สงครามคิมเบรียน

สงครามคิมเบรียน หรือ สงครามคิมบริก (ละติน: Bellum Cimbricus) เป็นความขัดแย้งระหว่างสาธารณรัฐโรมันกับชนเผ่าคิมบรี ทิวทัน อัมโบรนและทิกูรินี ซึ่งเชื่อว่าเป็นกลุ่มชนเจอร์แมนิกและชาวเคลต์ที่อพยพมาจากคาบสมุทรจัตแลนด์ เกิดขึ้นระหว่าง 113–101 ปีก่อนคริสตกาล สงครามคิมเบรียนเป็นความขัดแย้งแรกนับตั้งแต่สงครามพิวนิกครั้งที่สองที่โรมและอิตาเลียเผชิญกับภัยคุกคามอย่างจริงจัง

สงครามคิมเบรียน
เส้นทางที่คาดว่าชนเผ่าคิมบรีและทิวทันใช้อพยพ โรมันชนะ คิมบรีและทิวทันชนะ
วันที่ 113–101 ปีก่อนคริสตกาล (12 ปี) สถานที่ ยุโรปกลาง ใต้และตะวันตก, นอริคัมและกอล ผล โรมันชนะ ทัพโรมันและเจอร์แมนิกเสียหายอย่างหนัก สาธารณรัฐโรมันเสื่อมถอยอย่างช้า ๆ
คู่สงคราม
สาธารณรัฐโรมัน เซลติเบเรียน	คิมบรี ทิวทัน อัมโบรน ทิกูรินี
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
กาอิอุส มาริอุส ควินตุส ลูตาติอุส กาตุลุส ควินตุส เซอร์วิลิอุส แกปิโอ แกนัส มัลลิอุส แม็กซิมุส แกนัส ปาปิลิอุส การ์โบ ลูกิอุส กัสซิอุส ล็องกีนุส † ลูกิอุส กัลเปอร์นิอุส ปิโซ † มาร์กุส ยูนิอุส ซิลานุส	โบอิโอริกซ์ † (คิมบรี) ลูจิอัส † (คิมบรี) แคลโอดิกัส (เชลย) (คิมบรี) ซีซอริกซ์ (เชลย) (คิมบรี) ดิวิโก (ทิกูรินี) ทิวโทบอด (เชลย) (ทิวทัน)
ความสูญเสีย
หนัก ทหารโรมันมากกว่า 110,000 คนถูกฆ่า	ถูกฆ่า 340,000+ คน ตกเป็นทาส 150,000 คน (ชาวคิมบรี 60,000 คนและชาวทิวทัน 90,000 คน)

ช่วงเวลาของสงครามส่งผลกระทบต่อความมั่นคงภายในและการจัดการกองทัพโรมัน สงครามนี้ยังส่งผลต่อกาอิอุส มาริอุสที่ตำแหน่งกงสุลของเขากำลังท้าทายอำนาจสถาบันการเมืองของโรม สงครามคิมเบรียนร่วมกับสงครามยูเกอร์ไทน์ ทำให้มาริอุสตัดสินใจปฏิรูปกองทัพ

แม้จะสูญเสียอย่างหนักในยุทธการที่อะเราซิโอและยุทธการที่นอเรอา ซึ่งนับเป็นความปราชัยครั้งเลวร้ายที่สุดนับตั้งแต่สงครามพิวนิกครั้งที่สอง แต่ท้ายที่สุดโรมเป็นฝ่ายชนะ ด้านชนเผ่าเจอร์แมนิกถูกทัพโรมันทำลายจนเกือบหมดสิ้น แต่มีบันทึกว่าบางส่วนที่รอดชีวิตเข้ากับกลาดิอาตอร์ที่ก่อกบฏในสงครามทาสครั้งที่สาม

การอพยพและความพ่ายแพ้ของโรมช่วงแรก

บันทึกโรมันบางแหล่งระบุว่าราว 120–115 ปีก่อนคริสตกาล ชนเผ่าคิมบรีละทิ้งถิ่นฐานเดิมแถบทะเลเหนือเนื่องจากอุทกภัย (ขณะที่สตราโบบันทึกว่าไม่น่าเป็นไปได้) คาดว่าเดินทางลงมาตะวันออกเฉียงใต้และพบกับชาวทิวทันที่เป็นมิตรและอาจจะมีความเกี่ยวข้องกัน ก่อนที่ทั้งสองเผ่าจะเอาชนะชนเผ่าสกอร์ดิสชีและโบไยที่อาศัยอยู่แถบยุโรปกลาง ใน 113 ปีก่อนคริสตกาล คิมบรีและทิวทันมาถึงแม่น้ำดานูบในนอริคัม และปะทะกับเทาริสชี ชนเผ่าเคลต์สายหนึ่งที่เป็นพันธมิตรกับโรม ชนเผ่าเทาริสชีสู้ไม่ได้จึงขอความช่วยเหลือจากโรม

