หิรัญนครเงินยางเชียงลาว

หิรัญนครเงินยางเชียงลาว หรือ ชยวรนคร (เมืองเชียงลาว) หรือ เหรัญญนครเงินยางเชียงแสน หรือ นครยางคปุระ หรือเมืองท่าซาย(ท่าทราย)เงินยาง (คำเมือง: ) เป็นอาณาจักรหนึ่งในบริเวณที่เป็นประเทศไทยและประเทศลาวปัจจุบัน

เหตุการณ์

หลังจากการล่มสลายของโยนกนครไชยบุรีราชธานีศรีช้างแส่น จนถึงช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 17 ลาวจังราช หรือ ลาวจง (ซึ่งตามตำนานว่าเกิดโดยโอปปาติกใต้ต้นพุทรา หรือบางตำนานว่าไต่บันไดเงินและทองคำลงมาบริเวณดอยตุง) ได้สถาปนาตนเองขึ้นเป็นกษัตริย์ เรียกราชวงศ์ใหม่นี้ว่าราชวงศ์ลาว

ลาวจังกราช ครองราชย์ในเมืองหิรัญนครเงินยาง เชื่อว่าอยู่บริเวณเมืองโบราณที่เรียกว่า เวียงพานคำ ในอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย สอดคล้องกับที่ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ (ฉบับวัดพระงาม)และตำนานเมืองพะเยา ว่า บริเวณเมืองหิรัญนครเงินยาง อยู่แถวๆแถบแม่น้ำสาย และดอยตุง ในเขตอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย (ตำนานพื้นเมืองเชียงแสนเป็นหลักฐานเดียวที่กล่าวว่าหิรัญนครเงินยางอยู่บริเวณเดียวกับเมืองเชียงแสน ซึ่งมีความน่าเชื่อถือน้อย เพราะหลายๆตำนานระบุว่าพญาแสนพูสร้างเมืองเชียงแสนทับเวียงรอย)

หลังจากนั้นในสมัยลาวเคียง พระองค์ได้ทำการปรับปรุงขยายเขตแนวคูเมืองหิรัญนครเงินยางเพื่อให้เป็นเวียงใหม่ใกล้แม่น้ำละว้า และขนานนามเวียงที่ขยายใหม่นี้ว่า ยางสาย (พื้นเมืองเชียงใหม่ว่าตั้งชื่อเมืองยางเงิน) และทำการเปลี่ยนชื่อแม่น้ำละว้า เป็น แม่น้ำสาย แสดงให้เห็นว่าสถานที่ตั้งของเมืองหิรัญนครเงินยางควรอยู่ติดน้ำแม่สายเชิงดอยตุง ไม่ได้อยู่บริเวณเมืองเชียงแสนดังที่เชื่อถือกันในปัจจุบัน ซึ่งสอดคล้องกับการวิจัยสำรวจพื้นที่ “เวียงพางคำ” ของ วรสิทธิ์ โอภาพ ที่พบว่าเวียงพางคำมีแนวคันดินแบ่งเป็น 2 เวียง โดยมีเมืองอยู่แล้ว แนวคันดินเพิ่งสร้างทีหลังเพื่อขยายเขตตัวเมือง (เวียงพางคำจึงควรเป็นหิรัญนครเงินยาง ไม่ควรเป็นเวียงสี่ตวง-เวียงพานคำของพระเจ้าพรหม)

ความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ เกิดขึ้นเมื่อ พญามังรายขึ้นครองราชเป็นกษัตริย์ พระองค์ที่ 25 ของหิรัญนครเงินยางเชียงลาวในปี พ.ศ. 1805 พระองค์ทรงมีแนวพระราชดำริจะรวบรวมแคว้นน้อยใหญ่ในอาณาบริเวณเดียวกันให้เป็นปึกแผ่น

เมื่อพระองค์ได้ทรงขึ้นครองราช พระองค์ได้สร้างเมืองเชียงรายและประทับที่นั่น เป็นราชธานีแห่งใหม่ ถือเป็นการสิ้นสุดราชวงศ์ลาว แห่งหิรัญนครเงินยางเชียงลาว เริ่มต้น ราชวงศ์มังราย แห่งอาณาจักรล้านนา

