ภาษารูซึน

ภาษารูซึน (รูซึนคาร์เพเทีย: русиньскый язык, อักษรโรมัน: rusîn'skyj jazyk; รูซึนพันโนเนีย: руски язик, อักษรโรมัน: ruski jazik) หรือในคำเก่า ภาษารุสนัก (руснацькый язык, rusnac'kyj jazyk, 'Rusnak language') เป็นวิธภาษาหนึ่งในกลุ่มภาษาสลาฟตะวันออก พูดโดยประชากรชาวรูซึนที่ตั้งถิ่นฐานในยุโรปตะวันออก

ภาษารูซึน
русинськый язык; руски язик rusîns'kyj jazyk; ruski jazik
ชาติพันธุ์	ชาวรูซึน
จำนวนผู้พูด	623,500 คน  (2000–2006) สำมะโนประชากร: 76,000, ข้อมูลจากสำนักสถิติแห่งชาติ: สโลวาเกีย - 38,679 เซอร์เบีย - 15,626 โปแลนด์ - 10,000 ยูเครน - 6,725 โครเอเชีย - 2,337 ฮังการี - 1,113 เช็กเกีย - 777
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน บอลต์-สลาฟ สลาฟ ภาษารูซึน
ระบบการเขียน	อักษรซีริลลิก อักษรละติน (สโลวาเกีย)
สถานภาพทางการ
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา โครเอเชีย เช็กเกีย ฮังการี โปแลนด์ โรมาเนีย เซอร์เบีย สโลวาเกีย
รหัสภาษา
ISO 639-3	rue
Linguasphere	53-AAA-ec < 53-AAA-e (varieties: 53-AAA-eca to 53-AAA-ecc)

มีการถกเถียงกันอยู่หลายครั้งว่าภาษารูซึนมีสถานะเป็นภาษาหนึ่ง หรือเป็นเพียงแค่ภาษาถิ่นเท่านั้น โดยนักภาษาศาสตร์ชาวเช็ก สโลวัก ฮังการี (รวมถึงอเมริกัน โปแลนด์ และเซอร์เบียบางส่วน) ถือว่าภาษารูซึนเป็นภาษาเอกเทศภาษาหนึ่ง ส่วนนักวิชาการบางส่วน (โดยเฉพาะชาวยูเครน รวมถึงโปแลนด์ เซอร์เบีย และโรมาเนีย) ถือว่าภาษารูซึนเป็นเพียงภาษาถิ่นตะวันตกเฉียงใต้ของภาษายูเครน

