การตรวจปัสสาวะ
การตรวจปัสสาวะ (Urinalysis หรือ UA) คือ วิธีการตรวจวิเคราะห์ปัสสาวะ หรือเป็นที่รู้จักในชื่อ R&M (Routine and Microscopy) เป็นหนึ่งในวิธีการตรวจพื้นฐานสำหรับการวินิจฉัยทางการแพทย์[1]
| การตรวจปัสสาวะ | |
|---|---|
| หัตถการและการตรวจทางห้องปฏิบัติการ | |
 เม็ดเลือดขาวจากปัสสาวะภายใต้กล้องจุลทรรศน์ | |
| MeSH | D016482 |
การตรวจปัสสาวะสามารถหาค่าของสารหรือเซลล์ต่าง ๆ รวมทั้ง คุณสมบัติของปัสสาวะ เช่น ความถ่วงจำเพาะ ได้ โดยสามารถตรวจได้จากแถบตรวจปัสสาวะ (Urine test strip) ซึ่งจะอ่านผลจากการเปลี่ยนแปลงของสีและการตรวจปัสสาวะโดยใช้กล้องจุลทรรศน์
ตัวแปรเป้าหมาย แก้
ไออน และ trace metals แก้
| เป้าหมาย | ค่าต่ำ | ค่าสูง | หน่วยวัด | ความเห็น |
|---|---|---|---|---|
| Nitrite | ไม่มีข้อมูล | 0 / ให้ผลลบ[2] | การตรวจพบไนไตรทในปัสสาวะสามารถบ่งบอกได้ว่ามีแบคทีเรีย coliform ซึ่งเป็นสัญญาณว่ามีการติดเชื้อ นอกจากนี้ การตรวจวิเคราะห์อย่างอื่น เช่น leukocyte esterase, จำนวนเม็ดเลือดขาวในปัสสาวะ รวมทั้ง อาการต่างๆ เช่น ปัสสาวะแสบขัด (dysuria) ปัสสาวะต้องรีบ (urgency) มีไข้และหนาวสั่น ก็เป็นอาการที่บ่งบอกถึงการติดเชื้อได้เช่นกัน | |
| Sodium (Na) - ต่อวัน | 150[3] | 300[3] | mmol / 24 ชั่วโมง | การตรวจวิเคราะห์ระดับโซเดียมเป็นสิ่งที่จำเป็นระหว่างการวินิจฉัยโรคไตวายเรื้อรัง ซึ่งการขับถ่ายโซเดียมในรูปแบบ FeNa เป็นตัวบ่งชี้สำคัญในการแยกภาวะก่อนไตวายและหลังไตวาย |
| Potassium (K) - ต่อวัน | 40[3] | 90[3] | mmol / 24 ชั่วโมง | การตรวจวิเคราะห์ระดับโพแทสเซียมในปัสสาวะอาจจำเป็นสำหรับการวินิจฉัยภาวะโพแทสเซียมในเลือดต่ำ (hypokalemia) ในกรณีของการสูญเสียโพแทสเซียมในระบบทางเดินอาหารจะทำให้ระดับโพแทสเซียมในปัสสาวะต่ำ ส่วนในกรณีการสูญเสียโพแทสเซียมจากไตนั้น ระดับโพแทสเซียมในปัสสาวะจะสูง การลดลงของระดับโพแทสเซียมในปัสสาวะสามารถพบได้ใน hypoaldosteronism และ adrenal insufficiency |
| Urinary calcium (Ca) - ต่อวัน | 15[4] | 20[4] | mmol / 24 ชั่วโมง | ระดับแคลเซียมที่สูงอย่างผิดปกติ เรียกว่า ภาวะแคลเซียมในปัสสาวะสูง (hypercalciuria) ส่วนระดับแคลเซียมที่ต่ำอย่างผิดปกติ เรียกว่า ภาวะแคลเซียมในปัสสาวะต่ำ (hypocalciuria) |
| 100[4] | 250[4] | mg / 24 ชั่วโมง | ||
| Phosphate (P) - ต่อวัน | ไม่มีข้อมูล[3] | 38[3] | mmol / 24 ชั่วโมง | ภาวะ Phosphaturia คือ การขับถ่ายฟอสเฟตในระดับสูงผ่านปัสสาวะสามารถแบ่งออกเป็นชนิดหลัก (primary) และชนิดรอง (secondary) โดยภาวะ Primary hypophosphatemia คือ การขับถ่ายฟอสเฟตโดยตรงจากไตซึ่งเกิดจากความผิดปกติที่ไตเป็นหลัก รวมทั้ง อาจเป็นผลที่เกิดจากยาขับปัสสาวะหลายชนิดที่มีผลต่อไตด้วย นอกจากนี้ สาเหตุของชนิดรอง รวมทั้ง ภาวะ hyperparathyroidism เกิดจากการขับถ่ายฟอสเฟตระดับสูงในปัสสาวะ |
สำหรับค่า fractional sodium excretion ที่เป็นค่าร้อยละของการกรองโซเดียมโดยไตซึ่งถูกจะขับออกมาพร้อมกับปัสสาวะ สามารถใช้เป็นตัวบ่งชี้สำหรับภาวะไตวายเฉียบพลันและภาวะปัสสาวะออกน้อย (Oliguria) โดยถ้าค่าที่ได้ต่ำกว่า 1% บ่งบอกว่าเกิด prerenal disease และถ้าค่าสูงกว่า 3%[5] บ่งบอกถึงภาวะ acute tubular necrosis และการเกิดความเสียหายที่ไต
