พระอรรถวิมลบัณฑิต (โต๊ะ หิรัณยัษฐิติ)

พันตำรวจเอก พระอรรถวิมลบัณฑิต (โต๊ะ หิรัณยัษฐิติ) (22 มกราคม 2425- 14 มกราคม 2516) เป็นอดีตนายตำรวจชาวไทย อดีตผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยตำรวจและโรงเรียนพลตำรวจ อดีตผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครศรีธรรมราช และอดีตผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครสวรรค์ ต้นตระกูลหิรัณยัษฐิติ ได้รับพระราชทานขณะมียศและบรรดาศักดิ์เป็น ร้อยตำรวจเอก ขุนหาญทุระชน สารวัตรแขวง กรมพระตำรวจนครบาล^[1] มีศักดิ์เป็นปู่ทวดของ ชาย-ชาตโยดม หิรัณยัษฐิติ และมิค-บรมวุฒิ หิรัณยัษฐิติ 2 นักแสดงชื่อดัง

ประวัติ แก้

พันตำรวจเอกพระอรรถวิมลบัณฑิต เกิดเมื่อวันที่ 22 มกราคม 2425 ที่ ตำบลวัดน้อย อำเภอเมืองเพชรบุรี จังหวัดเพชรบุรี เป็นบุตรชายของนายเฉยและนางขำ หิรัณยัษฐิติ

รับราชการ แก้

พันตำรวจเอกพระอรรถวิมลบัณฑิตเริ่มต้นรับราชการเป็นตำรวจโดยได้รับพระราชทานยศเป็น อำมาตย์โท เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2458^[2] ก่อนจะเปลี่ยนยศเป็น ร้อยตำรวจโท เมื่อวันที่ 17 มกราคม 2458 จากนั้นจึงได้รับพระราชทานยศเป็น นายร้อยตำรวจเอก ขุนหาญทุระชน เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2459 ^[3](ในราชกิจจานุเบกษาลงว่า ขุนราญทุระชน แต่ได้มีการบอกแก้ในภายหลัง^[4]) ต่อมาจึงได้โอนย้ายมารับราชการในกรมอัยการ หลังจากสอบได้เป็นเนติบัณฑิต จนได้รับพระราชทานยศและบรรดาศักดิ์ที่ อำมาตย์ตรี หลวงอรรถวิมลบัณฑิต

ในวันที่ 31 พฤษภาคม 2469 หลวงอรรถวิมลบัณฑิตซึ่งขณะนั้นรับราชการในตำแหน่ง อัยการประจำกองคดีในกรมอัยการ ก็ได้โอนย้ายกลับมารับราชการตำรวจอีกครั้งโดยเป็นรักษาราชการแทนในตำแหน่งผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยตำรวจและโรงเรียนพลตำรวจ แทนนายพันตำรวจเอก พระยาบุเรศผดุงกิจ (รวย พรหโมบล) ที่ไปรักษาราชการแทนในตำแหน่ง ผู้บังคับการตำรวจนครบาลสายบางรัก พร้อมกับได้เป็นว่าที่นายพันตำรวจเอก^[5] ในปีถัดมาคือในวันที่ 6 กรกฎาคม 2470 จึงได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยตำรวจและโรงเรียนพลตำรวจ แต่ยังคงเป็นว่าที่นายพันตำรวจเอก^[6] กระทั่งในวันที่ 8 พฤศจิกายน 2471 เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงได้รับโปรดเกล้าฯ พระราชทานยศ นายพันตำรวจเอก^[7]

