ตามความเชื่อในศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธ อสูร (สันสกฤต: Asuraบาลี: असुर) คือเทวดาจำพวกหนึ่ง มีนิสัยดุร้าย เป็นปฏิปักษ์กับเทวดาพวกอื่นซึ่งอาศัยบนสวรรค์ อสูรเพศหญิงเรียกว่าอสุรี

พัฒนาการความเชื่อ

แก้

ในคัมภีร์ฤคเวทตอนต้นใช้คำว่า อสูร หมายถึงเทพชั้นหัวหน้า เช่น พระอินทร์ พระพิรุณ พระอัคนี และเป็นคำเดียวกับคำว่า อหุระ (Ahura) ในพระนาม “พระอหุระมาซดะพระเป็นเจ้าในศาสนาโซโรอัสเตอร์[1] สมัยต่อมา “อสูร” กลับใช้หมายถึง ศัตรูของเทพ ซึ่งพระประชาบดีทรงสร้างขึ้นมาจากลมหายใจของพระองค์ โดยคำว่า “อสุ” หมายถึงลมหายใจของพระประชาบดี[1] คัมภีร์ชั้นหลังต่อมา เช่น ฤคเวทภาคหลัง อาถรรพเวท และปุราณะต่าง ๆ มีการตีความหมายใหม่ว่า “อสุระ” แปลว่า ไม่ใช่เทพ (อ- อุปสรรค/น นิบาต(ไม่ใช่, ไม่) + สุระ (เทพ)) คือเป็นอริกับเหล่าเทพ[2] และปรากฏตำนานหลายเรื่องกล่าวถึงสงครามหรือความขัดแย้งระหว่างเทพกับอสูร เช่น ตอนกวนเกษียรสมุทรในกูรมาวตาร เทวาสุรสงคราม เป็นต้น

อสูร จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของความชั่ว ความโหดร้าย[2] ต่างจากเทวดาซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความดีและความเมตตา

ศาสนาพุทธ

แก้

ศาสนาพุทธเชื่อว่า แต่เดิมอสูรเป็นเทวดาอาศัยในเมืองสุทัศน์ บนยอดเขาพระสุเมรุ มีท้าวเวปจิตติเป็นจอมเทพ ต่อมาถูกมฆมานพซึ่งมาเกิดเป็นพระอินทร์และบริวารมอมเหล้าจนไม่ได้สติ จึงถูกจับโยนลงมาอยู่ใต้เขาพระสุเมรุ ด้วยอำนาจบุญเก่าจึงเกิดเป็นเมืองใหม่ลักษณะเหมือนเมืองสุทัศน์ อยู่ใต้เขานั้นเป็นที่อาศัยของเหล่าอสูร เหล่าอสูรก้เข้าใจว่าตนยังอยู่บนเขาพระสุเมรุ จนเมื่อเห็นต้นแคฝอยในเมืองออกดอก อสูรจึงระลึกได้ว่าตนเองอยู่ใต้เขา เพราะในเมืองสุทัศน์มีต้นปาริชาต[3] อสูรก็จะแต่งกองทัพอสูรยกไปหมายจะชิงเอาเมืองสุทัศน์คืน จึงเรียกว่า "เทวาสุรสงคราม" (สงครามระหว่างเทพกับอสูร) ทั้งสองฝ่ายผลัดกันแพ้ชนะเรื่อยมา ฝ่ายใดแพ้ก็จะหนีกลับเข้าเมือง ฝ่ายตรงข้ามไม่สามารถตีเข้าเมืองได้ ตกยกทัพกลับไป ทั้งสองเมืองจึงได้ชื่อว่าอยุชฌปุระ (เมืองที่ไม่มีใครรบชนะได้)

คัมภีร์มโนรถปูรณีระบุว่า อสูรผู้เป็นหัวหน้า (อสุรินฺท) มี 3 ตน ได้แก่ ท้าวเวปจิตติ พระราหู และท้าวปหาราทะ[4]

อสูรที่สำคัญ

แก้

อ้างอิง

แก้
เชิงอรรถ
  1. 1.0 1.1 พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมไทย, หน้า 368
  2. 2.0 2.1 พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมไทย, หน้า 549
  3. ปรมัตถโชติกะ, หน้า 78
  4. อรรถกถาปหาราทสูตร, อรรถกถา อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต ปัณณาสก์ มหาวรรคที่ ๒
บรรณานุกรม
  • ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมไทย, กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2552.
  • พระสัทธัมมโชติกะ, ปรมัตถโชติกะ มหาอภิธัมมัตถสังคหฎีกา ปริจเฉทที่ 5 เล่ม 1 วีถิมุตตสังคหะ ภูมิจตุกกะและปฏิสนธิจตุกกะ, พิมพ์ครั้งที่ 6, กรุงเทพฯ : มูลนิธิสัทธัมมโชติกะ, 2546.