อาหารเลี้ยงเชื้อ

อาหารเลี้ยงเชื้อ (อังกฤษ: culture medium) หมายถึง อาหารทั้งชนิดเหลวและแบบแข็ง (ใส่วุ้น) เพื่อสนับสนุนการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์หรือเซลล์ ^[1] หรือพืชขนาดเล็กเช่น มอส (Physcomitrella patens)^[2] อาหารเลี้ยงเชื้อมีหลายชนิดซึ่งจะใช้เลี้ยงจุลินทรีย์หรือเซลล์ต่างชนิดกัน^[3]

อาหารเลี้ยงเชื้อควรมีลักษณะดังนี้คือ มีธาตุอาหาร และความเข้มข้นที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ มีค่าความเป็นกรดด่าง (พีเอช) ที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ปราศจากสารพิษ ที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ต้องไม่มีสิ่งมีชีวิตใดๆ อยู่ในอาหารเลี้ยงเชื้อ

ชนิดของอาหารเลี้ยงเชื้อ

อาหารเลี้ยงเชื้อที่รู้จักทั่วไปสำหรับจุลินทรีย์คือ nutrient broths (อาหารเหลว) หรือ LB medium (Lysogeny Broth) อาหารเหลวถูกทำให้เป็นอาหารแข็งด้วยการเติมวุ้นแล้วเทลงในจานเพาะเชื้อ (Petri dish) แล้วปล่อยให้แข็ง แล้วจึงนำไปเลี้ยงจุลินทรีย์ มีแบคทีเรียน้อยมากที่ย่อยสลายวุ้นได้ แบคทีเรียจึงเจริญเป็นโคโลนีบนอาหารแข็ง ถ้าในอาหารเหลว จุลินทรีย์จะเจริญในลักษณะคอลลอยด์ในอาหารเหลว

Nutrient media

Nutrient media เป็นแหล่งของกรดอะมิโนและไนโตรเจน เช่น สารสกัดจากเนื้อวัว สารสกัดจากยีสต์
Basal medium ประกอบด้วยกลูโคสเป็นแหล่งคาร์บอน น้ำ และธาตุอาหารอื่นๆที่จุลินทรีย์ต้องการ
Chemically defined medium ประกอบด้วยสารเคมีเท่านั้น ไม่มีสารสกัดจากยีสต์ สัตว์หรือพืช
differential medium เป็นอาหารที่เติมอินดิเคเตอร์ที่จะบ่งชื้ถึงการเปลี่ยนแปลงปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นระหว่างการเจริญ

Minimal media

Minimal mediumประกอบด้วย แหล่งคาร์บอนสำหรับการเจริญของแบคทีเรีย เช่นกลูโคสหรืออื่นๆ ธาตุอาหารที่เหมาะสมกับแบคทีเรียแต่ละสปีชีส์ เช่น แมกนีเซียม ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และกำมะถัน อาหารบางชนิดจะเพิ่มกรดอะมิโนหรืออื่นให้เหมาะสมกับสายพันธุ์เฉพาะ

Selective media

Blood-free, charcoal-based selective medium agar (CSM) สำหรับคัดแยกCampylobacter.

Blood agar plates นิยมใช้เพื่อวินิจฉัยการติดเชื้อ ทางขวาเป็นผลบวกของ Streptococcus ;ทางซ้ายเป็นผลบวกของStaphylococcus

อาหารแข็ง 4 ชนิด แสดงการเจริญที่แตกต่างกันขึ้นกับเมตาบอลิซึมของแบคทีเรีย

Selective media ใช้สำหรับการเจริญของจุลินทรีย์เฉพาะชนิด เช่นจุลินทรีย์ที่ทนทานต่อยาปฏิชีวนะ จะเติมยาปฏิชีวนะชนิดนั้นลงในอาหารเพื่อไม่ใช้เซลล์ชนิดอื่นเจริญได้ ถ้าสำหรับเซลล์ยูคาริโอตมักจะมี neomycin เพื่อใช้คัดเลือกเซลล์ที่ได้รับพลาสมิดที่มี neomycin resistance gene ตัวอย่างของอาหารกลุ่มนี้ได้แก่

eosin-methylene blue agar (EMB) มีmethylene blue – เป็นพิษต่อแบคทีเรียแกรมบวก จึงมีเฉพาะแกรมลบที่เจริญได้
YM (ยีสต์ และ รา) มีpH ต่ำ ทำให้แบคทีเรียเจริญได้ไม่ดี
blood agar (ใช้ในstrep tests) มี bovine heart blood
MacConkey agar สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ
Hektoen enteric agar (HE) สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ
mannitol salt agar (MSA) สำหรับแบคทีเรียแกรมบวก
Terrific Broth (TB) ใช้กับกลีเซอรอลเพื่อเลี้ยงสายพันธุ์ของ Escherichia coliที่ถูกตัดต่อพันธุกรรม
xylose lysine desoxyscholate (XLD), สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ
buffered charcoal yeast extract agar, สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ โดยเฉพาะ Legionella pneumophila

