พระวิไชยราชา (หนานขัติ แสนศิริพันธุ์)

พระวิไชยราชา (หนานขัติ แสนศิริพันธุ์) หรือ เจ้าหนานขัติ พระวิไชยราชาแห่งนครแพร่ อดีตเสนาคลังจังหวัดแพร่ เป็นบุตรของแสนเสมอใจ ขุนนางเค้าสนามหลวงนครแพร่ กับเจ้าพิมพา (สืบเชื้อสายมาจากเจ้าหลวงเทพวงศ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่ องค์ที่ 2 แห่งราชวงศ์แสนซ้าย) และเป็นต้นสกุล แสนศิริพันธุ์

พระวิไชยราชา (หนานขัติ แสนศิริพันธุ์)
เจ้าหนานขัติ แสนศิริพันธุ์
พระวิไชยราชานครแพร่
พิราลัย	พ.ศ. 2465
ชายา	เจ้าคำใย้ แสนศิริพันธุ์ เจ้าคำป้อ แสนศิริพันธุ์
พระบุตร	6 คน
ราชวงศ์	แสนซ้าย
พระบิดา	แสนเสมอใจ
พระมารดา	เจ้าพิมพา

ประวัติ

พระวิไชยราชา (หนานขัติ แสนศิริพันธุ์) หรือ เจ้าหนานขัติ แสนศิริพันธุ์ เป็นบุตรของแสนเสมอใจ (แสนศรีซ้าย) ขุนนางเค้าสนามหลวงนครแพร่ กับเจ้าพิมพา (สืบเชื้อสายมาจากเจ้าหลวงเทพวงศ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่ แห่งราชวงศ์แสนซ้าย) มีน้องชาย 1 คน คือเจ้าเทพวงศ์ ผาทอง (ต้นสกุล ผาทอง) เจ้าหนานขัติ ดำรงตำแหน่งเป็น พระวิไชยราชา พระวิไชยราชานครแพร่ และเสนาฝ่ายคลัง ในสมัยเจ้าพิริยเทพวงษ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่องค์สุดท้าย ถือศักดินา 1,000 ไร่

บุตร-ธิดา

เจ้าพระวิไชยราชา (หนานขัติ แสนศิริพันธุ์) มีชายา 2 คน คือ

• เจ้าคำใย้ (บัวคำ) แสนศิริพันธุ์ มีบุตร-ธิดา 4 คน คือ

1. เจ้าน้อยทอง สมรสกับเจ้าจันจิรา มหายศปัญญา (ธิดาพระเมืองชัย(เจ้าน้อยชัยลังกา) กับเจ้าคำป้อ มหายศปัญญา) และเจ้าบัวระพา มหายศปัญญา (ธิดาเจ้าหนานชื่น มหายศปัญญา) มีบุตร-ธิดา 2 คน คือ
   1. เจ้าอุ๊ แสนศิริพันธุ์ (เกิดจากเจ้าจันจิรา)
   2. เจ้าอินป๋อน แสนศิริพันธุ์ (เกิดจากเจ้าบัวระพา)
2. เจ้าน้อยนุต แสนศิริพันธุ์ สมรสกับนางบัวผัน แสนศิริพันธุ์ ไม่มีบุตร
3. เจ้าน้อยคำแสน สมรสกับเจ้าบัวจีน อุตรพงศ์ (ธิดาขุนสมรังษี (เจ้าน้อยสม อุตรพงศ์) กับเจ้าสุกันทา อุตรพงศ์) และนางนุ่น แสนศิริพันธุ์ มีบุตร-ธิดา 2 คน คือ
   1. นางคำแฮ อุตรพงศ์ (แสนศิริพันธุ์)
   2. นางศรีรัตนา คล่องตรวจโรค
4. เจ้าคำปัน แสนศิริพันธุ์

• เจ้าคำป้อ แสนศิริพันธุ์ (ธิดาพระญาประเสริฐชนะสงครามราชภักดี ขุนนางนครแพร่) มีบุตร-ธิดา 2 คน คือ

1. เจ้าสุคันธา ไชยประวัติ สมรสกับรองอำมาตย์ตรีเผือก (เจ้าเผือก ไชยประวัติ) มีบุตร-ธิดา 3 คน คือ
   1. คุณหญิงบัวเขียว รังคสิริ อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหญิงคนแรกของจังหวัดแพร่ และอดีตผู้อำนวยการโรงเรียนนารีรัตน์จังหวัดแพร่
   2. นางสาวจันทร์ฟอง ไชยประวัติ
   3. นางจันทรา คนบุญ
2. เจ้าวงศ์ แสนศิริพันธุ์ อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรคนแรกของจังหวัดแพร่ และอดีตสมาชิกขบวนการเสรีไทย สมรสกับเจ้าน้อย บุตรรัตน์ (ธิดาเจ้าน้อยจุ๋งแก้ว กับแม่นายมา บุตรรัตน์) มีบุตรชาย 1 คน คือ
   1. เจ้าสุนทร แสนศิริพันธุ์

