เครื่องราชูปโภค

เครื่องราชูปโภคมีอยู่ 4 สิ่ง ได้แก่ พานพระขันหมาก พระมณฑปรัตนกรัณฑ์ พระสุพรรณศรี (บัวแฉก) พระสุพรรณราช ทั้ง 4 อย่างนี้ทำด้วยทองลงยา มี 2 สำรับ สำรับใหญ่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 1 อีกสำรับคือสำรับเล็ก สร้างในสมัยรัชกาลที่ 4

1. พานพระขันหมาก เป็นพาน 2 ชั้น รูปสี่เหลี่ยมย่อมุม มีซองพลูและเครื่องพร้อมพร้อมสำหรับใส่หมาก แม้ปัจจุบันพระมหากษัตริย์ไม่ได้เสวยพระศรี (หมาก) แล้ว แต่ก็ยังเชิญออกมาทอดไว้ข้างพระราชอาสน์ตามราชประเพณี ในพระราชพิธีสำคัญเสมอ
2. พระมณฑปรัตนกรัณฑ์ เป็นภาชนะรูปทรงมณฑปมีพานรองพร้อมฝา สำหรับใส่น้ำเย็น มีจอกลอยอยู่ภายใน
3. พระสุพรรณศรี กระโถนเล็ก ทำเป็นรูปบัวแฉก สำหรับบ้วนพระโอษฐ์
4. พระสุพรรณราช กระโถนปากแตรขนาดใหญ่

นอกจากราชูปโภคสำรับดังกล่าวข้างต้นแล้วแล้ว ยังมีอีกสำรับสำหรับทรงใช้ประจำวันคือ เครื่องพานพระศรี ซึ่งแบ่งได้อีก 2 สำรับ คือ เครื่องทองลงยาและเครื่องนาก เครื่องทองลงยาใช้วันเวลาปกติ และเครื่องนากใช้สำหรับใช้ในวันพระ เครื่องพานพระศรี ทั้งที่เป็นเครื่องทองลงยาและเครื่องนาก มี

1. พานพระศรี เครื่องในพร้อมสำหรับใส่พระศรี (หมาก)
2. ที่ใส่น้ำเย็น (ถ้าเป็นทองเรียกพระสุวรรณภิงคาร ถ้าเป็นนากเรียกพระเต้านาก)
3. พระถ้วย (ทองหรือนาก)
4. พระสุพรรณศรี
5. พระสุพรรณราช