ภาษามคธ
ภาษามคธ [มะ-คด] (𑂧𑂏𑂯𑂲) บางครั้งเรียก มาคธี, มคธี หรือ มคฮี (𑂧𑂏𑂡𑂲) เป็นภาษาที่ใกล้เคียงกับภาษาโภชปุรีและภาษาไมถิลีจัดอยู่ในกลุ่มของภาษาพิหาร ตระกูลอินโด-ยุโรเปียน มีผู้พูด 13 ล้านคนในเขตมคธของรัฐพิหารและบริเวณใกล้เคียงอื่น ๆ รวมถึงบางบริเวณในรัฐเบงกอลตะวันตก เขียนด้วยอักษรเทวนาครี
| ภาษามคธ | |
|---|---|
| มคธี | |
| |
 | |
| ประเทศที่มีการพูด | ประเทศอินเดีย |
| ภูมิภาค | มคธ (รัฐพิหารตอนใต้ รัฐฌารขัณฑ์ตอนเหนือ และรัฐเบงกอลตะวันตกฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือ)[2][3][4] |
| ชาติพันธุ์ | ชาวมคธ |
| จำนวนผู้พูด | 12.6 ล้านคน (2011 census)[5][6] (ผู้พูดเพิ่มเติมนับภายใต้ภาษาฮินดี) |
| ตระกูลภาษา | |
| รูปแบบก่อนหน้า | ภาษาปรากฤตมคธ
|
| ภาษาถิ่น | Southern Magahi
Northern Magahi
Central Magahi
|
| ระบบการเขียน | อักษรเทวนาครี อักษรไกถี (อดีต) |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน |  อินเดีย
|
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-2 | mag |
| ISO 639-3 | mag |
 บริเวณที่มีผู้พูดภาษามคธ | |
ระบบเสียงใกล้เคียงกับภาษาฮินดีและพอจะเข้าใจกันได้กับผู้พูดภาษาฮินดีหรือภาษาพิหารอื่น ๆ มีนิทานและเพลงพื้นบ้านมาก เชื่อกันว่ารูปแบบโบราณของภาษามคธคือภาษาที่ใช้พูดในสมัยพุทธกาลและในราชอาณาจักรมคธ พุทธศาสนาเถรวาทใช้ภาษาบาลีซึ่งเป็นอีกชื่อหนึ่งของภาษามคธโบราณ ยังมีภาษาที่อยู่ระหว่างภาษาบาลีกับภาษามคธ เรียกว่า ภาษาอรธมาคธี (แปลว่า ภาษากึ่งมคธ) ซึ่งใช้ในคัมภีร์ของศาสนาเชน ความต่างของภาษามคธกับภาษาอรธมาคธี อยู่ในรูปแบบเดียวกับความต่างจากภาษาบาลี
ภาษามคธยังเป็นชื่อของภาษาปรากฤตที่ใช้ในการแสดงละคร และเป็นภาษาที่ใช้พูดในรัฐพิหารในยุคกลาง เป็นต้นกำเนิดของภาษาเบงกอล ภาษาโอริยาและภาษาพิหาร
ประวัติ
แก้บรรพบุรุษของภาษามคธคือภาษาปรากฤตมคธที่เคยใช้พูดในอินเดียตะวันออก ซึ่งปัจจุบันคือภาคตะวันออกของประเทศอินเดีย บังกลาเทศและเนปาล บริเวณนี้เคยเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรมคธ ที่มีศูนย์กลางอยู่ที่รัฐพิหาร และเชื่อว่าเป็นภาษาของพระพุทธเจ้า รวมทั้งภาษาราชการในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช
พัฒนาการของภาษามคธมาสู่รูปแบบปัจจุบันยังไม่ทราบดีนัก นักวิชาการด้านภาษามักจะสรุปว่าภาษามคธ ภาษาไมถิลี ภาษาโภชปุรี ภาษาเบงกอล ภาษาอัสสัม และภาษาโอริยา พัฒนามาจากภาษาปรากฤตมคธหรือภาษาอรธมาคธีในช่วงพุทธศตวรรษที่ 13-16 แต่อาจจะไม่ถูกต้องแน่นอนนัก เพราะจุดเริ่มต้นของภาษาสมัยใหม่ในอินเดียปัจจุบันยังไม่ชัดเจน ภาษาคุชราต ภาษาไมถิลี ภาษาเบงกอล ภาษาอัสสัม ภาษาโอริยา ภาษามราฐี เริ่มมีรูปแบบของวรรณกรรมในราวพุทธศตวรรษที่ 19 แม้ว่าภาษามคธเคยเป็นภาษาราชการในอาณาจักรมคธและมีผู้ใช้เป็นจำนวนมากแต่ไม่เป็นที่สืบเนื่องในอินเดีย ในรัฐพิหาร ภาษาฮินดีเป็นภาษาที่ใช้ทางราชการและการศึกษา ภาษามคธนั้นถูกแทนที่ด้วยภาษาฮินดีเมื่อ พ.ศ. 2504
