ประเทศราช

ประเทศราช หรือรัฐบรรณาการ หมายถึง รัฐที่มีประมุขเป็นของตนเอง แต่ผู้ภายใต้อำนาจควบคุมดูแลและคุ้มครองของพระมหากษัตริย์อีกรัฐหนึ่ง เจ้าผู้ครองนครประเทศราชมีหน้าที่ต้องส่งเครื่องราชบรรณาการถวายเป็นประจำ และในยามศึกสงครามต้องส่งกองกำลังเข้าช่วยกองทัพหลวงด้วย มีลักษณะคล้ายรัฐในอารักขาของจักรวรรดินิยมตะวันตก

ประเทศราช แบ่งออกเป็น 3 ชั้น ตามบรรดาศักดิ์ของเจ้าเมือง ได้แก่

1. พระเจ้าประเทศราช เช่น พระเจ้าดวงทิพย์ พระเจ้านครลำปาง
2. เจ้าพระยาประเทศราช เช่น เจ้าพระยาศรีธรรมาโศกราช
3. พระยาประเทศราช เช่น พระยาวิเชียรปราการ (บุญมา) พระยานครเชียงใหม่

ศักดินา

ในราชอาณาจักรสยาม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดให้ตราพระราชบัญญัติศักดินาเจ้านายพระยาท้าวแสนประเทศราช ดังนี้

เจ้าเมืองประเทศราช	ศักดินา (ไร่)	เทียบเท่า
พระเจ้าประเทศราช	15,000	เจ้าต่างกรม
เจ้าประเทศราช	10,000	ข้าหลวงเทศาภิบาล
พระยาประเทศราช	8,000	เจ้าพระยาวังหน้า