อำเภอพะโต๊ะ

พะโต๊ะ เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดชุมพร อยู่ทางด้านใต้สุดของจังหวัดเป็น 1 ใน 2 อำเภอของจังหวัดชุมพรที่ไม่มีพื้นที่ติดทะเล

อำเภอพะโต๊ะ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Phato
คำขวัญ:  พะโต๊ะ ดินแดนแห่งภูเขาเขียว เที่ยวล่องแพ แลหมอกปก น้ำตกงาม ลือนามผลไม้
แผนที่จังหวัดชุมพร เน้นอำเภอพะโต๊ะ
พิกัด: 9°47′30″N 98°46′36″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชุมพร
พื้นที่
• ทั้งหมด	1,017.33 ตร.กม. (392.79 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	24,625 คน
• ความหนาแน่น	24.21 คน/ตร.กม. (62.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	86180
รหัสภูมิศาสตร์	8606
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอพะโต๊ะ หมู่ที่ 8 ถนนราชกรูด-หลังสวน ตำบลพะโต๊ะ อำเภอพะโต๊ะ จังหวัดชุมพร 86180
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

เมืองพะโต๊ะ เป็นเมืองโบราณในอาณาจักรศรีวิชัย มีหลักฐานปรากฏในจดหมายเหตุของชาวจูเกาะ พ.ศ. 1766 และในพงศาวดารจีนราชวงศ์ซ่ง พ.ศ. 1503- 1822 ในชื่อเมืองปะตา มีสินค้าสำคัญได้แก่ หวาย ยางกิโนแดง ไม้ดำหอม หมาก และมะพร้าว

ในปี พ.ศ. 2399 พระยาจรูญราชโภคากร (คอซิมเต็ก ณ ระนอง) เจ้าเมืองหลังสวนยกฐานะบ้านพะโต๊ะเป็นหัวเมืองใย มีขุนภักดีราษฎร์ (ใย ภักดี) เป็นเจ้าเมือง มีหน้าที่เก็บภาษีอากรคุมคดีแพ่งและอาญา ดูแลทุกข์สุขของประชาชน และใน พ.ศ. 2422 ได้มีการจัดทำเหมืองแร่ดีบุกขึ้นที่บ้านปากทรง ทำให้บ้านดังกล่าวเป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจมากในสมัยนั้น และในปี พ.ศ. 2460 กระทรวงมหาดไทยจึงได้ยกท้องที่เมืองพะโต๊ะขึ้นเป็นอำเภอพะโต๊ะ ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ. 2457 ขึ้นกับจังหวัดหลังสวน โดยมีหลวงแพ่ง ศุภการ เป็นนายอำเภอคนแรก

ต่อมาช่วงปี พ.ศ. 2480 - 2481 เกิดโรคไข้น้ำระบาด ชาวพะโต๊ะได้เสียชีวิตเป็นจำนวนมาก พวกที่เหลืออยู่ได้พากันอพยพออกไปอยู่ที่อื่น จนเหลือประชากรน้อย ในที่สุด กระทรวงมหาดไทยจึงได้ลดฐานะอำเภอพะโต๊ะลงเป็นกิ่งอำเภอพะโต๊ะ ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2481 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 29 สิงหาคม ปีเดียวกัน และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอขันเงิน (อำเภอหลังสวน) แทน

และต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะขึ้นเป็น อำเภอพะโต๊ะ ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 11 มิถุนายน พ.ศ. 2534 โดยให้มีผลตั้งแต่วันที่ 19 มิถุนายน ปีเดียวกัน รวมระยะเวลาการเป็นกิ่งอำเภอ 52 ปี นับว่าเป็นกิ่งอำเภอที่ยาวนาน

• วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2474 ยุบจังหวัดหลังสวน รวมเข้ากับจังหวัดชุมพร ทำให้ท้องที่อำเภอพะโต๊ะ โอนมาขึ้นกับจังหวัดชุมพร
• วันที่ 29 สิงหาคม 2481 ยุบอำเภอพะโต๊ะลงเป็น กิ่งอำเภอพะโต๊ะ และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอขันเงิน
• วันที่ 7 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลพะโต๊ะ ในท้องที่บางส่วนของตำบลพะโต๊ะ
• วันที่ 19 มิถุนายน 2534 ยกฐานะกิ่งอำเภอพะโต๊ะ อำเภอหลังสวน ขึ้นเป็น อำเภอพะโต๊ะ
• วันที่ 29 กรกฎาคม 2534 ตั้งตำบลพระรักษ์ แยกออกจากตำบลปังหวาน
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลพะโต๊ะ เป็นเทศบาลตำบลพะโต๊ะ

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอพะโต๊ะตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจังหวัดชุมพร ห่างจากศาลากลางจังหวัดประมาณ 110 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอละอุ่น (จังหวัดระนอง)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอหลังสวนและอำเภอละแม
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอท่าชนะ (จังหวัดสุราษฎร์ธานี) และอำเภอกะเปอร์ (จังหวัดระนอง)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองระนอง (จังหวัดระนอง)

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอพะโต๊ะแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 4 ตำบล 46 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)	แผนที่
1.	พะโต๊ะ	Phato	19	9,170
2.	ปากทรง	Pak Song	9	5,370
3.	ปังหวาน	Pang Wan	9	5,535
4.	พระรักษ์	Phra Rak	9	4,651

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอพะโต๊ะประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 5 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลพะโต๊ะ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลพะโต๊ะ
• องค์การบริหารส่วนตำบลพะโต๊ะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพะโต๊ะ (นอกเขตเทศบาลตำบลพะโต๊ะ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลปากทรง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปากทรงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลปังหวาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปังหวานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพระรักษ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระรักษ์ทั้งตำบล

ประชากร

ประชากรส่วนใหญ่ในอำเภอพะโต๊ะประกอบอาชีพเกษตรกรรม

สถานที่ท่องเที่ยว

อำเภอพะโต๊ะมีสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ คือ น้ำตก (น้ำตกเหวโหลม น้ำตกเหวตาจันทร์ และน้ำตกเหวรู) และลำน้ำพะโต๊ะ ที่เหมาะสำหรับการล่องแพ