พระยาราชมานู (ถั่ว อัศวเสนา)

พระยาราชมานู
พระยาราชมานู
เกิด	มีนาคม 2422
ถึงแก่กรรม	21 เมษายน 2475
สาเหตุเสียชีวิต	โรคไต
ภรรยาเอก	คุณหญิงราชมานู (ม.ล. เล็ก กุญชร)
บุตร	4
บิดามารดา	เปีย อัศวเสนา (บิดา);

นายพลเสือป่า พระตำรวจโท พระยาราชมานู (ถั่ว อัศวเสนา) (มีนาคม 2421 – 21 เมษายน 2475)^[1] เป็นอดีตขุนนางชาวไทย เป็นองคมนตรีในรัชกาลที่ 6 อดีตสมุหพระตำรวจหลวงรักษาพระองค์, อดีตผู้ช่วยสมุหราชองครักษ์, อดีตราชองครักษ์พิเศษ, อดีตผู้บังคับการกรมทหารม้าที่ 1 รักษาพระองค์, อดีตผู้บังคับการกรมทหารม้าที่ 4 รักษาพระองค์

ประวัติ

พระตำรวจโท พระยาราชมานู เกิดเมื่อเดือนมีนาคม 2421 (นับแบบสากล 2422 แต่ในราชกิจจานุเบกษาซึ่งลงประวัติของท่านช่วงวันที่เกิดเลือนลางจนมิสามารถระบุได้) เป็นบุตรชายของนายเปีย อัศวเสนา จบการศึกษาจากโรงเรียนนายร้อยทหารบก (ปัจจุบันคือโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า) ด้านชีวิตครอบครัวสมรสกับ คุณหญิงราชมานู (ม.ล. เล็ก กุญชร) นักร้องผู้บันทึกเสียงเพลง เพลงตับพระนาละ ธิดาของเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (หม่อมราชวงศ์หลาน กุญชร) ที่เกิดแต่ หม่อมเจริญ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้จัดงานพิธีมงคลสมรสพระราชทานเมื่อวันอาทิตย์ที่ 23 มีนาคม 2466 (นับแบบสากล 2467) มีบุตรธิดารวม 4 คน^[2]

พระตำรวจโท พระยาราชมานู ถึงแก่อนิจกรรมด้วยโรคไตเมื่อวันที่ 21 เมษายน 2475 โปรดเกล้าฯ พระราชทานหีบทองลายสลักประกอบศพ ชั้นรองหีบ 2 ชั้น ฉัตรเบญจาตั้ง 4 คัน ระหว่างพระราชทานน้ำหลวงอาบศพ ประโคมกลองชนะเขียว 8 จ่าปี่ 1 เป็นเกียรติยศ

รับราชการ

พระยาราชมานูเริ่มต้นรับราชการเป็น ว่าที่นายร้อยตรี ประจำกรมทหารม้าที่ 1 รักษาพระองค์ เมื่อปี 2441 ครั้นถึงวันที่ 23 สิงหาคม 2442 ได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรให้ท่านเป็น นายร้อยตรี^[3] จากนั้นในปีถัดมาคือปี 2443 ได้เป็นว่าที่นายร้อยโท ประจำกรมทหารม้าที่ 5 รักษาพระองค์ ในปี 2444 ได้เป็นนายร้อยโท รักษาราชการแทนผู้บังคับกองร้อย กรมทหารม้าที่ 1 รักษาพระองค์^[4] ต่อมาในวันที่ 18 มิถุนายน 2445 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนยศเป็น นายร้อยเอก^[5]

