ภาษาปรากฤต (อักษรโรมัน: Prakrit, /ˈprɑːkrɪt/; พราหมีตอนต้น 𑀧𑁆𑀭𑀸𑀓𑀾𑀢, prākṛta;[2] อักษรเทวนาครี สันสกฤต: प्राकृत, prākṛta; Shauraseni: 𑀧𑀸𑀉𑀤, pāuda; Jain Prakrit: pāua; กันนาดา: pāgada; ทมิฬ/เตลูกู: pāgadam) เป็นภาษาโบราณกลุ่มหนึ่งในอินเดียสมัยโบราณ จัดอยู่ในภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียน (อินเดีย-ยุโรป)ในสาขาย่อย ภาษากลุ่มอินโด-อิเรเนียน (อินเดีย-อิหร่าน) โดยมากจะจัดเป็นภาษาที่มีวิวัฒนาการในกึ่งกลาง ระหว่างภาษาโบราณกับภาษาสมัยใหม่ ที่เรียก ภาษาปรากฤตนี้ ไม่ได้หมายจำเพาะไปที่ตัวภาษาหนึ่งภาษาใด แต่เป็นการเรียกภาษากลุ่มหนึ่งในระดับภาษาถิ่น และเป็นการยากที่จะระบุให้ชัดว่าภาษาปรากฤตคืออย่างไร และนักวิชาการด้านภาษาอินเดียก็ยังมีความเห็นไม่ลงรอยกัน บ้างก็ว่าหมายถึงภาษาถิ่นอินเดียยุคใหม่ รวมทั้งในยุคกลาง หรือกล่าวโดยย่อก็คือ ภาษาอื่นนอกเหนือจากภาษาสันสกฤตและภาษาพระเวท บ้างก็ว่าหมายถึงภาษาอินเดียยุคใหม่ ที่วิวัฒนาการมาจากภาษาปรากฤตยุคกลาง นอกจากนี้ยังมีข้อเสนอว่า ภาษาปรากฤตคือภาษาถิ่นของภาษาสันสกฤต และยังมีความเห็นว่า ภาษาบาลี ก็อาจจัดอยู่ในกลุ่มภาษาปรากฤตก็ได้

ภาษาปรากฤต
ภูมิภาค:อนุทวีปอินเดีย
การจําแนก
ทางภาษาศาสตร์
:
อินโด-ยูโรเปียน
ISO 639-2 / 5:pra
กลอตโตลอก:None
midd1350  (Middle Indo-Aryan)[1]
{{{mapalt}}}
คำว่า "ปรากฤต" ในอักษรพราหมีตอนปลายที่Mandsaur stone inscription of Yashodharman-Vishnuvardhana, ค.ศ. 532[2]

หลักฐานภาษาปรากฤตที่เก่าแก่ที่สุด คือจารึกอโศก บนเสาอโศก ที่พระเจ้าอโศกมหาราชรับสั่งให้สร้างขึ้น โดยใช้อักษรพราหมี ทว่าไม่ปรากฏว่ามีการใช้ภาษาปรากฤตในงานวรรณกรรมอย่างกว้างขวาง แต่กลับมีการใช้ในรูปของภาษาพูด ดังจะพบได้จากบทละครภาษาสันสกฤต ที่ให้ตัวละครในวรรณะสูงพูดภาษาสันสกฤต ขณะที่วรรณะต่ำจะพูดภาษาปรากฤต หรือภาษาอปรภรัมศะ

คำว่า ปรากฤต ในภาษาสันสกฤต นั้น หมายถึง ธรรมชาติ ปกติ ดั้งเดิม หรือท้องถิ่น ฯลฯ นักภาษาศาสตร์จึงสันนิษฐานว่า ภาษาปรากฤต น่าจะหมายถึงภาษาที่มีวิวัฒนาการโดยธรรมชาติตามกระบวนการทางภาษา ซึ่งตรงข้ามกับภาษา สันสกฤต ที่หมายถึง ขัดเกลาแล้ว อันเป็นภาษาที่ได้รับการวางระเบียบกฎเกณฑ์โดยนักปราชญ์ ในแง่ของไวยากรณ์แล้ว ภาษาปรากฤตมีความซับซ้อนน้อยกว่าภาษาสันสกฤตอย่างมาก ไม่มีทวิพจน์ มีการกน้อยกว่า และมีการแจกกริยาที่ง่ายกว่า และคำศัพท์ทั้งหมดในภาษาปรากฤตก็มาจากต้นกำเนิดในภาษาอินเดียโบราณ

ภาษาอรรธมคธีเป็นรูปแบบโบราณของภาษามคธี ซึ่งใช้ในการเขียนเอกสารทางศาสนาเชน และมักเป็นตัวแทนของภาษาปรากฤต นักไวยากรณ์ของภาษาปรากฤตจะแสดงไวยากรณ์ของภาษาอรรธมคธีก่อน เพราะฉะนั้นในการเรียนภาษาปรากฤต มักจะเริ่มด้วยภาษาอรรธมคธี

วิวัฒนาการ

แก้

ภาษาปรากฤตมีวิวัฒนาการ 3 ระยะด้วยกัน คือ

  • 1.ภาษาปรากฤตโบราณ อยู่ช่วง พุทธศตวรรษที่ 2 – 3 ภาษาที่ในช่วงนี้คือ ภาษาบาลี, ภาษาในพระสูตรของศาสนาไชนะ (ศาสนาเชน), ภาษาในบทละครของอัศวโฆษ ซึ่งพบได้ในแถบเอเชียกลาง
  • 2.ภาษาปรากฤตยุคกลาง ได้แก่ ภาษามหาราษฏรี, ภาษาเศารเสนีและภาษามคธี, ภาษาไปศาจี
  • 3.ภาษาปรากฤตยุคกลาง เรียกอีกอย่างว่า ภาษาอปรภรัมศะ ใช้ในบทละคร ดังกล่าวมาข้างต้น

อ้างอิง

แก้
  1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, บ.ก. (2013). "Middle Indo-Aryan". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. 2.0 2.1 Fleet, John Faithfull (1907). Corpus Inscriptionum Indicarum Vol 3 (1970) ac 4616. p. 153, Line 14 of the inscription.

บรรณานุกรม

แก้

อ่านเพิ่ม

แก้
  • Pischel, R. Grammar of the Prakrit Languages. New York: Motilal Books, 1999.