112 ปีก่อนคริสตกาล แกนัส ปาปิลิอุส การ์โบ กงสุลโรมันเดินทัพไปที่นอริคัมและสั่งให้คิมบรีและทิวทันออกจากพื้นที่ทันที เริ่มแรกคิมบรียินยอมจากไปแต่โดยดี แต่หลังพบว่าโรมันวางกำลังซุ่มโจมตีพวกเขา คิมบรีก็เข้าโจมตีจนทัพโรมันเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ในยุทธการที่นอเรอา

จากนั้นคิมบรีเดินทางลงมาทางตะวันตกที่กอล 109 ปีก่อนคริสตกาล คิมบรีรุกเข้าแกลเลียนาร์โบเนนซิส เอาชนะทัพโรมันของมาร์กุส ยูนิอุส ซิลานุส 107 ปีก่อนคริสตกาล ทัพคิมบรี-ทิวทัน-ทิกูรินีเอาชนะทัพโรมันได้อีกครั้งในยุทธการที่เบอร์ดิกาลา และสังหารลูกิอุส กัสซิอุส ล็องกีนุส กงสุลผู้นำทัพ

หายนะที่อะเราซิโอและมาริอุสเข้ามาบัญชาการ

105 ปีก่อนคริสตกาล แกนัส มัลลิอุส แม็กซิมุส กงสุลและควินตุส เซอร์วิลิอุส แกปิโอ โปรกงสุลโรมันแต่งทัพขนาดใหญ่ที่สุดนับตั้งแต่สงครามพิวนิกครั้งที่สองไปที่แม่น้ำโรน ใกล้ออร็องฌ์ แต่ด้วยความไม่ลงรอยระหว่างกงสุลทั้งสองและการจัดการที่ผิดพลาดทำให้ถูกทัพคิมบรี-ทิวทันตีแตกในยุทธการที่อะเราซิโอ ซึ่งในยุทธการนี้โรมสูญเสียทหารกว่า 80,000 คน นับเป็นความพ่ายแพ้ครั้งร้ายแรงที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์โรมโบราณ

หลังความพ่ายแพ้ที่อะเราซิโอ สาธารณรัฐโรมันเกิดความระส่ำระส่าย มีการประกาศภาวะฉุกเฉินและเลือกกาอิอุส มาริอุส แม่ทัพผู้นำโรมชนะสงครามยูเกอร์ไทน์เป็นกงสุล มาริอุสทำการปรับปรุงกองทัพใหม่ ใน 102 ปีก่อนคริสตกาล มาริอุสเดินทัพไปที่วาล็องซ์เพื่อสังเกตการณ์ฝ่ายทิวทัน ด้านทิวทันพยายามยั่วยุให้ทัพโรมันเข้าต่อสู้ด้วยการโจมตีค่ายโรมันแต่ล้มเหลว มาริอุสปล่อยให้ฝ่ายทิวทันผ่านไปยังแอควายเซ็กติเอที่เป็นที่ราบมีเนินและป่าอยู่สองฟาก ที่นั่นมาริอุสล่อให้ทิวทันโจมตีก่อนจะให้ทหารที่ซุ่มอยู่ในป่าเข้าโอบล้อมทั้งสองด้าน สังหารหมู่ฝ่ายทิวทันและจับตัวทิวโทบอด กษัตริย์ของชาวทิวทันเป็นเชลย

ยุทธการที่เวอร์เคลเลและหลังจากนั้น

101 ปีก่อนคริสตกาล คิมบรีมาถึงซิสอัลไพน์กอล ผ่านเทือกเขาแอลป์และเข้าสู่ทางเหนือของอิตาลี ก่อนจะปะทะกับทัพโรมันในยุทธการที่เวอร์เคลเลใกล้แม่น้ำซีเซีย ในยุทธการนี้ฝ่ายโรมสามารถสังหารสองผู้นำคิมบรี โบอิโอริกซ์และลูจิอัส และทำลายทัพคิมบรีจนย่อยยับ อย่างไรก็ตามมีบันทึกว่าบางส่วนที่รอดชีวิตเข้ากับกลาดิอาตอร์ที่ก่อกบฏในสงครามทาสครั้งที่สาม (73–71 ปีก่อนคริสตกาล)

แม้จะปราบชนเผ่าเหล่านี้ลงได้ แต่ความสำเร็จในครั้งนี้ทำให้มาริอุสเป็นอริกับซัลลา แม่ทัพผู้ร่วมรบที่เวอร์เคลเลจนเกิดเป็นสงครามกลางเมืองซัลลาครั้งที่หนึ่ง (88–87 ปีก่อนคริสตกาล) นอกจากนี้การมอบความเป็นพลเมืองโรมันให้แก่พันธมิตรชาวอิตาลิกโดยพลการของมาริอุส ยังเป็นปัจจัยหนึ่งที่นำไปสู่สงครามโซเชียล (91–87 ปีก่อนคริสตกาล)