ภาษาฮินดีได้แพร่หลายเข้ามาในรัฐพิหาร และเข้ามาแทนที่ภาษาอูรดูในการเป็นภาษาราชการของรัฐ มีการต่อสู้เพื่อแย่งชิงการเป็นภาษาราชการของรัฐระหว่างภาษาฮินดีกับภาษาอูรดู แต่ไม่มีการพูดถึงภาษาแม่ในบริเวณนั้น อีก 3 ภาษาคือ ภาษามคธ ภาษาโภชปุรี และภาษาไมถิลี หลังจากได้รับเอกราช ภาษาฮินดีเป็นภาษาราชการของรัฐพิหาร ตามข้อตกลงภาษาราชการของพิหาร พ.ศ. 2493
บริเวณที่มีการใช้ภาษามคธ
แก้ภาษามคธเคยใช้พูดในบริเวณที่เคยเป็นศูนย์กลางของอาณาจักรมคธ เช่น ปัตนา นาลันทา คยา และนวทา เป็นต้น นอกจากนั้น มีผู้พูดบ้างในรัฐเบงกอลตะวันตก มุมไบ และเดลฮี
อักษรและวรรณกรรมพื้นบ้าน
แก้ภาษามคธโดยทั่วไป เขียนด้วยอักษรเทวนาครี อักษรที่เคยใช้เขียนภาษานี้คืออักษรไกถี แทบจะไม่ได้ใช้แล้วในปัจจุบัน วรรณกรรมพื้นบ้านภาษามคธ ส่วนใหญ่เป็นเพลงพื้นบ้านและมีวรรณกรรมในรูปแบบปัจจุบันอยู่บ้าง นิตยสารภาษามคธ Magadhi เริ่มตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2495 ต่อมาจึงเปลี่ยนชื่อเป็น Bihan หมายถึง วันพรุ่งนี้
หมายเหตุ
แก้- ↑ ภาษาทางการเพิ่มเติมของรัฐฌารขัณฑ์
อ้างอิง
แก้- ↑ Grierson, George Abraham. Linguistic Survey Of India, Volume 5.2. p. 10.
- ↑ Grierson, G.A. (1927). "Magahi or Magadhi". Internet Archive.
- ↑ "Magahi". Omniglot.
- ↑ Atreya, Lata. "Magahi and Magadh: Language and the People" (PDF). Global Journal of Interdisciplinary Social Sciences.
- ↑ "Magahi". ethnologue.
- ↑ "Scheduled Languages in descending order of speaker's strength - 2011" (PDF). Registrar General and Census Commissioner of India. 29 June 2018.
- ↑ "झारखंड : रघुवर कैबिनेट से मगही, भोजपुरी, मैथिली व अंगिका को द्वितीय भाषा का दर्जा". Prabhat Khabar (ภาษาฮินดี). 21 March 2018. สืบค้นเมื่อ 17 November 2018.
อ่านเพิ่ม
แก้- Munishwar Jha - "Magadhi And Its Formation," Calcutta Sanskrit College Research Series, 1967, 256 pp
- Saryu Prasad - "A Descriptive Study of Magahi Phonology", PhD thesis submitted to Patna University.
- A.C. Sinha (1966) - "Phonology and Morphology of a Magahi Dialect", PhD awarded by the University of Poona.(now Pune)
- G.A. Grierson Essays on Bihari Declension and Conjugation, Journal of the Asiatic Society of Bengal, vol. iii, pp. 119–159
- Hoernle, A.F. Rudolf & Grierson, G.A. A Comparative Dictionary of the Bihari Language
- Prasad, Swarnlata (1959) Juncture and Aitch in Magahi, Indian Linguistics, Turner Jubilee Volume, 1959 pp. 118–124.
- Sweta Sinha (2014) - "The Prosody of Stress and Rhythm in Magahi", PhD thesis submitted to Jawaharlal Nehru University, New Delhi.
- Sweta Sinha (2018)- "Magahi Prosody", Bahri Publications: New Delhi. ISBN 978-93-83469-14-7.
