ภาษาอูรักลาโวยจ

ภาษาอูรักลาโวยจ หรือ ภาษาอูรักลาโว้ย เป็นภาษามลายูพื้นเมืองดั้งเดิมภาษาหนึ่งที่ใช้กันในภาคใต้ของประเทศไทย มีผู้พูดราว 5,000 คน (พ.ศ. 2555) โดยเฉพาะในเกาะภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต และเกาะลันตา จังหวัดกระบี่ นอกจากนี้ยังมีผู้พูดในท้องที่อื่นทางภาคใต้ฝั่งตะวันตกอย่างเกาะอาดัง จังหวัดสตูล เป็นต้น ไม่พบในประเทศมาเลเซีย

ภาษาอูรักลาโวยจ
ออกเสียง	[ʔuˈrʌk̚ laˈwojʔ]
ประเทศที่มีการพูด	ไทย
ภูมิภาค	จังหวัดภูเก็ต, จังหวัดกระบี่, จังหวัดสตูล
ชาติพันธุ์	อูรักลาโวยจ
จำนวนผู้พูด	5,000 คน  (2555)
ตระกูลภาษา	ออสโตรนีเซียน มาลาโย-โพลีเนเซีย (เป็นที่โต้แย้ง) มาเลย์อิก ภาษาอูรักลาโวยจ
ระบบการเขียน	มาตรฐานกำหนดให้ใช้อักษรไทย
สถานภาพทางการ
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ไทย
ผู้วางระเบียบ	สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล
รหัสภาษา
ISO 639-3	urk

ภาษาอูรักลาโวยจจัดอยู่ในตระกูลภาษาออสโตรนีเซียน กลุ่มภาษามาลาโย-โพลีเนเซีย สาขามาเลย์อิก ผู้พูดภาษานี้เป็นภาษาแม่คือชาวอูรักลาโวยจซึ่งเป็นกลุ่มชาติพันธุ์กลุ่มหนึ่งในประเทศไทย พวกเขานับถือความเชื่อดั้งเดิม ศาสนาพุทธ ศาสนาคริสต์ และศาสนาอิสลาม

สัทวิทยา

พยัญชนะ

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาอูรักลาโวยจถิ่นบ้านสังกาอู้ จังหวัดกระบี่

ลักษณะการออกเสียง			ตำแหน่งเกิดเสียง
			ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
เสียงนาสิก			m	n	ɲ	ŋ
เสียงหยุด	ก้อง		b	d	ɟ	ɡ
	ไม่ก้อง	ไม่พ่นลม	p	t	c	k	ʔ
		พ่นลม	(pʰ)	(tʰ)	(cʰ)	(kʰ)
เสียงเสียดแทรก			(f)	s			h
เสียงลิ้นกระทบ				r
เสียงข้างลิ้น				l
เสียงกึ่งสระ			w		j

• หน่วยเสียงในวงเล็บเป็นหน่วยเสียงที่พบในคำยืมจากภาษาอื่นเป็นส่วนใหญ่
• หน่วยเสียงพยัญชนะต้นควบในภาษาอูรักลาโวยจถิ่นบ้านสังกาอู้มี 15 หน่วยเสียง ได้แก่ /mr/, /br/, /bl/, /pr/, /pl/, /pʰl/, /tr/, /tl/, /ɟr/, /cr/, /kr/, /kl/, /sr/, /hl/ และ /hj/
• แหล่งข้อมูลต่าง ๆ วิเคราะห์สถานะทางสัทวิทยาของ [jʔ] และ [jh] (ซึ่งปรากฏท้ายพยางค์) แตกต่างกันไป บางแหล่งจัดให้ [jʔ] เป็นหน่วยเสียงย่อยของหน่วยเสียง /c/ และจัดให้ [jh] เป็นหน่วยเสียงย่อยของหน่วยเสียง /s/ ในขณะที่บางแหล่งจัดให้ [jʔ] เป็นหน่วยเสียงย่อยของหน่วยเสียง /c/ เท่านั้น และบางแหล่งไม่เห็นด้วยกับการจัดเช่นนี้ทั้งหมด
• หน่วยเสียง /r/ ในภาษาอูรักลาโวยจถิ่นบ้านสังกาอู้มีเสียงแปร 2 เสียง ได้แก่ เสียงลิ้นกระทบ ปุ่มเหงือก ก้อง [ɾ] และเสียงที่มีลักษณะใกล้เคียงกับเสียงเสียดแทรก เพดานอ่อน ก้อง [ɣ]
• หน่วยเสียง /l/ ในภาษาอูรักลาโวยจถิ่นบ้านสังกาอู้ปรากฏในตำแหน่งต้นพยางค์เท่านั้น แต่ในภาษาอูรักลาโวยจถิ่นภูเก็ตปรากฏทั้งในตำแหน่งต้นพยางค์และท้ายพยางค์