โปรตีนและเอนไซม์ แก้
| เป้าหมาย | ค่าต่ำ | ค่าสูง | หน่วยวัด | ความเห็น |
|---|---|---|---|---|
| Protein | 0 | ปริมาณน้อยมาก[2] / 20 |
mg/dL | โปรตีนอาจวัดได้ด้วยวิธี Albustix Test เนื่องจากโปรตีนเป็นโมเลกุลที่ใหญ่มาก ดังนั้น ในภาวะปกติ เราจึงไม่สามารถตรวบพบโปรตีนได้ในปัสสาวะ การตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะ (proteinuria) จึงบอกได้ถึงความผิดปกติของการกรองโดย glomerulus โดยอาจเกิดจากสาเหตุของการติดเชื้อที่ไตหรือเป็นผลที่เกิดจากโรคอื่นแต่ส่งผลกระทบมาที่ไตได้ เช่น เบาหวาน ดีซ่าน หรือ ภาวะ hyperthyroidism |
| hCG ในผู้ที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ |
- | 50[6] | U/L | ฮอร์โมนนี้สามารถพบได้ในสตรีตั้งครรภ์ สามารถตรวจโดยใช้ชุดตรวจการตั้งครรภ์โดยทั่วไป |
เซลล์เม็ดเลือด แก้
| เป้าหมาย | ค่าต่ำ | ค่าสูง | หน่วยวัด | ความเห็น |
|---|---|---|---|---|
| เม็ดเลือดแดง | 0[2][7] | 2[2] - 3[7] | ต่อ High Power Field (HPF) |
|
| RBC casts | ไม่มีข้อมูล | 0 / ผลลบ[2] | ||
| เม็ดเลือดขาว | 0[2] | 2[2] / ผลลบ[2] | ||
| - | 10 | ต่อ µl หรือ mm3 |
ภาวะปัสสาวะมีหนอง (pyuria) สามารถตรวจพบเม็ดเลือดขาว 10 เซลล์หรือมากกว่า ต่อ ไมโครลิตร (µl) หรือ cubic millimeter (mm3) | |
| เลือด | ไม่มีข้อมูล | 0 / ให้ผลลบ[2] | เลือดเพียงปริมาณเล็กน้อยก็สามารถทำให้ปัสสาวะเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือชมพูได้ ดังนั้น มันจึงเป็นการยากที่จะตัดสินว่ามีการเลือดอกโดยการตรวจอย่างหยาบ ๆ (gross examination) สีของปัสสาวะที่เปลี่ยนเป็นสีแดงอาจเกิดจากการหลั่งของเม็ดสี เช่น myoglobin และฮีโมโกลบิน สามารถพบในกรณีที่ตรวจโดยการใช้แถบตรวจปัสสาวะแล้วให้ผลว่ามีเลือดแต่เมื่อนำปัสสาวะไปส่องใต้กล้องจุลทรรศน์กลับไม่พบว่ามีเม็ดเลือดแดง เมื่อพบว่ามีเม็ดเลือดในปัสสาวะควรจะตรวจค่า INR/PT/PTT รวมทั้งให้ส่งปัสสาวะที่เก็บมาใหม่ๆ สำหรับการส่งตรวจ |
โมเลกุลอื่นๆ แก้
| เป้าหมาย | ค่าต่ำ | ค่าสูง | หน่วยวัด | ความเห็น |
|---|---|---|---|---|
| กลูโคส | ไม่มีข้อมูล | 0 / ให้ผลลบ[2] | กลูโคสสามารถวัดได้ด้วยวิธี Benedict's Test โดยปกติแล้วกลูโคสจะไม่สามารถตรวจพบได้ในปัสสาวะเนื่องจากกลูโคสจะถูกดูดซึมจากท่อไตกลับไปยังเลือด การพบกลูโคสในปัสสาวะ เรียกว่า glucosuria | |
| Ketone bodies | ไม่มีข้อมูล | 0 / ให้ผลลบ[2] | เมื่อร่างกายเกิดการขาดคาร์โบไฮเดรตหรือรับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง ร่างกายก็จะเผาพลาญไขมันเพื่อให้ได้พลังงาน กระบวนการเผาผลาญไขมันแบ่งเป็นขั้นตอน ดังนี้ (1) ไตรกลีเซอไรด์เปลี่ยนเป็นกรดไขมันและกลีเซอรอล (2) กรดไขมันเปลี่ยนเป็นสารประกอบที่มีขนาดเล็ก (acetoacetic acid, betahydroxybutyric acid, และ acetone) (3) สารประกอบที่มีขนาดเล็กถูกใช้ในกระบวนการ aerobic cellular respiration เมื่อการสร้างสารประกอบในกระบวนการเผาผลาญกรดไขมัน (เรียกว่า ketone bodies) มากเกินความสามารถที่ร่างกายจะเผาผลาญได้ มันก็จะถูกสะสมไว้ใยเลือดและปัสสาวะ (ketonuria) | |
