รายพระนามเจ้าผู้ครองนครแพร่

รายพระนามเจ้าผู้ครองนครแพร่ นับตั้งแต่ พญาพล พระราชนัดดาในพระมหากษัตริย์แห่งน่านเจ้าทรงก่อตั้งนครรัฐแพร่

กษัตริย์และเจ้าผู้ครอง แห่งนครแพร่
ราชาธิปไตยในอดีต
เจ้าพิริยเทพวงษ์ เจ้าผู้ครองนครองค์สุดท้าย
ปฐมกษัตริย์	พญาพล
องค์สุดท้าย	เจ้าพิริยเทพวงษ์
อิสริยยศ	กษัตริย์แห่งนครรัฐแพร่ เจ้านครเมืองแพร่ พระยานครเมืองแพร่
สถานพำนัก	คุ้มหลวง เมืองนครแพร่
ผู้แต่งตั้ง	กษัตริย์ขอม (พ.ศ. 1654–1773) กษัตริย์ล้านนา (พ.ศ. 1986–2101) กษัตริย์พม่า (พ.ศ. 2101–2314) กษัตริย์สยาม (พ.ศ. 2314–2445)
เริ่มระบอบ	พ.ศ. 1371
สิ้นสุดระบอบ	25 กันยายน พ.ศ. 2445

รายพระนามเจ้าผู้ครองนครแพร่

ยุคนครรัฐแพร่อิสระ

ลำดับ	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
1	พญาพล	พ.ศ. 1371	พ.ศ. 1387	16 ปี	*ราชนัดดากษัตริย์น่านเจ้า
2	ท้าวพหุสิงห์	พ.ศ. 1387			*โอรสพญาพล
3	ขุนพนมสิงห์	พ.ศ. 1435
4	ขุนวังสุพล	พ.ศ. 1525
5	พญาผาวังอินทร์	พ.ศ. 1613
6	พญาพรหมวงศ์	พ.ศ. 1655
7	พญาพีระไชยวงศ์	พ.ศ. 1719

ภายใต้การปกครองของขอม

พ.ศ. 1654 – พ.ศ. 1773 นครรัฐแพร่ตกอยู่ในอำนาจการปกครองของขอม ขอมได้เปลี่ยนชี่อเมืองเป็น "นครโกศัย" ภายหลังพวกขอมได้ถูกกองทัพของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์และพ่อขุนผาเมืองขับไล่ออกไป แล้วตั้งกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี อิทธิพลของขอมจึงหมดไปจากดินแดนแถบนี้ นครรัฐแพร่จึงเป็นอิสระอีกครั้ง

ลำดับ	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
8	พญาบอน	พ.ศ. 1825
9	พญาแสงฟ้าคำวงศ์	พ.ศ. 1878
10	พญาศรีเมืองมูล	พ.ศ. 1918
11	พญาเถร	พ.ศ. 1944			*ภายหลังได้ร่วมกับพระอนุชาคือ พญาอุ่นเรือนไปตีนครรัฐน่าน และได้เป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน
12	พญาศรีมิ่งเมือง	พ.ศ. 1982

ยุคขึ้นกับล้านนา

ลำดับ	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
13	พญาแม่นคุณ	พ.ศ. 1986			*เสียเมืองให้แก่พระมารดาพระเจ้าติโลกราช กษัตริย์แห่งล้านนา
14	พญาศรีบุญเรืองคำข่าย (หรือ หมื่นสามล้าน)	พ.ศ. 2023
15	พญาสร้อยสุริยะ (หรือ เจ้าเมืองแพร่สร้อย)	พ.ศ. 2051			*ภายหลังไปครองเมืองลำปาง และเมืองน่าน
16	เจ้าเมืองแพร่จันทรา	พ.ศ. 2053
17	เจ้าเมืองแพร่คำยอดฟ้า	พ.ศ. 2057			*ภายหลังได้ไปครองเมืองพะเยา
18	เจ้าเมืองแพร่อุ่น	ก่อน พ.ศ. 2072			*เจ้าอุ่น พร้อมด้วยพระชายาได้สร้างวัดบุพพารามเมืองแพร่ พ.ศ. 2072
19	พญาสามล้าน	พ.ศ. 2093

ยุคขึ้นกับพม่า

พ.ศ. 2101 – พ.ศ. 2314 อาณาจักรล้านนา รวมทั้งนครแพร่ตกอยู่ในอำนาจของพม่าในฐานะประเทศราชบ้าง เป็นอิสระบ้างขึ้นอยู่กับกรุงศรีอยุธยาบ้าง (รายพระนามเจ้าเมืองเท่าที่ปรากฏมีเพียง 2 องค์ นอกนั้นยังไม่มีหลักฐานข้อมูล)

ลำดับ	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
20	พญาเชียงเลือ	พ.ศ. 2106
21	ไม่ปรากฏ				ให้ความช่วยเหลือเจ้าฟ้าหลวงชายแก้วแห่งนครลำปางในปีใดปีหนึ่งระหว่าง พ.ศ. 2302-2306
22	พระเมืองไชย	ก่อน พ.ศ. 2309	พ.ศ. 2314		อาจเป็นคนเดียวกับ 21

ยุคขึ้นกับกรุงธนบุรี

พ.ศ. 2314 – พ.ศ. 2325 เป็นเมืองขึ้นกรุงธนบุรี

ลำดับ	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
22 (ต่อ)	พระยาศรีสุริยวงศ์ (พระเมืองไชย)	พ.ศ. 2314	พ.ศ. 2325	11 ปี

ขึ้นกับกรุงรัตนโกสินทร์

พ.ศ. 2325 – พ.ศ. 2445 เป็นเมืองขึ้นกรุงรัตนโกสินทร์

ลำดับ	พระฉายาลักษณ์	รายพระนาม	เริ่มครองราชย์	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
22 (ต่อ)		พระยาศรีสุริยวงศ์ (พระเมืองไชย)	พ.ศ. 2325	พ.ศ. 2330	5 ปี
23		พระยาแสนซ้าย (หรือ เจ้าหลวงแสนซ้าย)	พ.ศ. 2330	ก่อน พ.ศ. 2348		*ขึ้นครองเมืองแพร่หลังจากพระเมืองไชยถูกกักตัวไว้ที่ธนบุรี
24		พระยาเทพวงศ์ (หรือ เจ้าหลวงเทพวงศ์)	พ.ศ. 2348	พ.ศ. 2359	11 ปี	*ราชโอรสพระยาแสนซ้าย
25		พระยาอินทวิไชย (หรือ เจ้าหลวงอินต๊ะวิไจย)	พ.ศ. 2359	พ.ศ. 2390	31 ปี	*ราชโอรสพระยาเทพวงศ์
26		พระยาพิมพิสารราชา (หรือ เจ้าหลวงพิมพิสาร)	พ.ศ. 2390	พ.ศ. 2429	39 ปี	*ราชนัดดาพระยาเทพวงศ์
27		เจ้าพิริยเทพวงษ์	พ.ศ. 2432	พ.ศ. 2445	13 ปี	*ราชโอรสพระยาพิมพิสารราชา

อ้างอิง

• หนังสือเชื้อสายเจ้าหลวงเมืองแพร่ ๔ สมัย โดย บัวผิว วงศ์พระถาง
• หมุดหมายประวัติศาสตร์ล้านนา รวมบทความวิชาการในวาระครบรอบ ๖ ทศวรรษ ศาสตราจารย์สรัสวดี-รองศาสตราจารย์สมโชติ อ๋องสกุล