทราไมด์ (piritramide)

อนุพันธ์ เบนโซมอร์แฟน (Benzomorphan derivatives)

• เพนตาโซซีน (pentazocine)
• ฟีนาโซซีน (phenazocine)

อนุพันธ์ โอริพาวีน (Oripavine derivatives)

• บูปรีนอร์ฟิน (buprenorphine)

อนุพันธ์ มอร์ฟินัน (Morphinan derivatives)

• บูทอร์ฟานอล (butorphanol)
• นัลบูฟิน (nalbufine)

อื่นๆ

• ดีโซซีน (dezocine)
• อีทอร์ฟีน (etorphine)
• ทิลิดีน (tilidine)
• ทรามาดอล (tramadol)
• โลเปอราไมด์ (loperamide) (ใช้รักษาโรคท้องร่วง ไม่ผ่าน บลัด-เบรน แบรริเออร์ (blood-brain barrier))
• ไดฟินอกซิเลต (diphenoxylate) (ใช้รักษาโรคท้องร่วง ไม่ผ่าน บลัด-เบรน แบรริเออร์ (blood-brain barrier))

โอปิออยด์ แอนตาโกนิสต์ (Opioid antagonists)

• นาโลโซน (naloxone)
• นัลทรีโซน (naltrexone)

อ้างอิง

• Rang HP, Dale MM, Ritter JM, Moore PK (2003). Pharmacology (5 ed.). Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 0-443-07145-4.
• Rossi S (Ed.) (2004). Australian Medicines Handbook 2004. Adelaide: Australian Medicines Handbook. ISBN 0-9578521-4-2.
• Rossi S (Ed.) (2005). Australian Medicines Handbook 2005. Adelaide: Australian Medicines Handbook. ISBN 0-9578521-9-3.
• Roy S, Loh HH (1996). Effects of opioids on the immune system. Neurochem Res 21 (11), 1375-86. PMID 8947928

แหล่งข้อมูลอื่น

• American Pain Society เก็บถาวร 2017-01-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• American Academy of Pain Management
• Heroin Helper