โพรโทซัว

โพรโทซัว
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	Eukaryota
อาณาจักร:	Protista
ไฟลัม:	Protozoa

โปรโตซัว (ละติน: protozoa) เป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวขนาดเล็กที่จัดได้ว่ามีความสำคัญมากในระบบนิเวศ สามารถอาศัยอยู่ได้ทั้งน้ำจืด และน้ำเค็ม รวมทั้งบริเวณที่ชื้นแฉะ ยังพบว่าอาศัยอยู่ในร่างกายของสัตว์บกอีกหลายชนิด มีทั้งที่เป็นโทษและมีประโยชน์ โพรโทซัวนั้นมีทั้งที่สามารถสร้างอาหารได้เอง เช่น พวกที่สามารถสังเคราะห์ด้วยแสงได้ซึ่งมักจะสีเขียวของคลอโรฟิลล์ และพวกไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ การเพิ่มขึ้นของโพรโทซัวอย่างรวดเร็วหรือการบลูมขึ้นมา จะทำให้เกิดปรากฏการณ์ red tide ซึ่งเป็นอันตรายต่อสัตว์น้ำบริเวณนั้น ความเป็นพิษเกิดจากกระบวนการเมแทบอลิซึม และถูกขับออกมาละลายอยู่ในน้ำ โดยพิษจะมีผลให้สัตว์น้ำเป็นอัมพาต

การจัดจำแนกประเภท

• ไฟลัมซาร์โคแมสติโกฟอรา (Sarcomastigophora) หรือซูโอแฟลกเจลเลต (Zooflagellate) เป็นโปรโตซัวที่ว่ายน้ำได้ด้วยแฟลกเจลลา มีทั้งที่อาศัยเป็นอิสระในน้ำ ในดิน หรือเป็นปรสิต ชนิดที่เป็นปรสิตบางชนิดอาศัยอยู่ในทางเดินอาหารของปลวกเพื่อช่วยย่อยเนื้อไม้ Trypanosoma เป็นปรสิตก่อโรคเหงาหลับ (African sleeping sickness) โปรโตซัวในไฟลัมนี้อีกชนิดเรียกว่าซาร์โคดิเนส เป็นกลุ่มที่เคลื่อนที่ด้วยเท้าเทียม เช่น
  • อะมีบา พบในน้ำจืด น้ำทะเลและในดิน ชนิดที่อยู่ในน้ำจืดจะมีคอนแทรกไทล์ แวคิวโอลซึ่งจะเก็บและขับน้ำออกจากเซลล์ และช่วยในการเคลื่อนที่ของเซลล์ด้วย
  • เฮลิโอโซน (heliozoans) มีเท้าเทียมยื่นออกได้รอบตัว ขนาดละเอียด มองดูคล้ายรังสีพระอาทิตย์ซึ่งยืดหรือหดโดยการควบคุมการสร้างหรือรื้อสายทูบูลิน
  • ฟอรามินิเฟอรัน (Foraminiferans) ส่วนใหญ่อยู่ในทะเล มีเปลือกห่อหุ้มเซลล์ ซึ่งมีองค์ประกอบเป็นแคลเซียมคาร์บอเนต
  • เรดิโอลาเรียน (radiolarians) ส่วนใหญ่เป็นแพลงก์ตอนในทะเลโครงสร้างส่วนใหญ่คล้ายเฮลิโอโซน แต่มีระบบโครงสร้างเป็นซิลิกอน
• ไฟลัมอะปิคอมเพลซา (Apicomplexa) ได้แก่ สปอโรโซน (Sporozoans) เป็นปรสิตทั้งหมด เคลื่อนที่ไม่ได้ วงชีวิตมีทั้งการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ การแพร่พันธุ์อาศัยทั้งพาหะ (แมลง) และโฮสต์ (สัตว์) เช่น พลาสโมเดียมซึ่งก่อโรคมาลาเรีย
• ไฟลัมซิลิโอฟลอรา (Ciliophora) ได้แก่โปรโตซัวที่มีซิเลีย (cilate protozoan) มีซิเลียช่วยในการว่ายน้ำ เป็นเซลล์เดี่ยวที่มีความซับซ้อน มีการตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม และมีทางเข้าของอาหารคล้ายปาก (oral groove) อาหารจะถูกย่อยในแวคิวโอลอาหาร (food vacuole) ที่ทำหน้าที่คล้ายกระเพาะอาหาร มีช่องเปิดส่งของเสียจากแวคิวโอลอาหารออกสู่ภายนอก (anal pore) ดำรงชีพด้วยการล่าเหยื่อ ตัวอย่างเช่น พารามีเซียม ปลาไม่มีกระดูก