การทำงาน

ด้านการทหาร

• เจ้าพระวิไชยราชา ได้เป็นแม่ทัพคุมรี้พลจากเมืองนครแพร่ไปสมทบกับทัพหลวงของเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรีที่หัวพันทั้งห้าทั้งหก และทำศึกปราบฮ่ออยู่ที่เมืองหลวงพระบาง
• เจ้าพระวิไชยราชา ยังเป็นผู้ที่ยืนขนาบเคียงข้างเจ้าหลวงพิริยเทพวงศ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่ เพื่อนำพาออกไปรับเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรีที่ยกทัพหลวงมาปราบพวกเงี้ยว และเชื้อเชิญให้เข้าสู่เมืองแพร่ วีรกรรมของพระวิไชยราชา ได้ทำให้ช่วยผ่อนคลายความตึงเครียด หวาดระแวงจากส่วนกลางที่มีต่อเมืองแพร่ จนสถานการณ์ดีขึ้น

ด้านการศาสนา

จากประวัติวัดศรีบุญเรืองได้กล่าวถึงพ่อเจ้าพระวิไชยราชา และแม่เจ้าคำป้อ ว่าทั้งสองท่านนี้นอกจากจะเป็นผู้มีประวัติอันดีเด่น กอปรด้วยความซื่อสัตว์สุจริตต่อแผ่นดิน มีจิตใจที่มันคงในการกุศลและมีวิริยะศรัทธาแรงกล้า ที่จะเสริมสร้างความเจริญให้แก่พระบวรพุทธศาสนาได้พยายามทุ่มเทสติปัญญา ความสารถ และกำลังทุนทรัพย์ด้วยความเมตตาจิต เข้ามาช่วยเหลือบำเพ็ญกรณียกิจให้เกิดประโยชน์แก่สาธารณะกุศลทุกวิถีทาง และทุกๆปีที่คุ้มวิชัยราชาของท่านจะบวชเณรให้กับเด็กเมืองแพร่จำนวนมาก เล่ากันว่าในขณะที่พ่อเจ้าพระวิไชยราชาได้ป่วยหนักจนไม่สามารถลุกเดินได้นั้น ท่านยังมีความกังวลต่อการก่อสร้างวัตถุของวัดที่ยังไม่แล้วเสร็จในขณะนั้น ได้สั่งให้คนรับใช้หามท่านทั้งเก้าอี้นอนเพื่อไปดูการก่อสร้างที่วัด พร้อมทั้งเร่งรัดให้ช่างดำเนินการก่อสร้างวิหารให้เสร็จภายในเร็ววัน และหลังจากที่การก่อสร้างแล้วเสร็จ ท่านถึงได้อสัญกรรมในปีพ.ศ. 2465

เหตุการณ์กบฎเงี้ยวปล้นเมืองแพร่

ในปีพ.ศ. 2445 ได้เกิดความไม่สงบขึ้นในเมืองแพร่ โดยพวกไทใหญ่หรือเงี้ยวที่ได้เข้ามาอยู่อาศัยในเมืองแพร่ และทำมาหากินในการขุดพลอย ประเภทพลอยไพลินที่ตำบลบ่อแก้ว อำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่ในปัจจุบัน ได้ทำการก่อจลาจลในเมืองแพร่เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2445 จากเหตุการณ์ครั้งนี้ เจ้าหลวงนครแพร่ถูกกล่าวหาว่าคบกับพวกเงี้ยว เจ้าพิริยเทพวงษ์จึงต้องเสด็จหลีภัยการเมืองไปประทับเมืองหลวงพระบาง ประเทศลาว และได้พำนักอยู่ที่นั่นจนกระทั่งพิราลัยในปี พ.ศ. 2455 ส่วนเจ้านายองค์อื่นๆถูกถอดยศศักดิ์ ถูกควบคุมลงไปกักตัวไว้ที่กรุงเทพฯ และให้ชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ร่วมถึงพระวิไชยราชา (เจ้าขัติ แสนศิริพันธุ์) ซึ่งมีส่วนรู้เห็นแต่ไม่ได้รับโทษหนัก เพราะเป็นเจ้านายระดับรองลงมาที่ไม่ได้เป็นเจ้าชั้นใกล้ชิดกับเจ้าหลวงพิริยเทพวงศ์ เพียงแต่ถูกสยามควบคุมดูความประพฤติ ต่อมาได้ร่วมกับพระวังซ้าย (เจ้าหนานมหาจักร) พระสุริยะ (เจ้าน้อยมหาอินทร์) พระคำลือ ฯลฯ เจ้านายอื่นๆพร้อมกับบุตรหลานรวมจนถึงขุนนางในนครแพร่ พากันบริจาคเงินก้อนใหญ่รายละ 50 – 100 บาท เพื่อสร้างโรงพยาบาลทหารที่นครแพร่ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2445 ตามความคิดของคุณหญิงเลี่ยม ภริยาของพลโท เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี แม่ทัพใหญ่ปราบกบฏเงี้ยว

อ้างอิง

ก่อนหน้า		พระวิไชยราชา (หนานขัติ แสนศิริพันธุ์)		ถัดไป
พระวิไชยราชา (น้อยอินทะ)		พระวิไชยราชาแห่งนครแพร่ (? - พ.ศ. 2465)		รัฐบาลสยามยกเลิกตำแหน่ง

{{ตายปี|2465}