อักษร

ชุดตัวอักษรรูซึนถิ่นคาร์เพเทียน

ตัวนำ	ตัวตาม	ชื่อ	อักษรโรมัน					เสียง	หมายเหตุ
			ALA	BGN	Euro	IDS	ISO
А	а	a	a	a	a	a	a	/a/
Б	б	бэ	b	b	b	b	b	/b/
В	в	вэ	v	v	v	v	v	/v/
Г	г	гэ	h	h	h	h	h	/ɦ/
Ґ	ґ	ґэ	g	g	g	g	g	/ɡ/
Д	д	дэ	d	d	d	d	d	/d/
Е	е	e	e	e	e	e	e	/ɛ/
Є	є	є	i͡e	je	je/'e	je	ê	/je, ʲe/
Ё	ё	ё	ë	jo	jo/'o		ë	/jo/	ไม่ปรากฏในภาษารูซึนเล็มโก หรือ รูซึนพันโนเนีย
Ж	ж	жы	z͡h	ž	ž	ž	ž	/ʒ/
З	з	зы	z	z	z	z	z	/z/
І	і	i	i	I	i	I	ì	/i/	ไม่ปรากฏในภาษารูซึนพันโนเนีย
Ї	ї	ї	ï	ji	ji/'i	ï	ï	/ji/	ไม่ปรากฏในภาษารูซึนเล็มโก
И	и	и	i/y	y	î	I	I	/ɪ/	ภาษารูซึนพันโนเนียใช้อักษรนี้วางหลังอักษร з, เช่นเดียวกับอักษรภาษายูเครน ตามการถอดเป็นอักษรโรมันของ ALA–LC สำหรับภาษารูซึนพันโนเนียจะถอดเป็นอักษร i และภาษาอื่นเป็น y
Ы	ы	ы	ŷ	y	y	y/ŷ	y	/ɨ/	ไม่ปรากฏในภาษารูซึนพันโนเนีย
Й	й	йы	ĭ	j	j	j	j	/j/
К	к	кы	k	k	k	k	k	/k/
Л	л	лы	l	l	l	l	l	/l/
М	м	мы	m	m	m	m	m	/m/
Н	н	ны	n	n	n	n	n	/n/
О	о	o	o	o	o	o	o	/ɔ/
П	п	пы	p	p	p	p	p	/p/
Р	р	ры	r	r	r	r	r	/r/
С	с	сы	s	s	s	s	s	/s/
Т	т	ты	t	t	t	t	t	/t/
У	у	у	u	u	u	u	u	/u/
Ф	ф	фы	f	f	f	f	f	/f/
Х	х	хы	k͡h	ch	ch	ch	h	/x/
Ц	ц	цы	t͡s	c	c	c	c	/t͡s/
Ч	ч	чы	ch	č	č	č	č	/t͡ʃ/
Ш	ш	шы	sh	š	š	š	š	/ʃ/
Щ	щ	щы	shch	šč	šč	šč	ŝ	/ʃt͡ʃ/
Ю	ю	ю	і͡u	ju	ju/'u	ju	û	/ju/
Я	я	я	i͡a	ja	ja/'a	ja	â	/ja/
Ь	ь	мнягкый знак (ірь)	′	’	'	′	′	/ʲ/	"เครื่องหมายกำกับเสียงเบา": กำหนดให้พยัญชนะนำหน้าเป็นเสียงใช้เพดานแข็ง (เสียงเบา)
Ъ	ъ	твердый знак (ір)	″	’	"	–	″		"เครื่องหมายกำกับเสียงหนัก": กำหนดให้พยัญชนะนำหน้าไม่ใช่เสียงใช้เพดานแข็ง (เสียงหนัก), ไม่ปรากฏในภาษารูซึนพันโนเนีย

• ในประเทศยูเครน, พบการใช้อักษร о̄ และ ӯ
• จนถึงช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง มีการใช้อักษร ѣ (їть หรือ yat'), ซึ่งออกเสียง /ji, ʲi/ หรือ /i/ (ออกเสียง^ⓘ) อักษรนี้ยังคงใช้อยู่ในส่วนของบทความในวิกิพีเดียภาษารูซึน

