ตระกูลภาษาจีน-ทิเบต

ตระกูลภาษาจีน-ทิเบต (อังกฤษ: Sino-Tibetan languages) หรือบางแห่งเรียกว่า ตระกูลภาษาโพ้นหิมาลัย (Trans-Himalayan languages) เป็นตระกูลของภาษาที่รวมภาษาจีนและตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า มีสมาชิกทั้งสิ้น 250 ภาษา ส่วนใหญ่เป็นภาษาในเอเชียตะวันออก มีจำนวนผู้พูดเป็นอันดับสองของโลกรองจากภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียน ภาษาในตระกูลนี้มีลักษณะร่วมกันคือมีเสียงวรรณยุกต์

ตระกูลภาษาจีน-ทิเบต
โพ้นหิมาลัย
ภูมิภาค:	เอเชียตะวันออก, เอเชียตะวันออกเฉียงใต้, เอเชียใต้
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลภาษาที่มีผู้พูดมากที่สุดในโลก
ภาษาดั้งเดิม:	จีน-ทิเบตดั้งเดิม
กลุ่มย่อย:	กลุ่มย่อยที่แบ่งชัดเจนแล้วประมาณ 40 กลุ่ม กลุ่มที่มีผู้พูดมากที่สุดได้แก่: จีน (รูปแบบต่าง ๆ) โลโล-พม่า ทิเบต กะเหรี่ยง โบโด-กาโร กูกี-ชีน มณีปุระ ตามาง ไป๋ จิ่งเผาะ-ลูอิช
ISO 639-2 / 5:	sit
เครือข่ายการวิจัยลิงกัวสเฟียร์:	79- (phylozone)
กลอตโตลอก:	sino1245
สาขาหลักของตระกูลภาษาจีน-ทิเบต

การจัดจำแนก

การจัดจำแนกของ James Matisoff

• ภาษาจีน
  • ภาษาจีนกลาง
  • ภาษาอู๋ ภาษาเซี่ยงไฮ้
  • ภาษาจีนกวางตุ้ง ภาษาผิง
  • ภาษาหมิ่น ภาษาไต้หวัน
  • ภาษาเซียง
  • ภาษาฮากกา
  • ภาษากั้น
• กลุ่มทิเบต-พม่า
  • กลุ่มกามารูปัน ได้แก่ กลุ่มกูกี-ชีน-นาคา กลุ่มอบอร์-มิรี-ดาปลา กลุ่มโบโด-กาโร
  • กลุ่มหิมาลัย ได้แก่ กลุ่มมหา-กิรันตี (รวมภาษาเนวารี ภาษามาคัร และภาษาไร) กลุ่มทิเบต-กิเนารี (รวมภาษาทิเบต ภาษาเลปชา)
  • กลุ่มเกวียง
  • กลุ่มจิ่งโป-นุง-ลุย ได้แก่ ภาษาจิ่งเผาะ ภาษานุง ภาษาลุย
  • กลุ่มโลโล-พม่า-นาซิ
  • กลุ่มภาษากะเหรี่ยง
  • กลุ่มบาอิก

การจัดจำแนกของ George van Driem

การจัดแบ่งแบบนี้ให้ตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าขึ้นมาเป็นตระกูลใหญ่ และให้ภาษาจีนเป็นกลุ่มย่อย เป็นดังนี้

• พราหมาปูตรัน ได้แก่ ภาษาธิมิล ภาษาโบโด-กอซ (รวมภาษาตรีปุระ ภาษากาโร) กลุ่มกอนยัค (รวมภาษานอคต์) กลุ่มกะชีน (รวมภาษาจิ่งเผาะ)
• กลุ่มทิเบต-พม่าใต้ ได้แก่กลุ่มโลโล-พม่า กลุมกะเหรี่ยง
• กลุ่มจีน-ทิเบต ได้แก่ ภาษาจีน ภาษากลุ่มทิเบต-หิมาลัย (รวมภาษาทิเบต) ภาษากลุ่มกิรันตี ภาษากลุ่มตามันกิก และอื่นๆ
• ภาษากลุ่มอื่นๆที่เป็นกลุ่มหลักของตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าเดิม เช่น ภาษาเนวารี ภาษาเกวียง ภาษานุง ภาษามาคัร