ในปีถัดมาคือในวันที่ 14 พฤศจิกายน 2446 ท่านได้รับโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์เป็น นายร้อยเอก หลวงอาจสรศิลป์ ปลัดกรมทหารม้าที่ 1 รักษาพระองค์ ถือศักดินา 800^[6] แทนร้อยเอกหลวงอาจสรศิลป์คนเก่าที่มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ถอดยศบรรดาศักดิ์และออกจากราชการเนื่องจากประพฤติตนไม่เหมาะสมเมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2445^[7] ในปี 2447 ได้เลื่อนขึ้นเป็นผู้บังคับการกรมทหารม้าที่ 4 ต่อมาในวันที่ 25 กรกฎาคม 2448 ท่านได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนยศเป็น นายพันตรี หลวงอาจสรศิลป์^[8] จากนั้นในวันที่ 5 ธันวาคม 2451 ได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นราชองครักษ์ประจำการโดยพ้นจากตำแหน่ง ผู้บังคับการกรมทหารม้าที่ 4 และให้ไปประจำพระองค์ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร^[9]

ในวันที่ 10 มิถุนายน 2452 ระหว่างการเสด็จออกขุนนาง ณ พระที่นั่งอภิเศกดุสิต ท่านได้เข้ารับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนยศเป็น นายพันโท หลวงอาจสรศิลป์^[10] ต่อมาระหว่างงานเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อวันที่ 2 มกราคม 2453 ท่านได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระราญรอนอริราช ถือศักดินา 1000^[11] จากนั้นอีก 5 วันคือในวันที่ 7 มกราคม ท่านพ้นจากตำแหน่งราชองครักษ์ประจำการ โดยโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่ง ผู้บังคับการกรมทหารม้าที่ 1 รักษาพระองค์ แทนที่ นายพันโท พระพหลหาญศึก ที่ขยับไปดำรงตำแหน่ง ผู้ช่วยจเรทหารม้า นอกจากนี้ท่านยังได้เลื่อนเป็นราชองครักษ์พิเศษ^[12]

ในระหว่างการถือน้ำพิเศษของกองเสือป่าเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม 2454 ที่พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ท่านได้รับพระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่าเป็น นายกองตรี พร้อมกับรับตำแหน่งนายเวรในกองเสือป่า^[13] ต่อมาในวันที่ 17 มิถุนายน 2454 ท่านได้รับพระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่าเลื่อนเป็น นายกองโท^[14] จากนั้นในวันที่ 30 กันยายน 2454 ท่านได้รับพระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่าเป็น นายกองเอก^[15]

ต่อมาท่านได้ดำรงตำแหน่งผู้ช่วยสมุหราชองครักษ์ โดยพ้นจากตำแหน่งผู้บังคับการกรมทหารม้าที่ 1 (รักษาพระองค์) เมื่อวันที่ 11 มีนาคม 2454^[16] และผู้ช่วยสมุหพระตำรวจหลวงรักษาพระองค์ กระทั่งวันที่ 10 สิงหาคม 2455 จึงได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ พระราชทานยศให้ท่านเป็น ขุนตำรวจเอก^[17] จากนั้นในวันที่ 9 กันยายน ศกเดียวกัน ท่านได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พันโท ขุนตำรวจเอก นายกองเอก พระยาราชมานู ถือศักดินา 3000^[18] ในวันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2455 (นับแบบสากลปัจจุบัน 2456) ได้โปรดเกล้าฯ ให้ท่านพ้นจากตำแหน่งผู้ช่วยสมุหราชองครักษ์ ออกจากราชการทหารบก เพื่อโอนย้ายไปรับราชการที่กรมพระตำรวจ^[19]

จากนั้นในวันที่ 30 พฤษภาคม 2456 ท่านได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนยศเป็น พระตำรวจตรี^[20] ในวันที่ 14 มกราคม 2458 ได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานยศนายเสือป่าให้ท่านเป็น นายพลเสือป่า^[21] ต่อมาในวันที่ 4 เมษายน 2460 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ท่านเป็นองคมนตรี^[22] ในปีถัดมาคือในวันที่ 2 ธันวาคม 2461 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ เลื่อนยศท่านขึ้นเป็น พระตำรวจโท^[23]