นางจันทะมังคะละ
นางจันทะมังคะละ[1] (พม่า: စန္ဒာမင်းလှ, ออกเสียง: [sàɰ̃.dà mɪ́ɰ̃ l̥a̰] ซานดามี่นละ; ? – ค.ศ. 1363/1364) (พงศาวดารมอญพม่าสะกดว่า นางจันทรมังคละ)[2] เป็นพระอัครมเหสีของพระเจ้าเมาะตะมะ 3 พระองค์ พระเจ้ารามมะไตยพระสวามีพระองค์แรกถูกชีปอนลอบปลงพระชนม์ พระนางจึงยกราชสมบัติให้พระยาอายกำกอง (စောအဲကံကောင်း ซอแอกานก้อง) ซึ่งเป็นพระราชนัดดาของกษัตริย์แห่งอาณาจักรสุโขทัย ให้เป็นพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลที่ 6 แห่งเมาะตะมะ แต่ภายหลังพระนางวางยาพิษปลงพระชนม์พระยาอายกำกอง แล้วเชิญพระยาอายลาว (ဗညားအဲလော บะญ่าแอลอ) พระเชษฐาต่างพระมารดาจากเมืองสะโตงมาเสวยราชสมบัติเป็นรัชกาลที่ 7[2] นับเป็นพระสวามีพระองค์ที่ 3 ของพระนาง ทำให้สุโขทัยยกทัพมารุกราน พระยาอายลาวทรงพ่ายแพ้ในสงครามครั้งนี้
| นางจันทะมังคะละ စန္ဒာမင်းလှ | |
|---|---|
| พระอัครมเหสีแห่งเมาะตะมะ | |
| ดำรงพระยศ | ป. เมษายน ค.ศ. 1330 – 1348/49 |
| ก่อนหน้า | ไม่ทราบ |
| ถัดไป | นางจันทะมังคะละที่ 2 |
| พระอัครมเหสีแห่งเมาะตะมะ | |
| ดำรงพระยศ | ในวันที่ 28 กันยายน ค.ศ. 1323 – ป. เมษายน ค.ศ. 1330 |
| ก่อนหน้า | แม่นางตะปี |
| ถัดไป | ไม่ทราบ |
| ประสูติ | ป. คริสต์ทศวรรษ 1300 เมาะตะมะ |
| สวรรคต | ค.ศ. 1363/64 725 ME เมาะตะมะ |
| คู่อภิเษก | พระเจ้ารามมะไตย (1323–1330) พระยาอายกำกอง (1330) พระยาอายลาว (1330–1348/49) |
| พระราชบุตร | เม้ยเน (Mwei Ne) พระมหาเทวี พระยาอู่ |
| ราชวงศ์ | ฟ้ารั่ว |
| พระราชบิดา | พระเจ้ารามประเดิด |
| ศาสนา | พุทธเถรวาท |
พระประวัติ
แก้พระนางจันทะมังคะละประสูติในคริสต์ศตวรรษที่ 14 เป็นพระราชธิดาของพระเจ้ารามประเดิด (ခွန်လော คูนลอ) รัชกาลที่ 2 และเป็นพระราชนัดดาของพระเจ้าฟ้ารั่ว (มะกะโท) องค์ปฐมกษัตริย์แห่งเมาะตะมะ พระนางมีพระนามเดิมว่า นางอำปะ[3] (နှင်းအံပို นี่นอานโป) มีพระขนิษฐาร่วมพระมารดาเดียวกัน 1 พระองค์คือพระนางตะละชินซอบุต (တလရှင်စောဗုတ် ตะละชีนซอโบะ) พระมเหสีในพระยาอายลาวเช่นเดียวกับพระนางจันทะมังคะละและมีพระเชษฐาต่างพระมารดา 1 พระองค์คือพระยาอายลาว
ใน ค.ศ. 1311 พระนางสูญเสียพระราชบิดาเนื่องจากถูกปลงพระชนม์ระหว่างการยึดอำนาจโดยสมิงมังละ (မင်းဗလ มี่นบะละ) พระสวามีของนางอุ่นเรือน (နှင်းဥရိုင် นี่นอุไยง์) ผู้เป็นพระปิตุจฉา (อา) พระขนิษฐาของพระเจ้าฟ้ารั่วและพระเจ้ารามประเดิด ต่อมาสมิงมังละและนางอุ่นเรือนได้จัดการให้พระนางอภิเษกกับเจ้าชายสอเซนพระโอรสองค์ใหญ่ของสมิงมังละและนางอุ่นเรือนโดยมีพระโอรส–ธิดาทั้งสิ้น 3 พระองค์คือ[4] เม้ยเน (Mwei Ne), พระมหาเทวี (မဟာဒေဝီ มะฮาเดวี) และพระยาอู่ (ဗညားဦး บะญ่าอู้) กษัตริย์องค์ที่ 8 พระราชบิดาของพระเจ้าราชาธิราช (ရာဇာဓိရာဇ် ยาซาดะริ) หรือ พญาน้อย กษัตริย์องค์ที่ 9
อ้างอิง
แก้- เชิงอรรถ
- บรรณานุกรม
- เจ้าพระยาพระคลัง (หน). วรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ หมวดบันเทิงคดี เรื่อง ราชาธิราช. กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, 2546. 500 หน้า. หน้า 17-47.
- ประชุมพงศาวดารเล่ม 2 (ประชุมพงศาวดารภาค 1 ตอนปลาย และภาค 2). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2506. 336 หน้า. หน้า 21-24.