| บิลิรูบิน | ไม่มีข้อมูล | 0 / ให้ผลลบ[2] | phagocytic cell ของม้ามและไขกระดูมีหน้าที่ในการทำลายเม็ดเลือดเก่าและเปลี่ยน heme ของฮีโมโกลบินไปเป็นบิลิรูบินและจะถูกขับออกไปยังเลือดและถูกนำไปที่ตับเพื่อทำการจับกับ glucuronic acid จนกระทั่ง อยู่ในรูปของ conjugated form ซึ่ง conjugated form ของบิลิรูบินจะถูกขับไปยังเลือดและขับออกไปทางท่อน้ำดีผ่านไปยังลำไส้เล็ก โดยปกติแล้วเลือดจะมีปริมาณของบิลิรูบินเพียงเล็กน้อย ดังนั้น หากระดับบิลิรูบินในเลือดสูงผิดปกติอาจเกิดจากการทำลายเม็ดเลือดแดงที่มากขึ้น, เกิดความเสียหายที่ตับ เช่น ไวรัสตับอักเสบ ตับแข็ง และอาจเกิดจากนิ่วอุดต้นที่ท่อน้ำดี การที่ร่างกายมีระดับบิลิรูบินในเลือดสูงนั้นจะทำให้เกิดภาวะดีซ่าน | |
| Urobilinogen | 0.2[2] | 1.0 [2] | Ehrlich units or mg/dL | |
| Creatinine - per day | 4.8[3] | 19[3] | mmol / 24 ช.ม. | |
| Free catecholamines, dopamine - per day |
90 [8] | 420 [8] | μg / 24 ช.ม. | |
| Free cortisol | 28[9] or 30[10] | 280[9] หรือ 490[10] | nmol/24 ช.ม. | ค่าที่ต่ำกว่าปกติอาจจะเป็น Addison's disease ในขณะที่ค่าสูงกว่าปกติอาจเป็น Cushing's syndrome ค่าที่ต่ำกว่า 200 nmol/24 ช.ม. (72 µg/24 ช.ม.[11]) บ่งบอกว่าไม่เป็น Cushing's syndrome[10] |
| 10[12] or 11[11] | 100[12] or 176[11] | µg/24 ช.ม. | ||
| Phenylalanine | 30.0 | mg/L[13] | ในการตรวจคัดกรองทารกแรกเกิดนั้น ถ้าพบค่าที่สูงกว่าปกติจะบ่งชี้ว่าเกิดภาวะ phenylketonuria[13] |
วิธีตรวจ แก้
แถบตรวจปัสสาวะ แก้
แถบตรวจปัสสาวะ สามารถใช้ตรวจ
- เม็ดเลือดขาว - ถ้าพบในปัสสาวะ เรียกว่า leukocyturia
- Nitrite - ถ้าพบในปัสสาวะ เรียกว่า Nitrituria
- โปรตีน - ถ้าพบในปัสสาวะ เรียกว่า Proteinuria ดู Albuminuria และ Microalbuminuria ประกอบ
- เม็ดเลือดแดง - ถ้าพบในปัสสาวะ เรียกว่า Hematuria
- ความถ่วงจำเพาะ
- pH
การตรวจใต้กล้องจุลทรรศน์ แก้
จำนวนและชนิดของเซลล์ รวมทั้ง สารประกอบอื่น ๆ เช่น urinary casts สามารถนำมาใช้เป็นข้อมูลและรายละเอียดสำหรับการวินิจฉัยได้
- Hematuria - เกี่ยวข้องกับนิ่วที่ไต การติดเชื้อ มะเร็ง และอื่น ๆ
- Pyuria - เกี่ยวข้องกับ การติดเชื้อที่ทางเดินปัสสาวะ
- eosinophiluria - เกี่ยวข้องกับ allergic interstitial nephritis, atheroembolic disease
- Red blood cell casts - เกี่ยวข้องกับ glomerulonephritis, vasculitis, malignant hypertension
- White blood cell casts - เกี่ยวข้องกับ acute interstitial nephritis, exudative glomerulonephritis, severe pyelonephritis
- (heme) granular casts - เกี่ยวข้องกับ acute tubular necrosis
- crystalluria - เกี่ยวข้องกับ acute urate nephropathy (หรือ "Acute uric acid nephropathy", AUAN)
- calcium oxalatin - เกี่ยวข้องกับ ethylene glycol toxicity
วิธีอื่น แก้
- Urine culture - เป็นการเลี้ยงจุลชีพ (microbiological culture) จากปัสสาวะ, การตรวจแบคทีเรียในปัสสาวะ (bacteriuria) สามารถบ่งบอกได้ว่าอาจมีการติดเชื้อที่ทางเดินปัสสาวะ (urinary tract infection)
- Icotest - ใช้สำหรับการตรวจการทำลายเม็ดเลือดแดงเก่าที่พบได้ในปัสสาวะ