Differential media

ใช้คัดแยกชนิดของจุลินทรีย์ ^[4] ด้วยลักษณะทางชีวเคมีของจุลินทรีย์เมื่อเจริญในอาหารที่มีธาตุอาหารพิเศษหรืออินดิเคเตอร์ เช่น neutral red, phenol red, eosin y, หรือ methylene blue ตัวอย่างเช่น

eosin methylene blue (EMB), สำหรับการหมักแลกโตสและซูโครส
MacConkey (MCK), สำหรับการหมักแลกโตส
mannitol salt agar (MSA), สำหรับการหมักแมนนิทอล
X-gal plates, สำหรับการกลายพันธุ์ที่lac operon

Transport media

ใช้สำหรับวัตถุประสงค์ต่อไปนี้

เก็บตัวอย่างชั่วคราวระหว่างการขนย้ายไปยังห้องปฏิบัติการ
เก็บรักษาจุลินทรีย์โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงปริมาณ
มีเฉพาะบัฟเฟอร์และธาตุอาหาร
ไม่มีคาร์บอน ไนโตรเจนและสารอินทรีย์ที่จำเป็นต่อการเจริญ เพื่อป้องกันการเพิ่มจำนวน
ใชในการคัดแยกจุลินทรีย์ที่ไม่ใช้ออกซิเจนซึ่งต้องไม่มีโมเลกุลของออกซิเจนเจือปน

ตัวอย่างเช่น

Thioglycolate broth สำหรับจุลินทรีย์ที่ไม่ใช้ออกซิเจน
Stuart transport medium - มีสารที่ป้องกันการออกซิไดส์และมีผงถ่าน
Certain bacterial inhibitors- สำหรับ gonococci, และ buffered glycerol saline สำหรับ enteric bacilli.
Venkat-Ramakrishnan medium (VR)สำหรับ v. cholerae.

Enriched media

ประกอบด้วยธาตุอาหารที่สนับสนุนการเจริญของสิ่งมีชีวิต ใช้เพื่อเก็บเกี่ยวจุลินทรีย์หลายชนิดในตัวอย่าง Blood agar เป็น enriched medium สำหรับตัวอย่างเลือด Chocolate agar ซึ่งเติมเลือดที่ได้รับความร้อน (40-45 °C)จนเป็นสีน้ำตาล เป็น enriched medium เช่นกัน

อ้างอิง

↑ Madigan M, Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (11th ed.). Prentice Hall. ISBN 0131443291. {{cite book}}: |author= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)
↑ Birgit Hadeler, Sirkka Scholz, Ralf Reski (1995) Gelriteand agar differently influence cytokinin-sensitivity of a moss. Journal of Plant Physiology 146, 369-371
↑ Ryan KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. ISBN 0838585299. {{cite book}}: |author= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)
↑ Washington JA (1996). "Principles of Diagnosis". Baron's Medical Microbiology (Baron S et al., eds.) (4th ed.). Univ of Texas Medical Branch. ISBN 0-9631172-1-1.

แหล่งข้อมูลอื่น

The Nutrient Requirements of Cells เก็บถาวร 2013-05-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

[Brock-1] Madigan M, Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (11th ed.). Prentice Hall. ISBN 0131443291. {{cite book}}: |author= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)

[2] Birgit Hadeler, Sirkka Scholz, Ralf Reski (1995) Gelriteand agar differently influence cytokinin-sensitivity of a moss. Journal of Plant Physiology 146, 369-371

[Sherris-3] Ryan KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. ISBN 0838585299. {{cite book}}: |author= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)

[Baron-4] Washington JA (1996). "Principles of Diagnosis". Baron's Medical Microbiology (Baron S et al., eds.) (4th ed.). Univ of Texas Medical Branch. ISBN 0-9631172-1-1.

[1]

[2]

[3]

[4]