การจัดแบ่งแบบนี้เรียกสมมติฐานจีน-ทิเบต โดยถือว่าภาษาจีนและภาษาทิเบตมีความใกล้เคียงกัน

สมมติฐานจีน-ทิเบต

เหตุผลที่จัดภาษาจีนเข้าเป็นกลุ่มย่อยของตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า เพราะมีความสัมพันธ์กันระหว่างภาษาจีนกับภาษาทิเบต เช่นลักษณะคู่ขนานระหว่างภาษาจีนโบราณกับภาษาทิเบตสมัยใหม่ และมีรากศัพท์ที่คล้ายคลึงกัน อย่างไรก็ตามสมมติฐานนี้มีข้อโต้แย้งคือ ความชัดเจนของรากศัพท์ที่คล้ายคลึงกันระหว่างภาษาจีนกับภาษากลุ่มทิเบตยังไม่ชัดเจนพอ และจากการสร้างภาษาทิเบต-พม่าดั้งเดิมโดยใช้ข้อมูลจากวรรณคดีภาษาทิเบตและพม่า และข้อมูลจากภาษาจิ่งโปและภาษาไมโซ พบว่าภาษาจีนมีลักษณะที่จะเป็นภาษาลุกหลานของภาษาทิเบต-พม่าดั้งเดิมน้อย สมมติฐานนี้จึงยังไม่ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลาย

คำศัพท์

ตัวเลขจีน-ทิเบต

ชื่อ	จีนเก่า	ทิเบตเก่า	พม่าเก่า	จิ่งเผาะ	กาโร	ลิมบู	กินเนารี	ทูเจีย
"หนึ่ง"	一 *ʔjit	–	ac	–	sa	–	id	–
	隻 *tjek "เดี่ยว"	gcig	tac	–		thik	–	–
"สอง"	二 *njijs	gnyis	nhac	–	gini	nɛtchi	niš	ne⁵⁵
"สาม"	三 *sum	gsum	sumḥ	mə̀sūm	gittam	sumsi	sum	so⁵⁵
"สี่"	四 *sjijs	bzhi	liy	mə̀lī	bri	lisi	pə:	ze⁵⁵
"ห้า"	五 *ŋaʔ	lnga	ṅāḥ	mə̀ŋā	boŋa	nasi	ṅa	ũ⁵⁵
"หก"	六 *C-rjuk	drug	khrok	krúʔ	dok	tuksi	țuk	wo²¹
"เจ็ด"	七 *tsʰjit	–	khu-nac	sə̀nìt	sini	nusi	štiš	ne²¹
"แปด"	八 *pret	brgyad	rhac	mə̀tshát	chet	yɛtchi	rəy	je²¹
"เก้า"	九 *kjuʔ	dgu	kuiḥ	cə̀khù	sku	sku	sgui	kɨe⁵⁵
"สิบ"	十 *gjəp	–	kip	–	–	gip	–	–
	–	bcu	chay	shī	chikuŋ	–	səy	–

