พระอรหันต์
(เปลี่ยนทางจาก อรหันต์)
ในศาสนาพุทธ พระอรหันต์ (อะระหัน/ออระหัน; บาลี: อรหนฺต; สันสกฤต: अर्हत् อรฺหตฺ) คือ พระอริยบุคคลชั้นสูงสุด[1] สามารถละสังโยชน์ได้ครบ 10 ประการ
ประเภท
แก้- แบ่งตามสถานะ มี 3 ประเภท[2]
- พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า หรือ พระพุทธเจ้า คือผู้ตรัสรู้แล้วได้ก่อตั้งศาสนาพุทธ สามารถโปรดเวไนยสัตว์ให้หลุดพ้นเป็นพระอรหันต์ตามได้
- พระปัจเจกพุทธเจ้า คือผู้ตรัสรู้แล้ว แต่ไม่ประกาศศาสนา ไม่มีสาวก เกิดขึ้นเฉพาะในยุคที่โลกไม่มีพระพุทธศาสนาเท่านั้น
- พระอรหันตสาวก คือสาวกผู้บรรลุเป็นพระอรหันต์ จากการปฏิบัติตามธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า
- สุกขวิปัสสกะ (สุกข - แห้งแล้ง) ผู้เจริญวิปัสสนาล้วน แล้วได้ปฐมฌานเมื่อบรรลุอรหัตตผล เรียกอีกอย่างว่าวิปัสสนายานิก
- สมถยานิก ผู้มีสมถะเป็นยาน ผู้เจริญสมถกรรมฐานจนได้ฌานก่อน แล้วจึงเจริญวิปัสสนาต่อจนบรรลุอรหัตตผล เรียกอีกอย่างว่า อุภโตภาควิมุต
- พระอรหันต์ 4 คือ
- สุกขวิปัสสกะ ผู้เจริญวิปัสสนาล้วน
- เตวิชชะ ผู้ได้วิชชา 3
- ฉฬภิญญะ ผู้ได้อภิญญา 6
- ปฏิสัมภิทัปปัตตะ ผู้บรรลุปฏิสัมภิทา 4
- พระอรหันต์ 5 คือ
- ปัญญาวิมุต
- อุภโตภาควิมุต
- เตวิชชะ
- ฉฬภิญญะ
- ปฏิสัมภิทัปปัตตะ
พระอรรถกถาจารย์แสดงความหมายของพระอรหันต์ไว้ 5 นัย คือ
- ไกลจากกิเลส
- กำจัดกิเลสได้หมดสิ้น
- เป็นผู้หมดสังสารวัฏ คือ การเวียนว่ายตายเกิด
- เป็นผู้ควรแก่การบูชาพิเศษของเทพและมนุษย์ทั้งหลาย
- ไม่มีที่ลับในการทำบาป ไม่มีความชั่วเสียหายที่จะต้องปิดบัง
อ้างอิง
แก้- ↑ ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธันวาคม 2554. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. 1,544 หน้า. หน้า 1,378. ISBN 978-616-7073-56-9
- ↑ พระครูปลัดสัมพิพัฒนธรรมาจารย์ (ประเสริฐ มนฺตเสวี), พระนิพพาน, 2556, หน้า 29
- ↑ พรรณนาคาถาว่า เย ปุคฺคลา, อรรถกถาขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ รัตนสูตรในขุททกปาฐะ พรรณนารัตนสูตร
- ↑ พระพรหมคุณาภรณ์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. พิมพ์ครั้งที่ 18, กรุงเทพฯ : มูลนิธิการศึกษาเพื่อสันติภาพพระธรรมปิฎก (ป. อ. ปยุตฺโต), 2553. หน้า 79-80. ISBN 974-8357-89-9