วัดพระธาตุห้าดวง

วัดพระธาตุห้าดวง หรือ เวียงเจดีย์ห้าหลัง เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลลี้ อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน สันนิษฐานว่าที่ตั้งวัดเป็นบริเวณเวียงเก่าลี้ เพราะมีซากกำแพงและคูเมืองตั้งเป็นแถว

วัดพระธาตุห้าดวง
ชื่อสามัญ	วัดพระธาตุห้าดวง, เวียงเจดีย์ห้าหลัง, วัดดอยเวียง
ที่ตั้ง	ตำบลลี้ อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

จากข้อมูลรายงานทะเบียนวัดจังหวัดลำพูน ระบุว่าวัดพระธาตุห้าดวงตั้งเมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2518 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 12 มกราคม พ.ศ 2549 ตามตำนานเล่าว่า พระนางจามเทวี กษัตริย์ครองเมืองหริภุญชัย ได้ยินข่าวจากราษฎรเมืองลี้ว่ามีดวงแก้ว 5 ดวง ปรากฏให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง จึงได้เสด็จมาดูด้วยพระองค์เอง พอเวลาค่ำคืน ได้ทอดพระเนตรเห็นแสงสว่างจากดวงแก้วทั้ง 5 ดวง ลอยอยู่บนกองดิน 5 กอง จึงได้สอบถามความเป็นมาก็ทราบว่า คือพระเมโตธาตุ (น้ำไคลมือ) ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่เคยล้างพระหัตถ์ และน้ำก็ไหลผ่านปลายนิ้วทั้ง 5 ลงพื้นดิน พระนางจามเทวีจึงเกิดศรัทธาสร้างพระธาตุเจดีย์ครอบกองดินทั้ง 5 กองไว้ ซึ่งในวันที่ 20 เมษายนของทุกปีจะมีประเพณีสรงน้ำพระธาตุห้าดวง สมัยพระเจ้าสามฝั่งแกน เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 8 แห่งราชวงศ์เม็งราย ได้อาราธนาพระมหารัตนรังสี แห่งสำนักวัดสวนดอกเชียงใหม่ มาทำการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดพระธาตุห้าดวง ลุถึงสมัยพระเมืองแก้ว ผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 11 แห่งราชวงศ์เม็งราย ได้จัดให้มีประเพณีสรงน้ำ พระธาตุเวียงเจดีย์ห้าหลัง (พระธาตุห้าดวง) ในวันเดือน 8 เหนือขึ้น 7 ค่ำ เป็นประจำทุกปี (ปัจจุบันกำหนดเอาวันที่ 20 เมษายนของทุกปี เป็นวันประเพณีสรงน้ำพระธาตุห้าดวง)

ในระหว่าง พ.ศ. 2364–2368 เจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น เป็นผู้ครองนครลำพูน ท่านได้ทำการบูรณซ่อมแซมองค์พระธา่ตุจนสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี

หลังจากนั้นก็ได้มีพระครูบา 6 รูป ได้มาปฏิบัติธรรมบำเพ็ญภาวนาและดูแลรักษารวมถึงบูรณะปฏิสังขรณ์วัดพระธาตุห้าดวง มีนามคือ ครูบากิตติ ครูบามหาสมณะ ครูบามหามังคลาจารย์ ครูบามหาสวามี ครูบามหาเตจา และครูบาจะวรรณะ ปัญญา ซึ่งหลวงปู่พระครูบาวงศ์ท่านได้สร้างพระรูปเหมือนทั้ง 6 ครูบา ประดิษฐานไว้ในวิหารเก้าครูบา อีก 3 ท่านที่ยังไม่ได้กล่าวถึง คือ ครูบาศรีวิชัย ครูบาอภิชัยขาวปี และครูบาชัยยะวงศาพัฒนา จนกระทั่งถึง พ.ศ. 2468 พระครูบาเจ้าศรีวิชัย ได้มาบูรณะพระธาตุทั้ง 5 องค์จนสำเร็จ แล้วได้ทำการฉลองสมโภชองค์พระธาตุ จากนั้นวัดพระธาตุห้าดวงก็ขาดพระภิกษุที่จะมาดูแลและทำการบูรณะ ทำให้วัดพระธาตุห้าดวงจำต้องร้างอีกวาระหนึ่ง ต่อมาได้มีพระอธิการนุช ธมมวโร ได้มาประจำอยู่ ณ วัดพระธาตุห้าดวงแห่งนี้ จนได้ยกฐานะวัดร้างเป็นวัดมีพระสงฆ์เมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2518 ชาวบ้านเรียกว่า วัดดอยเวียง