สระ

สระเดี่ยว

หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษาอูรักลาโวยจถิ่นบ้านสังกาอู้ จังหวัดกระบี่

ระดับลิ้น	ตำแหน่งลิ้น
	หน้า	กลาง	หลัง
สูง	i		u
กลาง	e	ə	o
ต่ำ	ɛ	a	ɔ

ความสั้นยาวของเสียงสระไม่ทำให้ความหมายของคำเปลี่ยนแปลง แต่เสียงสระในพยางค์เปิดมักยาวกว่าเสียงสระในพยางค์ปิด และในขณะเดียวกัน เสียงสระที่มีพยัญชนะนาสิกเป็นพยัญชนะท้ายมักยาวกว่าเสียงสระที่มีพยัญชนะหยุดเป็นพยัญชนะท้าย

สระประสม

หน่วยเสียงสระประสมภาษาอูรักลาโวยจถิ่นบ้านสังกาอู้มี 2 หน่วยเสียง ได้แก่ /ia/ และ /ua/

ลักษณ์เหนือหน่วยแยกส่วน

ภาษาอูรักลาโวยจไม่มีวรรณยุกต์ แต่มีการเน้นพยางค์ (stress) และการใช้ทำนองเสียง (intonation) ทำให้ฟังแล้วคล้ายกับมีวรรณยุกต์ ตัวอย่างเช่น คำที่มี 2–3 พยางค์ จะเน้นที่พยางค์สุดท้าย, คำสุดท้ายของประโยคคำถาม จะมีทำนองเสียงสูงขึ้น, คำสุดท้ายของประโยคปฏิเสธ จะมีทำนองเสียงลงต่ำกว่าปกติ เป็นต้น แม้ว่าการเปลี่ยนทำนองเสียงในประโยคสามารถทำให้ความหมายของประโยคนั้นเปลี่ยนแปลงไปได้ แต่การออกเสียงเน้นที่พยางค์ใดก็ตามของคำไม่ทำให้ความหมายของคำนั้นเปลี่ยนแปลง

ระบบการเขียน

เดิมทีภาษาอูรักลาโวยจไม่มีตัวเขียน นับวันจะยิ่งสูญหาย จึงเกิดโครงการ "แนวทางในการศึกษาศักยภาพของชุมชนเพื่อการอนุรักษ์และฟื้นฟูภาษา วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างมีส่วนร่วมของชาวอูรักลาโวยจ บ้านสังกาอู้ ต.เกาะลันตาใหญ่ อ.เกาะลันตา จ.กระบี่" ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ฝ่ายวิจัยเพื่อท้องถิ่น และศูนย์ศึกษาและฟื้นฟูภาษาและวัฒนธรรมในภาวะวิกฤต สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล และได้จัดทำมาตรฐานการเขียนภาษาอูรักลาโวยจด้วยอักษรไทยขึ้นตามระบบเสียงภาษาอูรักลาโวยจที่พูดกันอยู่ในหมู่ที่ 7 บ้านสังกาอู้ ตำบลเกาะลันตาใหญ่ อำเภอเกาะลันตา จังหวัดกระบี่ เป็นหลัก

ตัวเขียนภาษาอูรักลาโวยจอักษรไทยตามที่คณะกรรมการพัฒนาระบบเขียนและจัดทำคู่มือภาษาชาติพันธุ์ด้วยอักษรไทย ศูนย์ศึกษาและฟื้นฟูภาษาและวัฒนธรรมในภาวะวิกฤต มหาวิทยาลัยมหิดล ได้กำหนดไว้ มีรายละเอียดดังต่อไปนี้

พยัญชนะ อักษรไทย เสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย ก /k/ เกอตับ ปู ฮลัก เหยี่ยว กฺ /ɡ/ กฺีกฺี ฟัน (นาม) ค /kʰ/ คอด ค้อน (นาม) ง /ŋ/ งาจิ กรรไกรหนีบหมาก ปีนัง หมาก จ /c/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) จีเจด แหวน ช /cʰ/ เชอนีง ลูกเนียง ซ /s/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) ซีโปยจ หอย ญ /ɲ/ ญาเมาะ ยุง ด /d/ ดาโวด ใบไม้ /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) ฮูยฺัด ฝน ต /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) ตางัน มือ ท /tʰ/ ทก ถัง น /n/ นูนัง น้อยหน่า กันตูกัน ฟักทอง บ /b/ บาบี หมู /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) ฮายับ ไก่ ป /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) ปีซัก กล้วย พ /pʰ/ พากฺิ แบ่ง ฟ /f/ ฟีม ฟิล์ม ม /m/ มาทู ผึ้ง เคอนัม กระต่าย ย /j/ ยาตก หัวใจ ตูปัย กระรอก ยจ [jʔ] มูโลยจ ปาก ยฮ [jh] นุยฮ ปลาหมึก ยฺ /ɟ/ ยฺารี นิ้ว ร /r/ รากฺา ตะกร้า ล /l/ ลีปัด ตะขาบ ว /w/ วัยจ วัด (นาม) เมียว แมว อ /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) อีกัด ปลา ฮ /h/ ฮูรัก กุ้ง รูมะฮ บ้าน ไม่มีรูป /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) ยาโกฺะ ข้าวโพด นอกเหนือจากมาตรฐานนี้ ยังมีการใช้รูปพยัญชนะ ฆ แทน กฺ; ฌ แทน ยฺ; และ –จ แทน –ยจ มีการใช้รูป –ยํ และ –ล แสดงหน่วยเสียง /l/ ท้ายพยางค์ ในภาษาอูรักลาโวยจถิ่นภูเก็ต