วันที่ 25 ธันวาคม 2472 ท่านต้องพ้นจากตำแหน่งผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยตำรวจและโรงเรียนพลตำรวจเนื่องจากได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายไปรับตำแหน่งผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครศรีธรรมราชโดยมี นายพันตำรวจเอก หลวงนราบริรักษ์ (เจิม ปิณฑะรุจิ) ผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครศรีธรรมราชสลับมารับตำแหน่งแทน^[8] ในวันที่ 8 พฤศจิกายน 2473 ท่านได้รับโปรดเกล้าฯ พระราชทานบรรดาศักดิ์เลื่อนเป็น พระอรรถวิมลบัณฑิต ถือศักดินา 800^[9] ต่อมาในวันที่ 12 พฤษภาคม 2474 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ท่านย้ายขึ้นไปรับตำแหน่งผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครสวรรค์สลับกับ นายพันตำรวจโท พระสท้านไตรภพ ที่ย้ายไปรับตำแหน่งผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครศรีธรรมราช^[10]

ต่อมาในวันที่ 1 เมษายน 2475 ท่านถูกปลดออกจากราชการรับพระราชทานบำนาญพร้อมกับนายตำรวจอีก 2 นายคือ นายพันตำรวจเอก พระยาย่ายพลแสน ผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลราชบุรี และนายพันตำรวจโท พระเรืองฤทธิ์ระวังภัย ผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลปราจีน^[11]

ยศและบรรดาศักดิ์ แก้

1 มกราคม 2455 – ขุนหาญทุระชน สารวัตรแขวง กรมกองตระเวน ถือศักดินา 400^[12]
3 มิถุนายน 2458 – อำมาตย์โท
17 มกราคม 2458 – เปลี่ยนยศเป็นร้อยตำรวจโท^[13]
23 มิถุนายน 2459 – ร้อยตำรวจเอก
18 มิถุนายน 2460 – เข้ารับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์^[14]
19 ธันวาคม 2460 – รองอำมาตย์เอก^[15]
15 มีนาคม 2461 – โปรดเกล้าฯ ให้กระทรวงนครบาล ส่งสัญญาบัตรยศไปพระราชทาน^[16]
30 พฤษภาคม 2462 – หลวงอรรถวิมลบัณฑิต ถือศักดินา 600^[17]

ตำแหน่ง แก้

22 มีนาคม 2460 – อัยการกรมพระนครบาล^[18]
27 พฤษภาคม 2462 – อัยการมณฑลนครสวรรค์^[19]
2 มิถุนายน 2462 – เข้าเฝ้าเพื่อกราบถวายบังคมลา^[20]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ แก้

พ.ศ. 2460 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)^[21]
พ.ศ. 2463 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 5 เบญจมาภรณ์ช้างเผือก (บ.ช.)^[22]
พ.ศ. 2466 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)^[23]

อ้างอิง แก้

[1] ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 57 (หน้า 1168)

[2] พระราชทานยศพลเรือน (หน้า 621)

[3] พระราชทานยศนายตำรวจภูธรและนายตำรวจพระนครบาล (หน้า 810)

[4] บอกแก้

[5] แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ย้ายและบรรจุตำแหน่งผู้บังคับการตำรวจ

[6] แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งผู้บังคับการตำรวจ

[7] พระราชทานยศ (หน้า 2450)

[8] แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ย้ายผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลนครศรีธรรมราช และผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยตำรวจและโรงเรียนพลตำรวจ

[9] พระราชทานบรรดาศักดิ์

[10] แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ย้ายผู้บังคับการตำรวจภูธร

[11] แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ย้ายและปลดผู้บังคับการตำรวจภูธร

[12] ตั้งบรรดาศักดิ์

[13] พระบรมราชโองการ ประกาศเปลี่ยนนามกรมพลตระเวนและเปลี่ยนยศข้าราชการในกรมพลตระเวน

[14] รายวันพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์

[15] พระราชทานยศ

[16] ส่งสัญญาบัตรยศตำรวจพระนครบาลและตำรวจภูธรไปพระราชทาน

[17] พระราชทานบรรดาศักดิ์

[18] แจ้งความกระทรวงยุติธรรม

[19] แจ้งความกระทรวงยุติธรรม

[20] ข้าราชการกราบถวายบังคมลา

[21] พระราชทานเหรียญจักรมาลา

[22] พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (หน้า 3627)

[23] พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ (หน้า 3447)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]