กระทรวงมุรธาธร

กระทรวงในอดีตของประเทศสยาม

กระทรวงมุรธาธร เป็นหน่วยงานราชการไทยประเภทกระทรวงในอดีต ได้รับการสถาปนาเมื่อ พ.ศ. 2435 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีอำนาจหน้าที่ดูแลรักษาพระราชลัญจกรและหนังสือราชการทั้งปวงที่เกี่ยวข้องกับพระมหากษัตริย์[1][2]

กระทรวงมุรธาธร
Ministry of the Privy Seal
ภาพรวมกระทรวง
ก่อตั้ง1 เมษายน พ.ศ. 2435; 133 ปีก่อน (2435-04-01) (ครั้งที่ 1)
4 มีนาคม พ.ศ. 2455; 113 ปีก่อน (2455-03-04) (ครั้งที่ 2)
7 เมษายน พ.ศ. 2475; 93 ปีก่อน (2475-04-07) (ครั้งที่ 3)
กระทรวงก่อนหน้า
ยุบเลิก23 กันยายน พ.ศ. 2439; 128 ปีก่อน (2439-09-23) (ครั้งที่ 1)
1 เมษายน พ.ศ. 2469; 99 ปีก่อน (2469-04-01) (ครั้งที่ 2)
29 มิถุนายน พ.ศ. 2475; 92 ปีก่อน (2475-06-29) (ครั้งที่ 3)
หน่วยงานสืบทอด

ประวัติ

แก้

เดิมกรมพระอาลักษณ์เป็นหน่วยงานราชเลขานุการด้านหนังสือของพระมหากษัตริย์ ต่อมานสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อ พ.ศ. 2435 โดยได้จัดตั้งกระทรวงมุรธาธรขึ้น และแบ่งส่วนราชการพร้อมทั้งกำหนดขอบเขตหน้าที่ใหม่ให้ชัดเจนดังนี้

  1. กรมพระอาลักษณ์ ปฏิบัติงานด้านเอกสารและหนังสือ
  2. กรมรัฐมนตรีสภา ปฏิบัติงานประชุมเสนาบดี
  3. กรมราชเลขานุการ ปฏิบัติงานรับใช้พระมหากษัตริย์ในราชการส่วนพระองค์

ในพ.ศ. 2439 ได้มีการยุบกระทรวงมุรธาธรเข้ากับกระทรวงวัง และรวมเอากรมทั้งสามไว้ในความรับผิดชอบของราชเลขานุการ ในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีการตั้งกระทรวงมุรธาธรขึ้นใหม่ใน พ.ศ. 2455 แต่ให้มีเฉพาะ กรมพระอาลักษณ์และกรมราชเลขานุการ ซึ่งภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นกรมราชเลขาธิการ ส่วนกรมรัฐมนตรีสภานั้นไม่ได้ตั้งขึ้นแต่ให้งานด้านนี้อยู่ในบังคับบัญชาของราชเลขาธิการ และกรมทั้งสองนี้ร่วมกันรับผิดชอบการประชุมเสนาบดีมาโดยตลอด เมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 แล้วจึงมีการโอนกรมพระอาลักษณ์ไปอยู่กับคณะรัฐมนตรี (ปัจจุบันคือ กองอาลักษณ์และเครื่องราชอิสริยาภรณ์ สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี) เหลือแต่กรมราชเลขาธิการ[3] (ปัจจุบันคือ กรมราชเลขานุการในพระองค์ สังกัดสำนักพระราชวัง)

รายพระนามเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร

แก้
ลำดับ
(สมัย)
รูป รายนาม เริ่มวาระ สิ้นสุดวาระ
1   พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา พ.ศ. 2436 23 กันยายน พ.ศ. 2439[4]
2   พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ 1 เมษายน พ.ศ. 2455[5] 28 มิถุนายน พ.ศ. 2466
3   สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2466[6] 1 เมษายน พ.ศ. 2469[7]
4   เจ้าพระยามหิธร (ลออ ไกรฤกษ์) 7 เมษายน พ.ศ. 2475[8] 29 มิถุนายน พ.ศ. 2475[9]

อ้างอิง

แก้
  1. "การปฏิรูปการปกครองส่วนกลางของรัชกาลที่ 5". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-04-22. สืบค้นเมื่อ 2021-07-12.
  2. ประวัติกระทรวงคมนาคม ในระหว่าง พ.ศ.2418 ถึง พ.ศ.2435[ลิงก์เสีย]
  3. สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (2561). ประวัติความเป็นมา. สืบค้นจาก https://www2.soc.go.th/?page_id=159
  4. ประกาศ ยกเลิกตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร
  5. ประกาศ แยกหน้าที่กรมราชเลขานุการ และตั้งกระทรวงมุรธาธร และเปลี่ยนเสนาบดีกระทรวงต่าง ๆ
  6. ประกาศ ตั้งผู้แทนเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศและเปลี่ยนตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร
  7. ประกาศ เรื่อง เลิกกระทรวงมุรธาธร
  8. ประกาศ เปลี่ยนนามกรมราชเลขาธิการเป็นกระทรวงมุรธาธร
  9. ประกาศ ผลัดเปลี่ยนเสนาบดี ปลัดทูลฉลองกระทรวงต่าง ๆ และรวมกระทรวง

ดูเพิ่ม

แก้