บรรณานุกรม

• Bunčić, Daniel (2015). "On the dialectal basis of the Ruthenian literary language" (PDF). Die Welt der Slaven. 60 (2): 276–289. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 24 June 2021. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• "Chart of signatures and ratifications of Treaty 148". Council of Europe. 16 December 2021. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 August 2021. สืบค้นเมื่อ 16 December 2021.
• Csernicskó, István; Fedinec, Csilla (2015). "Language and Language Policy in Transcarpathia between the Two World Wars" (PDF). Minority Studies: Demography, Minority Education, Ethnopolitics. 18: 93–113. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 20 January 2022. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Csernicskó, István; Fedinec, Csilla (2016). "Four Language Laws of Ukraine". International Journal on Minority and Group Rights. 23: 560–582. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 17 February 2022. สืบค้นเมื่อ 28 June 2021.
• Danylenko, Andrii (2009). "Myxajlo Lučkaj - A Dissident Forerunner of Literary Rusyn?". The Slavonic and East European Review. 87 (2): 201–226. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 February 2022. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Дуць-Файфер, Олена (2019). "Писма - документы Світового Конґресу Русинів і Світовой Рады Русинів (1991-2019)". Річник Руской Бурсы. 15: 17–89. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 February 2022. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Aleksandr Dmitrievich Dulichenko. Jugoslavo-Ruthenica. Роботи з рускей филолоґиї. Нови Сад 1995.
• Fejsa, Mihajlo P. (2018a). "Verb forms/constructions in the Prešov variant and the Bačka-Srem variant of the Rusyn language". Studia Slavica. 63 (2): 367–378. doi:10.1556/060.2018.63.2.16. S2CID 145920941. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 February 2022. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Геровский Г.Ю. Язык Подкарпатской Руси - Москва, 1995
• Harasowska, Marta (1999). Morphophonemic Variability, Productivity, and Change: The Case of Rusyn. Berlin-New York: Mouton de Gruyter. ISBN 978-311-015-761-1. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 24 June 2021. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Kushko, Nadiya (2007). "Literary Standards of the Rusyn Language: The Historical Context and Contemporary Situation". The Slavic and East European Journal. 51 (1): 111–132. JSTOR 20459424. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 September 2020. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Taras Kuzio, "The Rusyn question in Ukraine: sorting out fact from fiction", Canadian Review of Studies in Nationalism, XXXII (2005)
• Magocsi, Paul R. (1988a). Carpatho-Rusyn Studies: An Annotated Bibliography. Vol. 1. New York: Garland. ISBN 978-082-401-214-4. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 July 2020. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Magocsi, Paul R. (1988b). Carpatho-Rusyn Studies: An Annotated Bibliography. Vol. 2. New York: Garland. ISBN 978-088-033-420-4. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2 June 2021. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Magocsi, Paul R. (1993). "Scholarly seminar on the codification of the Rusyn language (Bardejovské Kúpele, November 6-7, 1992)" (PDF). Revue des Études Slaves. 65 (3): 597–599.
• Magocsi, Paul R. (1995). "A new Slavic language is born". Revue des Études Slaves. Institut d’études slaves. 67 (1): 238–240.
• Magocsi, Paul R. (1996). "The Rusyn language question revisited" (PDF). International Journal of the Sociology of Language. 120: 63–84. doi:10.1515/ijsl.1996.120.63. S2CID 56325995. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 24 June 2021. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Magocsi, Paul R. (2015). With Their Backs to the Mountains: A History of Carpathian Rus' and Carpatho-Rusyns. Budapest-New York: Central European University Press. ISBN 978-615-5053-46-7. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 December 2020. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Magocsi, Paul R.; Pop, Ivan I., บ.ก. (2005) [2002]. Encyclopedia of Rusyn History and Culture (2 rev. ed.). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-080-2035-6-60.
• Magocsi, Paul R. The Rusyn Language: Recent Achievements and Challenges (PDF). Toronto: University of Toronto. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 17 December 2021. สืบค้นเมื่อ 17 December 2021.
• Moser, Michael A. (2018). "The Fate of the Ruthenian or Little Russian (Ukrainian) Language in Austrian Galicia (1772-1867)". Harvard Ukrainian Studies. 35 (2017-2018) (1/4): 87–104. JSTOR 44983536. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 May 2021. สืบค้นเมื่อ 28 June 2021.
• Moser, Michael A. (2016). "Rusyn: A New-Old Language In-between Nations and States". The Palgrave Handbook of Slavic Languages, Identities and Borders. London: Palgrave Macmillan. pp. 124–139. doi:10.1007/978-1-137-34839-5_7. ISBN 978-1-349-57703-3. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 January 2020. สืบค้นเมื่อ 16 October 2019.
• Plišková, Anna (2007). Rusínsky jazyk na Slovensku: Náčrt vývoja a súčasné problémy (PDF). Prešov: Metodicko-pedagogické centrum. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 20 April 2021. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Plishkova, Anna (2009). Language and National Identity: Rusyns South of Carpathians. Boulder: East European Monographs. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 February 2022. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Pugh, Stefan M. (2009). The Rusyn Language. Munich, Germany: LINCOM GmbH. ISBN 978-3-89586-940-2. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 December 2021. สืบค้นเมื่อ 15 December 2021.
• Renoff, Richard; Reynolds, Stephen, บ.ก. (1975). Proceedings of the Conference on Carpatho-Ruthenian Immigration, 8 June 1974. Cambridge, MA: Harvard Ukrainian Research Institute. ISBN 978-091-645-800-3. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 24 June 2021. สืบค้นเมื่อ 22 June 2021.
• Rusinko, Elaine (2003). Straddling Borders: Literature and Identity in Subcarpathian Rus'. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-080-2037-1-14. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 May 2019. สืบค้นเมื่อ 28 June 2021.
• Zatkovich, Gregory. The Rusin Question in a Nutshell. OCLC 22065508.

แหล่งข้อมูลอื่น

• The World Academy of Rusyn Culture
• Rusyn Greco Catholic Church in Novi Sad (Vojvodina-Serbia)
• Rusyn-Ukrainian Dictionary
• Course of Lemko-Rusyn Language (in Polish and Lemko)