ความหนาแน่น

บทความนี้เกี่ยวกับความหนาแน่นของมวล สำหรับความหมายอื่น ดูที่ ความหนาแน่น (แก้ความกำกวม)

ความหนาแน่น (อังกฤษ: density) เป็นการวัดมวลต่อหนึ่งหน่วยปริมาตร โดยสัญลักษณ์สำหรับความหนาแน่นมักใช้เป็น ρ (อักษรกรีกพิมพ์เล็กของโร) และยังสามารถใช้อักษรละตินพิมพ์ใหญ่ D ได้ด้วยเช่นกัน เนื่องจากนิยามของความหนาแน่นคือ มวลหารด้วยปริมาตร ดังนั้นจึงเขียนเป็นสมการออกมาได้เป็น

ความหนาแน่น
กระบวกตวงที่บรรจุของเหลวสีต่าง ๆ ซึ่งมีความหนาแน่นที่แตกต่างกัน
สัญลักษณ์ทั่วไป	ρ, D
หน่วยเอสไอ	kg/m3
เอ็กเทนซีฟ	ไม่
อินเทนซีฟ	ใช่
ปริมาณอนุรักษ์	ไม่
อนุพันธ์ จากปริมาณอื่น	$\rho ={\frac {m}{V}}$
มิติ	${\mathsf {L}}^{-3}{\mathsf {M}}$

$\rho ={\frac {m}{V}}$

โดยที่

ρ คือ ความหนาแน่น (หน่วยเป็น กิโลกรัมต่อลูกบาศก์เมตร)

m คือ มวล (หน่วยเป็น กิโลกรัม)

V คือ ปริมาตร (หน่วยเป็น ลูกบาศก์เมตร)

ความหนาแน่นของสารขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและความดัน โดยทั่วไปการเปลี่ยนแปลงปัจจัยเหล่านี้ส่งผลต่อสารที่เป็นสถานะของแข็งและของเหลวเพียงเล็กน้อย แต่มีผลกับสารสถานะแก๊สเป็นอย่างมาก โดยที่การเพิ่มความดันของสารจะทำให้ปริมาตรของสารลดลง แต่จะเพิ่มความหนาแน่นแทน และการเพิ่มอุณหภูมิของสาร (ซึ่งมีข้อยกเว้นเล็กน้อย) จะทำให้ปริมาตรของสารเพิ่มขึ้น แต่จะทำให้ความหนาแน่นลดลง

ซึ่งสารส่วนใหญ่เช่นของเหลวและแก๊ส เมื่อได้รับความร้อนจากด้านล่าง ความร้อนจะถูกส่งผ่านจากด้านล่างไปยังด้านบน อันเนื่องมาจากการลดของความหนาแน่นในของเหลวที่ได้รับความร้อนนั้น ด้วยเหตุนี้จึงทำให้สารที่มีความร้อนต่ำกว่า มีความหนาแน่นสูงกว่า

เครื่องมือวัดความหนาแน่น

เครื่องมือที่ใช้วัดความหนาแน่นของของเหลวคือ พิคโนมิเตอร์ (pycnometer) เครื่องมือวัดความหนาแน่นของก๊าซคือ แก๊สพิคโนมิเตอร์ (gas pycnometer)

ความหนาแน่นของสสารต่าง ๆ

สสารที่มีความหนาแน่นสูงสุดที่รู้จักกัน คือสสารที่อยู่ในดาวนิวตรอนที่เรียกว่านิวตรอเนียม) ใจกลางหลุมดำ ตามทฤษฎีสัมพัทธภาพทั่วไป ไม่มีปริมาตร ดังนั้นจึงไม่สามารถหาความหนาแน่นได้

สสารที่หนาแน่นที่สุดที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติบนโลก คือ ธาตุอิริเดียม มีความหนาแน่นประมาณ 22560 kg/m³.

ตารางความหนาแน่นของสสารชนิดต่าง ๆ:

สสาร	ความหนาแน่นในหน่วย kg/m3
ออสเมียม	22610
อิริเดียม	22560
แพลทินัม	21450
ทองคำ	19300
ทังสเตน	19250
ยูเรเนียม	19050
ปรอท	13580
แพลเลเดียม	12023
ตะกั่ว	11340
เงิน	10490
ทองแดง	8960
โคบอลต์	8900
เหล็ก	7870
ดีบุก	7310
สังกะสี	7130
โครเมียม	7190
ไทเทเนียม	4507
เพชร	3500
อะลูมิเนียม	2700
โบรอน	2340
แมกนีเซียม	1740
น้ำทะเล	1025
น้ำ	1000
โซเดียม	971
น้ำแข็ง	917
ลิเทียม	534
เอทิลแอลกอฮอล์	790
น้ำมันเบนซินหรือน้ำมัน	730
แอโรเจล	3.0
ก๊าซ ใด ๆ	0.0446 เท่าของมวลโมเลกุลเฉลี่ย, ดังนั้นอยู่ระหว่าง 0.09 ถึงประมาณ 10.0 (ที่ความดันและอุณหภูมิมาตรฐาน)
ตัวอย่างเช่น อากาศ	1.2

ความหนาแน่นของอากาศ ρ เทียบกับอุณหภูมิ °C
T ในหน่วย °C	ρ ในหน่วย kg/m3
- 10	1.341
- 5	1.316
0	1.293
+ 5	1.269
+ 10	1.247
+ 15	1.225
+ 20	1.204
+ 25	1.184
+ 30	1.164

สังเกตว่าอะลูมิเนียมมีความหนาแน่นต่ำเมื่อเทียบกับโลหะชนิดอื่น ๆ เครื่องบินจึงทำจากอะลูมิเนียม นอกจากนี้อากาศก็มีความหนาแน่นถึงแม้ว่าจะมีค่าน้อยก็ตาม แอโรเจล (Aerogel) เป็นของแข็งที่หนาแน่นน้อยที่สุดในโลก

ดูเพิ่ม

• รายการธาตุเคมี
• แรงลอยตัว
• อุณหภูมิและความดันมาตรฐาน