อ้างอิง

ข้อมูล

• Baxter, William H. (1992), A Handbook of Old Chinese Phonology, Berlin: Mouton de Gruyter, ISBN 978-3-11-012324-1.
• Beckwith, Christopher I. (1996), "The Morphological Argument for the Existence of Sino-Tibetan", Pan-Asiatic Linguistics: Proceedings of the Fourth International Symposium on Languages and Linguistics, January 8–10, 1996, Bangkok: Mahidol University at Salaya, pp. 812–826.
• ——— (2002a), "Introduction", ใน Beckwith, Christopher (บ.ก.), Medieval Tibeto-Burman languages, Brill, pp. xiii–xix, ISBN 978-90-04-12424-0.
• ——— (2002b), "The Sino-Tibetan problem", ใน Beckwith, Christopher (บ.ก.), Medieval Tibeto-Burman languages, Brill, pp. 113–158, ISBN 978-90-04-12424-0.
• Benedict, Paul K. (1942), "Thai, Kadai, and Indonesian: A New Alignment in Southeastern Asia", American Anthropologist, 44 (4): 576–601, doi:10.1525/aa.1942.44.4.02a00040, JSTOR 663309.
• ——— (1972), Sino-Tibetan: A Conspectus (PDF), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-08175-7.
• Blench, Roger (2009), "If agriculture cannot be reconstructed for proto-Sino-Tibetan what are the consequences?" (PDF), 42nd Conference on Sino-Tibetan Language and Linguistics, Chiang Mai.
• Blench, Roger; Post, Mark (2014), "Rethinking Sino-Tibetan phylogeny from the perspective of North East Indian languages", ใน Hill, Nathan W.; Owen-Smith, Thomas (บ.ก.), Trans-Himalayan Linguistics, Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 71–104, ISBN 978-3-11-031083-2. (preprint)
• Bodman, Nicholas C. (1980), "Proto-Chinese and Sino-Tibetan: data towards establishing the nature of the relationship", ใน van Coetsem, Frans; Waugh, Linda R. (บ.ก.), Contributions to historical linguistics: issues and materials, Leiden: E. J. Brill, pp. 34–199, ISBN 978-90-04-06130-9.
• Burling, Robbins (1983), "The Sal Languages" (PDF), Linguistics of the Tibeto-Burman Area, 7 (2): 1–32.
• DeLancey, Scott (2009), "Sino-Tibetan languages", ใน Comrie, Bernard (บ.ก.), The World's Major Languages (2nd ed.), Routledge, pp. 693–702, ISBN 978-1-134-26156-7.
• van Driem, George (1987), A grammar of Limbu, Mouton grammar library, vol. 4, Berlin: Mouton de Gruyter, ISBN 978-3-11-011282-5.
• ——— (1997), "Sino-Bodic", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 60 (3): 455–488, doi:10.1017/S0041977X0003250X, S2CID 246638512.
• ——— (2001), Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region, Brill, ISBN 978-90-04-12062-4.
• ——— (2005), "Tibeto-Burman vs Indo-Chinese" (PDF), ใน Sagart, Laurent; Blench, Roger; Sanchez-Mazas, Alicia (บ.ก.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics, London: Routledge Curzon, pp. 81–106, ISBN 978-0-415-32242-3.
• ——— (2007), "The diversity of the Tibeto-Burman language family and the linguistic ancestry of Chinese" (PDF), Bulletin of Chinese Linguistics, 1 (2): 211–270, doi:10.1163/2405478X-90000023.
• ——— (2014), "Trans-Himalayan" (PDF), ใน Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (บ.ก.), Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area, Berlin: de Gruyter, pp. 11–40, ISBN 978-3-11-031083-2.
• Dryer, Matthew S. (2003), "Word order in Sino-Tibetan languages from a typological and geographical perspective", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 43–55, ISBN 978-0-7007-1129-1.
• Eberhard, David M.; Simons, Gary F.; Fennig, Charles D., บ.ก. (2019), Ethnologue: Languages of the World (22nd ed.), Dallas, Texas: SIL International.
• Finck, Franz Nikolaus (1909), Die Sprachstämme des Erdkreises, Leipzig: B.G. Teubner.
• Gong, Hwang-cherng (1980), "A Comparative Study of the Chinese, Tibetan, and Burmese Vowel Systems", Bulletin of the Institute of History and Philology, 51: 455–489.
• Hale, Austin (1982), Research on Tibeto-Burman Languages, State-of-the-art report, Trends in linguistics, vol. 14, Walter de Gruyter, ISBN 978-90-279-3379-9.
• Handel, Zev (2008), "What is Sino-Tibetan? Snapshot of a Field and a Language Family in Flux", Language and Linguistics Compass, 2 (3): 422–441, doi:10.1111/j.1749-818X.2008.00061.x.
• Hill, Nathan W. (2012), "The six vowel hypothesis of Old Chinese in comparative context", Bulletin of Chinese Linguistics, 6 (2): 1–69, doi:10.1163/2405478x-90000100.
• ——— (2014), "Cognates of Old Chinese *-n, *-r, and *-j in Tibetan and Burmese", Cahiers de Linguistique Asie Orientale, 43 (2): 91–109, doi:10.1163/19606028-00432p02, S2CID 170371949.
• ——— (2015), "The Contribution of Tangut to Trans-Himalayan Comparative Linguistics" (PDF), Archiv Orientální, 83: 187–200.
• Klaproth, Julius (1823), Asia Polyglotta, Paris: B.A. Shubart.
• Kuhn, Ernst (1889), "Beiträge zur Sprachenkunde Hinterindiens" (PDF), Sitzungsberichte der Königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Philologische und Historische Klasse, Sitzung vom 2 März 1889, Munich: Verlag der Königlich Akademie, pp. 189–236.
• LaPolla, Randy J. (2003), "Overview of Sino-Tibetan morphosyntax", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 22–42, ISBN 978-0-7007-1129-1.
