หมอลำ

หมอลำ (อีสาน: หมอลำ; ลาว: ໝໍລຳ) เป็นรูปแบบของเพลงลาวโบราณในประเทศลาวและภาคอีสานของประเทศไทย สามารถแบ่งออกได้เป็นหลายอย่าง ตามลักษณะทำนองของการลำ เช่น ลำเต้ย ลำพื้น ลำกลอน ลำเรื่อง ลำเรื่องต่อกลอน ลำเพลิน ลำซิ่ง

การประชันกันของหมอลำซิ่งฝ่ายหญิงและฝ่ายชาย

คำว่า "หมอลำ" มาจากคำ 2 คำมารวมกัน ได้แก่ "หมอ" หมายถึง ผู้มีความชำนาญ และ "ลำ" หมายถึง การบรรยายเรื่องราวต่าง ๆ ด้วยทำนองอันไพเราะ ดังนั้น หมอลำ จึงหมายถึง ผู้ที่มีความชำนาญในการบรรยายเรื่องราวต่าง ๆ ด้วยทำนองเพลงมีต้นแบบมาจากเพลงลูกทุ่ง

ประเภทของหมอลำ

หมอลำ นั้นจะมีประเภทของการแสดงซึ่งเป็นที่นิยมตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ดังนี้

หมอลำกลอน

หมอลำกลอน เป็นหมอลำที่มีความเก่าแก่มาก และเป็นที่นิยมในอดีต ซึ่งจะมีเอกลักษณ์ เฉพาะตัวโดยจะมีการลำเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ เช่น ชิงชู้ ชิงทรัพย์ เกี้ยวสาว บาปบุญคุณโทษ วันสำคัญทางพระพุทธศาสนาประเพณีของทางภาคอีสาน วรรณคดี ตำนานต่าง ๆ เป็นต้น และจะมีการพูดผญาแทรกเข้ามาระหว่างการลำด้วยทำให้เกิดความตลกขบขัน ซึ่งเป็นสีสันของการแสดง หมอลำกลอนจะประกอบไปด้วย หมอลำฝ่ายชาย หมอลำฝ่ายหญิง และหมอแคน ส่วนเครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงในการลำ คือ แคน ซึ่งใช้ในการกำกับจังหวะและดูลายในการลำ ปัจจุบัน ส่วนใหญ่เป็นที่นิยมในหมู่ผู้สูงอายุ มักจะจ้างไปในงานกฐิน และงานผ้าป่า เป็นต้น

โดยหมอลำกลอนที่มีชื่อเสียงของภาคอีสาน มีดังต่อไปนี้

ทองมาก จันทะลือ ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2529
เคน ดาเหลา ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2534

เคน ดาเหลา
ฉวีวรรณ ดำเนิน ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2536
บุญเพ็ง ไฝผิวชัย ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2540
บุญช่วง เด่นดวง ศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2555
ทองแปน พันบุปผา ศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2561
สุวรรณ ปากคม ศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) พ.ศ. 2567

หมอลำกลอนประยุกต์

หมอลำกลอนซิ่ง เป็นการแสดงที่นำเอาศิลปะที่มีมาตั้งแต่เดิม มาดัดแปลงประยุกต์ให้ทันสมัยคือ นำเอาหมอลำกลอนซึ่งแต่เดิมนั้นเป็นการลำประกอบแคนเพียงอย่าง เดียวมาประยุกต์เข้าดนตรีชิ้นอื่นๆ เช่น พิณ เบส และกลองชุด จนได้รับความนิยม ปัจจุบันได้มีการนำเอาเครื่องดนตรีสากล เช่น ออร์แกน คีย์บอร์ด มาประยุกต์เล่นเป็นทำนอง

หมอลำเพลิน

เป็นการลำแบบจังหวะค่อนข้างเร็ว เพื่อให้เกิดความสนุกเพลิดเพลิน ตามชื่อ ลำเพลิน คาดว่ากำเนิดมาจากพื้นที่ทาง กาฬสินธุ์ โดยลำเพลิน จะมีลำแยกย่อยออกมา เรียกว่า “ลำแพน”

โดยหมอลำเพลินที่มีชื่อเสียงของภาคอีสาน เช่น

• รุ่งฟ้า กุลาชัย ศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง 2557 (ลำเพลินประยุกต์)

• ทองมี มาลัย

หมอลำหมู่

ลำเต้ย

ประเภทของทำนองการลำ

การแสดงหมอลำ ยังมีการลำทำนองต่าง ๆ ซึ่งมีลักษณะการลำ ทำนอง และสังวาส ที่แตกต่างกันไปตามถิ่นต่าง ๆ ในภาคอีสาน มีดังนี้

ทำนองแบ่งตามจังหวะการลำ

ลำทางสั้น

ลำทางยาว

ทำนองแบ่งตามท้องที่

ทำนองขอนแก่น

ถ้าเดินกลอนลำ เรียกว่า ลำเดินขอนแก่น

ทำนองกาฬสินธุ์-สารคาม

ถ้าเดินกลอนลำ เรียกว่า ลำเดินกาฬสินธุ์

ทำนองอุบล

ทำนองเบ็ดเตล็ด

อ้างอิง

Alexander, Geoff. Introduction from The Academic Film Archive of North America. Accessed 13 May 2005.
Broughton, Simon (ed). World Music Volume 2. Rough Guides (2000).
Chawiwan Damnoen. Mo Lam Singing of Northeast Thailand (CD). World Music Library (1991).
Compton, Carol. 1979. Courting poetry in Laos: a textual and linguistic analysis. Northern Illinois Center for Southeast Asian Studies.
Miller, Terry E. (1998). Garland Encyclopedia of World Music Volume 4: Southeast Asia. Garland Science. ISBN 0-8240-6040-7.
Miller, Terry E. Performing Isan-Style Lam in Laos: an Expression of Pan-Laoism or Thai Hegemony เก็บถาวร 2021-08-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Accessed 13 May 2005.
Miller, Terry E. (1985). Traditional Music of the Lao: Kaen Playing and Mawlam Singing in North-east Thailand. Greenwood Press. ISBN 0-313-24765-X.
Mosel, James N. (1959). Sound and Rhythm in Thai and English Verse, Pasa lae Nangsue.
Prayut Wannaudom The Collision between Local Performing Arts and Global Communication, in case Mawlum. Accessed 13 May 2005.

แหล่งข้อมูลอื่น

บทความเพลง ดนตรี หรือ เครื่องดนตรีนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล