ตำนานเมืองนครจำปาศักดิ์ระบุถึงเจ้าปางคำเพียงครั้งเดียวว่า ในปี พ.ศ. 2184 เจ้าปางคำได้เดินทางจากบ้านหนองบัวลำภูมายังนครกาลจำบากนาคบุรีศรีเพื่อคล้องช้างและได้พบกับนางเภา มีรายละเอียดดังนี้
ต่อมาในศักราชได้ ๑๐๐๓ ปีมะเส็งตรีศก เจ้าปางคำบ้านหนองบัวลำภู เดินช้างพลายพังหมอควานพร้อมด้วยท้าวเพี้ยไพร่พลยกลงมาเที่ยวโพนแซกคล้องช้างตามอรัญราวป่าประเทศ ก็ถึงเขตต์แดนนครกาลจำปากนาคบุรีศรีหยุดพักอาศัยในนครได้หลายวัน เจ้าปางคำเห็นนางเภามีสิริรูปอันงาม เจ้าปางคำพูดจาลอบรักร่วมสังวาสด้วยนางเภาจนมีครรภ์ แล้วเจ้าปางคำพร้อมด้วยท้าวเพี้ยไพร่พลช้างต่อหมอควานยกกลับไปบ้านหนองบัวลำภู อยู่ภายหลังนางเภาครรภ์แก่พอถ้วนทศมาสแล้วจะคลอดบุตรก็มีความเจ็บปวดลำบาก นางเภาจึงแช่งไว้ว่า ถ้าหญิงคนใดหาผัวมิได้ มีชายมาลอบรักร่วมสังวาสจนมีครรภ์ดังนี้ ให้หญิงนั้นจัดหากระบือแต่งเครื่องพลีกรรมบวงสรวงเสื้อเมืองทรงเมือง ถ้าผู้ใดไม่ทำตามดังนี้ให้ข้าวในไร่ในนาตายแล้ง แล้วนางเภาจึงสั่งให้พระยาคำยาตรพระยาสองฮาด พร้อมด้วยท้าวเพี้ยใหญ่น้อยทำหนังสือประทับตราประจำครั่งรูปช้างยืนแท่น ประกาศให้พวกส่วยรักษาเขตต์แขวงอำเภอตามคำนางเภา จึงเป็นเยี่ยงอย่างมาจนทุกวันนี้ ครั้นนางเภาคลอดบุตรออกมาเป็นกุมารี นางเภาจึงให้ชื่อบุตรว่านางแพง
— พระยามหาอำมาตยาธิบดี, ตำนานเมืองนครจำปาศักดิ์ ฉะบับ พระยามหาอำมาตยาธิบดี, ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๗๐
แก้
แก้
สังศิลป์ชัย หรือสินไซ เป็นวรรณกรรมที่แพร่หลายในประเทศลาว และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย [ 5] ปัญญาสชาดก หรือชาดกห้าสิบเรื่อง หรือพระเจ้าห้าสิบชาติตามสำนวนลาว[ 6] ล้านช้าง แล้วแอบอ้างเป็นชาดกเพื่อสั่งสอนผู้ฟังให้เกิดความศรัทธา[ 7]
๏ ยามนั้น มะหาเมกเค้า
คะนงเน่งบังบด
สุละพาเอียง
อว่ายแลงลงไม้
อาทิด จอมจันแจ้ง
เดือนสามสัดตะพีด
สะลูฮูบเนื้อ
เนาซ้อนซอบยาม
เมื่อนั้น ปางคำคุ้ม
คะนิงทำทงมาก
เห็นฮุ่ง ยามยอดแก้ว
เทียวใช้ซาดพะอง
ใค่จักตกแต่งตั้ง
แปปั่นเปนไท
ซุลีเซินสวาง
ซ่อยยามยามแค้น
จากการตีความเนื้อหาดังกล่าว ทำให้สังข์ศิลป์ชัยได้รับการสันนิษฐานว่า ประพันธ์ในตอนเช้า แรม 12 ค่ำ เดือน 3 จ.ศ. 1027 ปีฉลู[ note 1] ปางคำ [ 5] สิลา วีระวงส์ สันนิษฐานว่า เจ้าปางคำเป็นบุคคลเดียวกับปางคำ ผู้ประพันธ์สังข์ศิลป์ชัย โดยสันนิษฐานว่าประพันธ์เมื่อ พ.ศ. 2192[ note 2] [ 3] ปางคำ อาจหมายถึงกษัตริย์หรือตำแหน่งผู้แต่งหนังสือในราชสำนัก[ 7] [ 5]
แก้
เรื่องราวของเจ้าปางคำปรากฏในงานเขียนของทายาทอาญาสี่ เมืองอุบลราชธานี [ 3] เชียงรุ่ง เมื่อปี พ.ศ. 2228 จีนฮ่อเข้าโจมตีเชียงรุ่ง เจ้าปางคำร่วมกับเจ้าอินทกุมาร และนางจันทกุมารีอพยพลงมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช พระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราชโปรดให้เจ้าปางคำอภิเษกสมรสกับพระราชนัดดาในพระองค์ และให้เจ้าปางคำไปตั้งเมืองหนองบัวลำภู เป็นอิสระในฐานะเมืองหลานหลวงไม่ขึ้นแก่เวียงจันทน์ เจ้าปางคำสามารถสะสมไพร่พลสร้างกองทัพได้อย่างเสรี และได้ติดตามคล้องช้างป่าเพื่อใช้ในการศึก จนได้พบกับนางเภาที่นครกาลจำบากนาคบุรีศรี ภายหลังเจ้าปางคำถึงแก่กรรม พระตา บุตรชายได้ขึ้นปกครองเมืองแทน[ 8] [ 9] [ 10]
เจ้าปางคำได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นบิดาของพระตา[ 8] พระวอ [ 11] พระเจ้าสิริบุญสาร เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2310 เป็นระยะเวลาห่างกันถึง 126 ปี จึงเป็นการยากที่จะเป็นพ่อลูกกันได้[ 12] [ 2] [ 12]
แก้
จากข้อเสนอว่าเจ้าปางคำอพยพจากเชียงรุ่งมายังหนองบัวลำภู และภายหลังพระวอได้อพยพผู้คนต่อไปยังเมืองอุบลราชธานี[ 3] [ 13] เนินดินซากสถูปในบริเวณวัดมหาชัย ถูกเชื่อว่าเป็นที่บรรจุอัฐิของเจ้าปางคำ[ 4]
↑ จ.ศ. 1027 (พ.ศ. 2208) เป็นปีมะเส็ง ไม่ใช่ปีฉลู
↑ พ.ศ. 2192 เป็นปีฉลู
↑ กรมศิลปากร (ผู้รวบรวม) (1941), "ตำนานเมืองนครจำปาศักดิ์" [Tamnan Mueang Nakhon Champasak], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๗๐ Collection of Historical Archives ] (PDF) , พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, pp. 3–4, สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 ↑ 2.0 2.1 ขุนวรรณรักษ์วิจิตร (1937). "วินิจฉัยประวัติพระประทุมราชวงศา (คำผง)" (PDF) . ศิลปากร . 1 (1): 91–93. สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 . ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 ตันเลิศ, สุธิดา (2018). "ความรับรู้เกี่ยวกับพระวอและพระตา ในงานเขียนของทายาทอาญาสี่เมืองอุบล" [The Perception of Pra Wor and Pra Taa on the Descent of Ayasee’s of Mueang Ubon Writing]. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี . 9 (2): 201–203, 205–207. สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 – โดยทาง Thai Journals Online. ↑ 4.0 4.1 รังศรีรัมย์, ณัฐวุฒิ (15 September 2022). "ประวัติศาสตร์ "จังหวัดหนองบัวลำภู" ที่เพิ่งสร้างตอน 1" . เดอะ อีสานเรคคอร์ด . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2024-02-22. สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 . ↑ 5.0 5.1 5.2 วรเดชนัยนา, คมกฤษณ์ (2014). "พหุลักษณ์ของอำนาจในวรรณกรรมเรื่องสินไซ" [Plurality of Power in Sinxay Literature] (PDF) . Proceeding of IC-HUSO 2014 . The 10th International Conference on Humanities and Social Science. คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. pp. 48–50. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2025-05-14. สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 . ↑ เกียรติจรุงพันธ์, บัญชา (20 January 2010). "เรื่องย่อสินไซ หรือสังข์ศิลป์ชัย" . OK nation . สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 . ↑ 7.0 7.1 บุรีรัตน์, กัญญา (1989). สังข์ศิลป์ชัย : การวิเคราะห์วิจารณ์เชิงประวัติ (วิทยานิพนธ์). มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. นัยพรม, รังสรรค์ (2006). การเมืองวัฒนธรรมกับการรื้อสร้างวรรณศิลป์ในวรรณคดีลาว Cultural Politics and Deconstruction of Literary in Lao Literatures ] (PDF) (วิทยานิพนธ์). มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. p. 51. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2025-05-14. สืบค้นเมื่อ 2025-05-13 . ↑ 8.0 8.1 ณ อุบล, บำเพ็ญ (2004), เล่าเรื่องเมืองอุบลราชธานี , อุบลราชธานี: มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, pp. 18–29, ISBN 974-9541-61-8 ↑ "ประวัติจังหวัดอุบลราชธานี" . จังหวัดอุบลราชธานี . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2013-02-17. สืบค้นเมื่อ 2013-02-22 .↑ ตันเลิศ, สุธิดา (2015). "บทวิจารณ์หนังสือ "เล่าเรื่องเมืองอุบลราชธานี" (PDF) . วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี . 6 (1): 38–39. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2024-07-20. สืบค้นเมื่อ 2025-05-14 . ↑ วิภาคย์พจนกิจ, เติม (2003), ประวัติศาสตร์อีสาน (PDF) (4th ed.), กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับ มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, pp. 92, 94, ISBN 974-571-854-8 แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2024-06-09, สืบค้นเมื่อ 2025-05-14 ↑ 12.0 12.1 ธานี, ระลึก (2003), อุบลราชธานีในอดีต (๒๓๓๕ - ๒๔๗๕) (2nd ed.), อุบลราชธานี: รุ่งศิลป์การพิมพ์ออฟเซท, p. 3 ↑ คูณผล, สุวิชช (2005). "ตำนานนกหัสดีลิงค์กับพิธีเผาศพ" . ไกด์อุบล . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2013-01-18. สืบค้นเมื่อ 2013-02-22 .