สระ อักษรไทย เสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย –ะ /a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ หรือ /h/) กฺาวะ แมงมุม เตองะฮ กลาง –ั /a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายที่ไม่ใช่ /ʔ/, /h/ และ /w/) มรับ ฟัก (ไข่) บรัยฮ ข้าวสาร –า /a/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) นากา ขนุน ซาวารา เสียง –ิ /i/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /h/ รวมทั้งพยัญชนะอื่น เช่น พยัญชนะหยุด) ฮาบิฮ หมด อีติ เป็ด กิก แห้ง –ี /i/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย หรือมีพยัญชนะท้ายในบางคำ) ปีปี แก้ม คีม คีม เชอนีง ลูกเนียง –ุ /u/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) กามุง มุ้ง ยูรุยฮ ก่อน –ู /u/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) มาทู ผึ้ง บรูมา แข่ง เ–ะ /e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ หรือ /h/) พาเพะ กิ๊บติดผม เบอเละฮ ได้ เ– /e/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย หรือมีพยัญชนะท้ายอื่น) กลาเม มะพร้าว งาเญน ตก (เบ็ด) แ–ะ /ɛ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ หรือ /h/) ตาแมะ มีดอีโต้ มาแระฮ มา แ– /ɛ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย หรือมีพยัญชนะท้ายอื่น) แฮ แห่ แกฺรก ตะกวด (แลนดำ) โ–ะ /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ หรือ /h/) ญาโตะ สับปะนก (เครื่องมือเจาะหอย) ซาโวะฮ สมอเรือ โ–ะ (ลดรูป) /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายที่ไม่ใช่ /ʔ/, /h/, /j/, [jʔ] และ [jh]) บูรก นก รูมด ก่อ, จุด (ไฟ) โ– /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /j/, [jʔ] หรือ [jh] รวมทั้งพยัญชนะอื่น ในบางคำ) โกย ขนม ราโมยจ เงาะ ดาโวด ใบไม้ เ–าะ /ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ หรือ /h/) ญาเวาะ สวิงดักปลา เบาะฮ ใส่ –อ /ɔ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย หรือมีพยัญชนะท้ายอื่น) ตีกอ กาน้ำ พลอก เสียงของตก เ–อ /ə/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) เตอเลอ ไข่ เจรอเมน กระจก เ–ีย /ia/ เดียด ทุเรียน เมียว แมว –ัวะ /ua/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) ยฺัวะ เต้นอย่างสนุกสนาน ลัวะ ช่องแคบ –ัว /ua/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) เบอนัว โลก, จักรวาล –ว– /ua/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) บวยจ ทำ ฮวยจ ไข้หวัด เ–า /aw/ ลีเมา มะนาว เยฺรา ใส สระสั้นที่ไม่มีตัวสะกดจะมีเสียง /ʔ/ อยู่ด้วย สระสั้นที่มีตัวสะกดเป็น –ฮ ไม่ต้องเปลี่ยนรูปสระ รูปสระ –ี โดยทั่วไปใช้แทนเสียงสระ /i/ ที่ไม่มีเสียงพยัญชนะท้าย แต่บางครั้งยังใช้ แทนเสียงสระ /i/ ที่มีเสียงพยัญชนะท้ายด้วย โดยเฉพาะพยัญชนะนาสิก รูปสระ โ–ะ ที่มีตัวสะกดนอกเหนือจาก –ฮ โดยทั่วไปเขียนแบบลดรูป ยกเว้นเมื่อ ตัวสะกดนั้นเป็น –ย, –ยจ, –ยฮ รวมทั้งพยัญชนะอื่นในบางคำ จะใส่ โ กำกับไว้ รูปสระ เ–ะ, แ–ะ และ เ–าะ ถ้ามีตัวสะกด ไม่ต้องใส่ไม้ไต่คู้ ในคำยืมบางคำปรากฏเสียงสระ /ə/ ในพยางค์ปิดด้วย ในกรณีนี้จะแสดงด้วยรูป เ–ิ นอกเหนือจากมาตรฐานนี้ ยังมีการใช้รูปสระ –ือ แทน เ–อ ในพยางค์ที่ไม่เน้นหนัก

อ้างอิง

• Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/.