• Li, Fang-Kuei (1937), "Languages and Dialects", ใน Shih, Ch'ao-ying; Chang, Ch'i-hsien (บ.ก.), The Chinese Year Book, Commercial Press, pp. 59–65, reprinted as Li, Fang-Kuei (1973), "Languages and Dialects of China", Journal of Chinese Linguistics, 1 (1): 1–13, JSTOR 23749774.
• List, Johann-Mattis; Lai, Yunfan; Starostin, George (2019), "Preface: 'Old Chinese and Friends': new approaches to historical linguistics of the Sino-Tibetan area", Journal of Language Relationship, 17 (1): 1–6, doi:10.31826/jlr-2019-171-204, S2CID 203538127.
• Logan, James R. (1856), "The Maruwi of the Baniak Islands", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, 1 (1): 1–42.
• ——— (1858), "The West-Himalaic or Tibetan tribes of Asam, Burma and Pegu", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, 2 (1): 68–114.
• Matisoff, James A. (1991), "Sino-Tibetan Linguistics: Present State and Future Prospects", Annual Review of Anthropology, 20: 469–504, doi:10.1146/annurev.anthro.20.1.469, JSTOR 2155809.
• ——— (2000), "On 'Sino-Bodic' and Other Symptoms of Neosubgroupitis", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 63 (3): 356–369, doi:10.1017/s0041977x00008442, JSTOR 1559492, S2CID 163147464.
• ——— (2003), Handbook of Proto-Tibeto-Burman: System and Philosophy of Sino-Tibetan Reconstruction, Berkeley: University of California Press, ISBN 978-0-520-09843-5.
• Miller, Roy Andrew (1974), "Sino-Tibetan: Inspection of a Conspectus", Journal of the American Oriental Society, 94 (2): 195–209, doi:10.2307/600891, JSTOR 600891.
• Norman, Jerry (1988), Chinese, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-29653-3.
• Przyluski, Jean (1924), "Langues sino-tibétaines", ใน Meillet, Antoine; Cohen, Marcel (บ.ก.), Les langues du monde, Librairie ancienne Édouard Champion, pp. 361–384.
• Przyluski, J.; Luce, G. H. (1931), "The Number 'A Hundred' in Sino-Tibetan", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 6 (3): 667–668, doi:10.1017/S0041977X00093150, S2CID 176893024.
• Sagart, Laurent (2005), "Sino-Tibetan–Austronesian: an updated and improved argument", ใน Sagart, Laurent; Blench, Roger; Sanchez-Mazas, Alicia (บ.ก.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics, London: Routledge Curzon, pp. 161–176, ISBN 978-0-415-32242-3.
• Sagart, Laurent; Jacques, Guillaume; Lai, Yunfan; Ryder, Robin; Thouzeau, Valentin; Greenhill, Simon J.; List, Johann-Mattis (2019), "Dated language phylogenies shed light on the history of Sino-Tibetan", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 116 (21): 10317–10322, doi:10.1073/pnas.1817972116, PMC 6534992, PMID 31061123.
  • "Origin of Sino-Tibetan language family revealed by new research". ScienceDaily (Press release). May 6, 2019.
• Sapir, Edward (1925), "Review: Les Langues du Monde", Modern Language Notes, 40 (6): 373–375, doi:10.2307/2914102, JSTOR 2914102.
• Shafer, Robert (1952), "Athapaskan and Sino-Tibetan", International Journal of American Linguistics, 18 (1): 12–19, doi:10.1086/464142, S2CID 144394083.
• ——— (1955), "Classification of the Sino-Tibetan languages", Word (Journal of the Linguistic Circle of New York), 11 (1): 94–111, doi:10.1080/00437956.1955.11659552.
• ——— (1966), Introduction to Sino-Tibetan, vol. 1, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, ISBN 978-3-447-01559-2.
• Sharma, Devidatta (1988), A Descriptive Grammar of Kinnauri, Mittal Publications, ISBN 978-81-7099-049-9.
• Starosta, Stanley (2005), "Proto-East Asian and the origin and dispersal of languages of east and southeast Asia and the Pacific", ใน Sagart, Laurent; Blench, Roger; Sanchez-Mazas, Alicia (บ.ก.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics, London: Routledge Curzon, pp. 182–197, ISBN 978-0-415-32242-3.
• Taylor, Keith (1992), "The Early Kingdoms", ใน Tarling, Nicholas (บ.ก.), The Cambridge History of Southeast Asia Volume 1: From Early Times to c. 1800, Cambridge University Press, pp. 137–182, doi:10.1017/CHOL9780521355056.005, ISBN 978-0-521-35505-6.
• Thurgood, Graham (2003), "A subgrouping of the Sino-Tibetan languages", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 3–21, ISBN 978-0-7007-1129-1.
• Tournadre, Nicolas (2014), "The Tibetic languages and their classification", ใน Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (บ.ก.), Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area, De Gruyter, pp. 103–129, ISBN 978-3-11-031074-0.
• Wheatley, Julian K. (2003), "Burmese", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 195–207, ISBN 978-0-7007-1129-1.
• Yanson, Rudolf A. (2006), "Notes on the evolution of the Burmese phonological system", ใน Beckwith, Christopher I. (บ.ก.), Medieval Tibeto-Burman Languages II, Leiden: Brill, pp. 103–120, ISBN 978-90-04-15014-0.
• Zhang, Menghan; Yan, Shi; Pan, Wuyun; Jin, Li (2019), "Phylogenetic evidence for Sino-Tibetan origin in northern China in the Late Neolithic", Nature, 569 (7754): 112–115, Bibcode:2019Natur.569..112Z, doi:10.1038/s41586-019-1153-z, PMID 31019300, S2CID 129946000.
  • "Linguistics: The roots of the Sino-Tibetan language family". Nature. April 25, 2019. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-05-13. สืบค้นเมื่อ 2022-08-28.

