ประดู่

ชนิดของพืช

ประดู่[3][4] หรือ ประดู่ป่า (อังกฤษ: Burma padauk) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pterocarpus macrocarpus เป็นไม้ผลัดใบขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งในสกุล Pterocarpus วงศ์ Leguminosae

ประดู่
สถานะการอนุรักษ์
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ แก้ไขการจำแนกนี้
อาณาจักร: พืช
Plantae
เคลด: พืชมีท่อลำเลียง
Tracheophytes
เคลด: พืชดอก
Angiosperms
เคลด: พืชใบเลี้ยงคู่แท้
Eudicots
เคลด: โรสิด
Rosids
อันดับ: ถั่ว
Fabales
วงศ์: ถั่ว
Fabaceae
วงศ์ย่อย: วงศ์ย่อยถั่ว
Faboideae
สกุล: Pterocarpus
Pterocarpus
Kurz[2]
สปีชีส์: Pterocarpus macrocarpus
ชื่อทวินาม
Pterocarpus macrocarpus
Kurz[2]
ชื่อพ้อง[2]
รายการ
  • Lingoum cambodianum Pierre
  • Lingoum glaucinum Pierre
  • Lingoum gracile Pierre
  • Lingoum macrocarpum (Kurz) Kuntze
  • Lingoum oblongum Pierre
  • Lingoum parvifolium Pierre
  • Lingoum pedatum Pierre
  • Pterocarpus cambodianus (Pierre) Gagnep.
  • Pterocarpus cambodianus Pierre
  • Pterocarpus glaucinus Pierre
  • Pterocarpus gracilis Pierre
  • Pterocarpus parvifolius (Pierre) Craib
  • Pterocarpus parvifolius Pierre
  • Pterocarpus pedatus (Pierre) Gagnep.
  • Pterocarpus pedatus Pierre

ถิ่นที่อยู่

แก้

ประดู่ชนิดนี้เป็นพรรณไม้พื้นเมืองในอินเดียตะวันออกเฉียงเหนือ, พม่า, ลาว และเวียดนาม[2][5][6] และเป็นพรรณไม้พื้นบ้านดั้งเดิมของไทย[7] ในไทยพบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรังในทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ (ประดู่บ้านจะพบในป่าเบญจพรรณทางภาคใต้ด้วย) โดยขึ้นในที่สูงจากระดับน้ำทะเล 100-600 เมตร ส่วนในพม่าพบขึ้นอยู่ตามพื้นที่ราบหรือเนินสูงต่ำ และพบขึ้นในที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 750 เมตร[8]

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

แก้
  • ลำต้นสูง 15-30 เมตร หุ้มด้วยเปลือกหนาสีน้ำตาลซึ่งแตกสะเก็ดเป็นร่อง ลึก มีนํ้ายางมาก เรือนยอดเป็นพุ่มกลมทึบ กิ่งก้านมักไม่ห้อยระย้าอย่างประดู่บ้าน[9]
  • ใบเป็นใบประกอบรูปขนนกเรียงสลับ ใบย่อยเยื้องสลับกัน 4-10 ใบ รูปไข่ถึงรูปขนาน กว้าง 2.5-5 เซนติเมตร ยาว 5-15 เซนติเมตร ปลายเป็นติ่ง โคนมน
  • ดอกมีสีเหลือง กลิ่นหอม มีกลิ่นคล้ายดอกซ่อนกลิ่น ออกเป็นช่อยาว 10-20 เซนติเมตร ตามง่ามใบ ดอกจะออกช่วงมีนาคม-พฤษภาคม ช่อดอกมีขนาดใหญ่ แต่ไม่แตกกิ่งก้านแขนงมากอย่างประดู่บ้าน(แต่ดอกจะบานแค่หนึ่งถึงสองวันเท่านั้น) [9]
  • ผลมีลักษณะเหมือนรูปโล่แบนบาง ตรงกลางนูน เส้นผ่าศูนย์กลาง 6-10 เซนติเมตร ผลใหญ่กว่าประดู่บ้านมาก และมีขนปกคลุมทั่วไป การขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

การใช้ประโยชน์

แก้

ประดู่มีเนื้อไม้สีแดงอมเหลือง เสี้ยนสนเป็นริ้ว เนื้อละเอียดปานกลาง มีลวดลายสวยงาม ใช้ทำเสา พื้นต่อเรือ เครื่องเรือน เครื่องดนตรี แก่นสีแดงคล้ำใช้ย้อมผ้า และเปลือกให้น้ำฝาดใช้ฟอกหนัง

ประดู่เป็นพันธุ์ไม้ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระราชทานเพื่อปลูกเป็นมงคลประจำจังหวัดชลบุรี เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2537ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ นอกจากนี้ยังเป็นต้นไม้และดอกไม้ประจำจังหวัดชลบุรีและจังหวัดระยอง

ชื่อเรียกตามท้องถิ่น

แก้
  • ดู่ หรือ ดู่ป่า (ภาคเหนือ)
    • ฉะนอง (เชียงใหม่)
    • จิต๊อก (ไทใหญ่-แม่ฮ่องสอน)
    • เตอะเลอ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
  • ประดู่ หรือ ประดู่ป่า (ภาคกลาง)
    • ประดู่เสน (สระบุรี ราชบุรี)

ดูเพิ่ม

แก้

อ้างอิง

แก้
  1. Barstow, M. (2019). "Pterocarpus macrocarpus". IUCN Red List of Threatened Species. 2019: e.T32308A2813424. สืบค้นเมื่อ 2 February 2023.
  2. 2.0 2.1 2.2 "Pterocarpus macrocarpus". International Legume Database & Information Service (ILDIS). สืบค้นเมื่อ 3 July 2017.
  3. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 705.
  4. เต็ม สมิตินันทน์. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เก็บถาวร 2010-05-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สำนักงานหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช, พ.ศ. 2549
  5. "Pterocarpus macrocarpus" (PDF). Danida Forest Seed Centre. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 31 March 2010. สืบค้นเมื่อ 3 July 2017.
  6. "Pterocarpus macrocarpus". International Institute of Tropical Forestry. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 16 January 2009. สืบค้นเมื่อ 3 July 2017.
  7. เดชา ศิริภัทร. "ประดู่ : ตำนานความหอมและบิดาแห่งราชนาวี."
  8. สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 1 (ปราจีนบุรี). กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. "ต้นไม้ที่น่าสนใจ."
  9. 9.0 9.1 วรรณดี พลเยี่ยม. "ดอกประดู่." เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

แหล่งข้อมูลอื่น

แก้
  •   วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ประดู่
  •   ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ ประดู่ ที่วิกิสปีชีส์