ลาวจังกราช

ลาวจังกราช หรือ ลาวจง พระองค์ มีราชบุตร 3 พระองค์ ได้แก่ ลาวครอบ ลาวช้าง และ ลาวเกล้าแก้วมาเมือง ตามตำนานการสร้างวัดพระธาตุดอยปูเข้า ได้ระบุว่าทรงให้บุตรของพระองค์ครองเมืองดังนี้

• ลาวครอบ ครอง เมืองเชียงของ
• ลาวช้าง ครองเมืองยอง
• ลาวเกล้าแก้วมาเมือง ครองเมืองหิรัญนครเชียงลาว สืบต่อมา

กษัตริย์ราชวงศ์นี้มีกษัตริย์สืบต่อมาถึง 24 องค์ ซึ่งล้วนใช้คำนำหน้าว่าลาว ในระหว่างนั้นหลายองค์ได้มีการส่งราชบุตรของตนออกไปครองเมืองต่าง ๆ เช่น พะเยา เชียงของ เชียงคำ ล้านช้าง น่าน ฯลฯ ดังนั้น เมืองทั้งหลายเหล่านี้จึงเป็นเครือญาติกัน

อนึ่ง ลาวจังกราช หรือ ลาวจง ปฐมกษัตริย์หิรัญนครเงินยางเชียงลาว เป็นคนละคนกับ ลาวจักราช ปู่เจ้าลาวจก หรือ ลาวจก หัวหน้าชาวลัวะบนดอยดินแดง ที่พระเจ้าอชุตราช กษัตริย์โยนกไชยบุรีศรีช้างแส่น ขอซื้อที่ดินดอยดินแดงเพื่อสร้างพระธาตุดอยตุง และตั้งลาวจกให้อุปัฏฐากรักษาพระธาตุดอยตุง ซึ่งคนส่วนใหญ่มักสับสนว่าเป็นคนเดียวกัน

รายพระนามกษัตริย์ผู้ครองเมืองหิรัญนครเงินยางเชียงลาว

ยุคเมืองหิรัญนครเงินยาง

1. ลาวจังกราช(ลาวจง)
2. ลาวเกล้าแก้วมาเมือง
3. ลาวเสา
4. ลาวตั้ง
5. ลาวกม
6. ลาวแหลว
7. ลาวกับ
8. ลาวกืน

ยุคขยายเมืองยางสาย(ยางเงิน)

1. ลาวเครียง(ลาวเคียง)
2. ลาวกิน(ลาวคริว)
3. ลาวทึง
4. ลาวเทิง
5. ลาวตน
6. ลาวโฉม
7. ลาวกวัก
8. ลาวกวิน
9. ลาวจง (คนละคนกับลาวจังกราชหรือลาวจง ต้นราชวงศ์ลาว)
10. ลาวชื่น (มีน้องชื่อ จอมผาเรือง(ขุนจอมธรรม) ซึ่งได้ไปสร้างเมืองพูกามยาว (พะเยา) และมีลูกชื่อลาวเจือง)
11. ลาวเจือง (พญาเจือง) (ขุนเจือง) (พญาเจืองหาญ) (ท้าวฮุ่ง ท้าวเจือง) (ທ້າວຮຸ່ງ ທ້າວເຈືອງ) ได้รับการยกย่องว่าเป็นวีรบุรุษในตำนานสองฝั่งโขง เป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ ตีได้ดินแดนมากมาย รบชนะแกว(เวียดนาม) พญาเจืองได้รับการราชาภิเษกจากพญาห้อลุ่มฟ้าเพาพิมาน ชาวไทลื้อ ชาวลาวเทิงล้านช้าง ชาวไทยวนล้านนา ต่างอ้างว่าพญาเจืองเป็นบรรพบุรุษของพวกตน มีวรรณกรรมกล่าวขานถึงมากมาย เช่น มหากาพย์โคลงท้าวฮุ่งท้าวเจือง มีความยาวกว่าเกือบ 5,000 บท
12. ลาวเงินเรือง
13. ลาวชื่น
14. ลาวมิ่ง
15. ลาวเมิง
16. ลาวเมง
17. พญามังราย สิ้นสุดราชวงศ์ลาว สถาปนาอาณาจักรล้านนา เริ่ม ราชวงศ์มังราย

(หมายเหตุ รายชื่อกษัตริย์ราชวงศ์ลาว รวมทั้งหมด 25 พระองค์ อ้างอิงจากตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่เป็นหลัก)

ดูเพิ่ม

• อาณาจักรล้านนา