ทั่วไป

• Bauman, James (1974), "Pronominal Verb Morphology in Tibeto-Burman" (PDF), Linguistics of the Tibeto-Burman Area, 1 (1): 108–155.
• Baxter, William H. (1995), "'A Stronger Affinity ... Than Could Have Been Produced by Accident': A Probabilistic Comparison of Old Chinese and Tibeto-Burman", ใน Wang, William S.-Y. (บ.ก.), The Ancestry of the Chinese Language, Journal of Chinese Linguistics Monograph Series, vol. 8, Berkeley: Project on Linguistic Analysis, pp. 1–39, JSTOR 23826142.
• Benedict, Paul K. (1976), "Sino-Tibetan: Another Look", Journal of the American Oriental Society, 96 (2): 167–197, doi:10.2307/599822, JSTOR 599822.
• Blench, Roger; Post, Mark (2011), (De)classifying Arunachal languages: Reconstructing the evidence (PDF).
• Coblin, W. South (1986), A Sinologist's Handlist of Sino-Tibetan Lexical Comparisons, Monumenta Serica monograph series, vol. 18, Nettetal: Steyler Verlag, ISBN 978-3-87787-208-6.
• van Driem, George (1995), "Black Mountain Conjugational Morphology, Proto-Tibeto-Burman Morphosyntax, and the Linguistic Position of Chinese" (PDF), Senri Ethnological Studies, 41: 229–259.
• ——— (2003), "Tibeto-Burman vs. Sino-Tibetan", ใน Winter, Werner; Bauer, Brigitte L. M.; Pinault, Georges-Jean (บ.ก.), Language in time and space: a Festschrift for Werner Winter on the occasion of his 80th birthday, Walter de Gruyter, pp. 101–119, ISBN 978-3-11-017648-3.
• Gong, Hwang-cherng (2002), Hàn Zàng yǔ yánjiū lùnwén jí 漢藏語硏究論文集 [Collected papers on Sino-Tibetan linguistics], Taipei: Academia Sinica, ISBN 978-957-671-872-4.
• Jacques, Guillaume (2006), "La morphologie du sino-tibétain", La Linguistique Comparative en France Aujourd'hui.
• Kuhn, Ernst (1883), Über Herkunft und Sprache der transgangetischen Völker (PDF), Munich: Verlag der Königlich Bayerischen Akademie.
• Starostin, Sergei; Peiros, Ilia (1996), A Comparative Vocabulary of Five Sino-Tibetan Languages, Melbourne University Press, OCLC 53387435.