วัดเขาพระนิ่ม

วัดเขาพระนิ่ม เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลท่าทอง อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

วัดเขาพระนิ่ม
ที่ตั้ง	ตำบลท่าทอง อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดเขาพระนิ่มตั้งวัดเมื่อ พ.ศ. 2347 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2525 ชื่อ "พระนิ่ม" มาจากบันทึกของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เมื่อครั้งเสด็จเมื่อ พ.ศ. 2478 ว่า องค์พระนอนในถ้ำ "เดิมนุ่มนิ่ม" อาจเป็นเพราะพระพุทธรูปภายในถ้ำมีความชื้นมาก เนื้อปูนจึงอ่อนยุ่ย หลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญ ได้แก่ พระพุทธรูปปูนปั้นจำนวนทั้งสิ้น 22 องค์ พระพุทธรูปไสยาสน์ 2 องค์ พระพุทธรูปปางป่าเลไลย์ 1 องค์ นอกนั้นเป็น พระพุทธรูปปางมารวิชัย มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับพระพุทธรูปว่า สร้างมาตั้งแต่สมัยสร้างพระธาตุเมืองนครศรีธรรมราชผู้สร้างคือคหบดีผู้หนึ่ง ที่ได้เดินทางโดยเรือสำเภาบรรทุกทรัพย์สินเต็มลำเรือเพื่อไปสมทบสร้างพระธาตุเมืองนครศรีธรรมราช แต่เมื่อมาถึงกลางอ่าวบ้านดอนเกิดลมพายุจึงนำเรือเข้าไปหลบเคลื่อนลมที่ใกล้ภูเขาลูกหนึ่ง เหล่าบริวารได้สำรวจพบเกาะพบเพิงถ้ำ เศรษฐีจึงจนำทรัพย์สินทั้งหมดสร้างพระพุทธรูปเป็นจำนวนมากขึ้นในบริเวณเพิงถ้ำดังกล่าว เมื่อเวลาผ่านไปนานจึงได้มีชาวประมงมาพบถ้ำนี้ และเมื่อกดมือลงพระพุทธรูปไสยาสน์ก็พบว่านิ่มมือ จึงเรียกว่า "ถ้ำพระนิ่ม" และเมื่อมีวัดขึ้นภายหลังก็เรียกชื่อว่า "วัดเขาพระนิ่ม"

กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานเขาพระนิ่ม เมื่อ พ.ศ. 2480 และประกาศกำหนดเขตโบราณสถานเมื่อ พ.ศ. 2528 ครอบคลุมภูเขาพระนิ่มทั้งลูกและปริมณฑล 20 เมตร (คือห่างจากภูเขาออกมาอีก 20 เมตร)

บริเวณทางขึ้นถ้ำมีบันไดพญานาค ปัจจุบันได้มีการก่อสร้างพิพิธภัณฑ์อยู่บนภูเขา นอกเหนือจากพระพุทธรูปภายในถ้ำ มีเจดีย์ระหว่างคูหาแรกกับคูหาที่ 2 ตรงกลางถ้ำมีเจดีย์สี่เหลี่ยมย่อมุมไม้สิบสองขนาดเล็กฐานชั้นล่างเป็นฐานสิงห์กลางท้องไม้เจาะซุ้มองค์ระฆังขนาดเล็กรองรับปลียอดเป็นศิลปกรรมท้องถิ่นสมัยรัตนโกสินทร์