- Hemoglobin Test - ภาวะเม็ดเลือดแดงแตก (Hemolysis) ในหลอดเลือด, หลอดเลือด capillaries ของ glomerulus แตก หรือ ภาวะการตกเลือด (hemorrhage) ในระบบทางเดินปัสสาวะซึ่งเป็นสาเหตุให้พบฮีโมโกลบินในปัสสาวะ
ดูเพิ่ม แก้
- Uroscopy, การตรวจปัสสาวะแบบดั้งเดิม
- นักเทคนิคการแพทย์
- Urinary casts
- Proteinuria
- แถบตรวจปัสสาวะ
- อุปกรณ์เก็บปัสสาวะ
- Drug test
อ้างอิง แก้
- ↑ Simerville JA, Maxted WC, Pahira JJ (March 2005). "Urinalysis: a comprehensive review". American Family Physician. 71 (6): 1153–62. PMID 15791892. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2005-06-02.
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์) - ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 Normal Reference Range Table เก็บถาวร 2011-12-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from The University of Texas Southwestern Medical Center at Dallas. Used in Interactive Case Study Companion to Pathologic basis of disease.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 Reference range list from Uppsala University Hospital ("Laborationslista"). Artnr 40284 Sj74a. Issued on April 22, 2008
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 medscape.com > Urine Calcium: Laboratory Measurement and Clinical Utility By Kevin F. Foley, PhD, DABCC; Lorenzo Boccuzzi, DO. Posted: 12/26/2010; Laboratory Medicine. 2010;41 (11) :683-686. © 2010 American Society for Clinical Pathology. In turn citing:
- Wu HBA. Tietz Guide to Clinical Laboratory Tests. 4th ed. St. Louis, MO: Saunders, Elsevier; 2006.
- ↑ "MedlinePlus Medical Encyclopedia: Fractional excretion of sodium". สืบค้นเมื่อ 2009-05-02.
- ↑ PMID 15653445 (PMID 15653445)
Citation will be completed automatically in a few minutes. Jump the queue or expand by hand - ↑ 7.0 7.1 "medical.history.interview: Lab Values". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-12-12. สืบค้นเมื่อ 2008-10-21.
- ↑ 8.0 8.1 "University of Colorado Laboratory Reference Ranges". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-05-07. สืบค้นเมื่อ 2008-10-21.
- ↑ 9.0 9.1 Converted from µg/24 ช.ม., using molar mass of 362.460 g/mol
- ↑ 10.0 10.1 10.2 PMID 10342356 (PMID 10342356)
Citation will be completed automatically in a few minutes. Jump the queue or expand by hand - ↑ 11.0 11.1 11.2 Converted from nmol/24h, using molar mass of 362.460 g/mol
- ↑ 12.0 12.1 MedlinePlus > Cortisol - urine. Update Date: 11/23/2009. Updated by: Ari S. Eckman. Also reviewed by David Zieve.
- ↑ 13.0 13.1 PMID 20494631 (PMID 20494631)
Citation will be completed automatically in a few minutes. Jump the queue or expand by hand
แหล่งข้อมุลอื่น แก้
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ การตรวจปัสสาวะ