แปะจี้
แปะจี้ในภาษาจีนแต้จิ๋ว หรือ ไป๋จื่อในภาษาจีนกลาง (จีน: 白芷; พินอิน: bái zhǐ;[2]) ชื่อวิทยาศาสตร์: Angelica dahurica) อยู่ในวงศ์ผักชี (Apiaceae) เป็นพืชท้องถิ่นใน ไซบีเรีย ตะวันออกไกลของรัสเซีย มองโกเลีย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของจีน ญี่ปุ่น เกาหลี และ ไต้หวัน[3] รากภายนอกเป็นสีเทาขาวหรือสีเหลืองขาว ด้านในสีขาวรากใช้เป็นยาแก้ปวดบวม ไข้หวัด [4]
| แปะจี้ | |
|---|---|
.jpg)
| |
| ช่อดอก A. dahurica | |
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ 
| |
| อาณาจักร: | พืช Plantae |
| เคลด: | พืชมีท่อลำเลียง Tracheophyta |
| เคลด: | พืชดอก Angiosperms |
| เคลด: | พืชใบเลี้ยงคู่แท้ Eudicots |
| เคลด: | แอสเทอริด Asterids |
| อันดับ: | อันดับผักชี |
| วงศ์: | วงศ์ผักชี |
| สกุล: | Angelica (Hoffm.) Benth. & Hook.f. ex Franch. & Sav. (1873) |
| สปีชีส์: | Angelica dahurica |
| ชื่อทวินาม | |
| Angelica dahurica (Hoffm.) Benth. & Hook.f. ex Franch. & Sav. (1873) | |
| Varieties[1] | |
| |
| ชื่อพ้อง[1] | |
| |
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
แก้เป็นไม้ต้นขนาดเล็กที่มีความสูงประมาณ 1–2.5 เมตร[5] พืชมักมีรากกลมสีน้ำตาล หนาประมาณ 2–5 เซนติเมตร[6] ลำต้นมีสีเขียวอมม่วง มีลายนูน และมักมีเส้นผ่านศูนย์กลางหนา 2-8 เซนติเมตร ในปีแรกต้นแปะจี้ยังคงสภาพเป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก พุ่มสูงไม่เกิน 75 เซนติเมตร เดิบโดได้ดีในดินที่อุดมสมบูรณ์ ลำต้นออกสีม่วงแดงเข้มที่โคนต้น เมื่ออายุสองหรือสามปี เส้นผ่านศูนย์กลางลำต้นมีขนาด 2.5 เซนติเมตร กลวงเป็นโพรงตรงกลางและแข็ง สูงได้ 2.5 เมตร
ใบประกอบแบบขนนก ซับซ้อน ยาว 25–50 เซนติเมตร กว้าง 25–40 เซนติเมตร[5] ใบย่อย ยาว 4–10 เซนติเมตร กว้าง 1–4 เซนติเมตร[5]
ดอกไม้สีขาว โคนดอกเขียว ช่อดอกบานกว้างมีเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 30 เซนติเมตร ดอกกะเทย ผสมเกสรด้วยแมลง อาจผสมเกสรด้วยตัวเอง ออกดอกในฤดูร้อนตั้งแต่เดือนกรกฎาคมถึงเดือนสิงหาคม หรืออาจถึงกันยายน
เมื่อดอกแก่ ช่อดอกเปลี่ยนช่อเมล็ด กลายเป็นสีน้ำตาลและมีลักษณะเป็นแผ่น ๆ เมื่อแก่ ออกผลตั้งแต่เดือนสิงหาคมถึงตุลาคม[7][5]
รากและใบของพืชมีกลิ่นหอมมาก รากมีกลิ่นหอมคล้ายกับแคร์รอตป่า (Daucus carota) และรสขมฉุน[8]
ถิ่นกำเนิดและการแพร่กระจายพันธุ์
แก้แปะจี้ (A. dahurica) เป็นไม้ผลที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออก เช่น ประเทศจีน เกาหลี ญี่ปุ่น และบางส่วนของไซบีเรีย เจริญได้ดีที่ความสูง 500–1,000 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล บนพื้นที่ป่าโปร่ง หรือพื้นที่เปิดแดดส่องถึงระหว่างยอดไม้สูง และใน ทุ่งหญ้า เพาะปลูกมากในประเทศจีนเพื่อเป็นยาแผนจีน เช่น พันธุ์ปลูก A. dahurica var. dahurica และ A. dahurica var. formosana[5]
พิษ
แก้นอกจากสรรพคุณทางยาของพืชชนิดนี้แล้ว แปะจี้นี้ยังประกอบด้วย furocoumarins ซึ่งทำให้ผิวหนังเพิ่มความไวต่อแสงแดดและอาจชักนำให้เกิดโรคผิวหนังบางอย่างได้ สารประกอบอีกชนิดหนึ่งคือ angelicotoxin เป็นสารออกฤทธิ์พบในราก ซึ่งมีผลกระตุ้นต่อระบบทางเดินหายใจ ระบบประสาทส่วนกลาง และระบบหลอดเลือดของร่างกาย โดยมีผลเพิ่มอัตราการหายใจ ความดันโลหิต ลดอัตราชีพจร เพิ่มการผลิตน้ำลาย และกระตุ้นให้อาเจียน หากบริโภคในปริมาณมากสารพิษ angelicotoxin สามารถทำให้เกิดอาการชักและเป็นอัมพาตได้[9]
อ้างอิง
แก้- ↑ 1.0 1.1 "Angelica dahurica (Hoffm.) Benth. & Hook.f. ex Franch. & Sav". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. สืบค้นเมื่อ 16 October 2024.
- ↑ "Dahurican Angelica Root" (PDF). China Health Resource. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-08-13. สืบค้นเมื่อ 2015-05-23.
- ↑ USDA Angelica Dahurica http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?3418
- ↑ ภาสกิจ วัณณาวิบูล. รู้เลือกรู้ใช้ 100 ยาจีน. กทม. ทองเกษม. 2555
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 "Angelica dahurica in Flora of China @ efloras.org". www.efloras.org.
- ↑ Angelica dahurica http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200015358
- ↑ High Falls Garden http://aces.nmsu.edu/medicinalherbs/documents/vol_01.pdf
- ↑ The Healing Power of Chinese Herbs and Medicinal Recipes https://books.google.com/books?id=odRH0T_U7oEC&pg=PA312&dq=angelica+dahurica&hl=en&ei=nS3QTfnTGIrDgQewuLyhDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDsQ6AEwATgK#v=onepage&q=angelica%20dahurica&f=false
- ↑ "Angelica dahurica - (Fisch.)Benth.&Hook.f. ex Franch. & Sav". Plants For A Future. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 June 2011. สืบค้นเมื่อ 18 May 2011.
แหล่งข้อมูลอื่น
แก้- Angelica dahurica (Fisch. ex Hoffm.) Medicinal Plant Images Database (School of Chinese Medicine, Hong Kong Baptist University) (ในภาษาจีน) (ในภาษาอังกฤษ)
- 白芷, Dahurian Angelica Root, Bai Zhi Chinese Medicine Specimen Database (School of Chinese Medicine, Hong Kong Baptist University) (ในภาษาจีน) (ในภาษาอังกฤษ)